Μύθοι και αλήθειες για τις δίαιτες αποτοξίνωσης

Ένα ακόμα προϊόν σχεδιασμένο για το σύγχρονο lifestyle ή μια αποτελεσματική διαιτητική αγωγή με περιεχόμενο; Υπάρχουν κίνδυνοι για την υγεία μας ή είναι ασφαλείς; Στην συνέχεια σας παρουσιάζουμε όλη την αλήθεια σχετικά με τις δίαιτες αποτοξίνωσης. Μια απλή αναζήτηση στο ίντερνετ δείχνει το μέγεθος της σύγχρονης μόδας που λέγεται αποτοξίνωση. Η μηχανή του Google δίνει 18 περίπου εκατομμύρια συνδέσμους για τη λέξη detox, και 1,5 εκατομμύριο για το συνδυασμό “detox and diet”. Δίαιτες αποτοξίνωσης είναι διαθέσιμες σε περιοδικά, εφημερίδες, στο διαδίκτυο, ενώ καμιά φορά παρέρχονται και από επιστήμονες υγείας. Η θεωρία Αποτοξίνωση σημαίνει απομάκρυνση τοξινών. Βασική αρχή της αποτοξίνωσης είναι η ιδέα ότι ο οργανισμός χρειάζεται κατά διαστήματα να απομακρύνει τα τοξικά απόβλητα που προσλαμβάνονται από την τροφή και το περιβάλλον ή δημιουργούνται ως παραπροϊόντα του μεταβολισμού. Και αυτό γιατί το σώμα μας μη μπορώντας να αντεπεξέλεθει σε αυτή την υπερφόρτωση με «τοξικές ουσίες», τις συσσωρεύει σε διάφορα μέρη του σώματος όπως το γαστρεντερικό και λεμφικό σύστημα, το δέρμα και το συκώτι. Αυτή η συσσώρευση άχρηστων και επιβλαβών ουσιών έχει διάφορες παρενέργειες όπως πονοκεφάλους, κούραση, οίδημα (πρήξιμο), αλλεργίες, κακή ποιότητα δέρματος (σπυράκια, κυτταρίτιδα) κλπ. Βέβαια στις δίαιτες αποτοξίνωσης ποτέ δεν προσδιορίζονται επακριβώς οι ουσίες από τις οποίες ο οργανισμός πρέπει να «καθαριστεί». Συνήθως εννοούνται χημικές ουσίες όπως συντηρητικά, χρωστικές και γλυκαντικές ουσίες, ορμόνες που περιέχονται σε κρέατα και πουλερικά, θρεπτικά συστατικά όπως λίπος, πρωτεΐνη, ζάχαρη, αλκοόλ, καφεΐνη και αλλεργιογόνα τρόφιμα όπως το κρέας και τα αυγά. Οι ουσίες αυτές συχνά δεν είναι καν τοξικές αλλά βαφτίζονται ανάλογα με την έμπνευση του εκάστοτε δημιουργού της αποτοξίνωσης. H πράξη Στην προκειμένη περίπτωση η χρήση του όρου είναι λανθασμένη, αφού οι δίαιτες αυτές αναφέρονται όχι σε τοξίνες (δηλητηριώδεις ουσίες που παράγονται από ανώτερους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς) αλλά σε τοξικές ουσίες, οι οποίες είναι επίσης επιβλαβείς για τον οργανισμό αλλά διαφορετικής φύσης από τις τοξίνες (ένας ίσως πιο κατάλληλος όρος θα ήταν «αποτοξίκωση»). Τοξικές ουσίες μπορούν να θεωρηθούν τα βαρέα μέταλλα, τα εντομοκτόνα και παρασιτοκτόνα, οι διοξίνες, ορισμένα προϊόντα μεταβολισμού μικροβίων κλπ. Οι συχνότερες μέθοδοι προκειμένου να επέλθει η «κάθαρση» του οργανισμού είναι: -Πλήρης αποχή από το φαγητό (νηστεία) -Αποκλειστική κατανάλωση φρούτων και λαχανικών -Κατανάλωση περιορισμένου εύρους τροφίμων -Αποφυγή αλκοολούχων ποτών και καφεΐνης Όλες οι αποτοξινώσεις συστήνουν την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας νερού, ενώ ορισμένες προχωρούν και σε συστάσεις όπως η αποχή από το κάπνισμα, η λήψη καθαρτικών φαρμάκων και η εφαρμογή κλυσμάτων για τον καθαρισμό του παχέος εντέρου. Αναζητώντας την «κάθαρση» Το θέμα είναι πως ενώ κανείς δεν αντιλαμβάνεται ακριβώς τι είναι και πώς λειτουργεί, η έννοια της αποτοξίνωσης παραπέμπει στην «κάθαρση» που οι περισσότεροι επιζητούν προκειμένου να εξιλεωθούν από διατροφικές υπερβολές. Το μυστήριο γύρω από τον πραγματικό μηχανισμό δράσης της, κάνει την αποτοξίνωση ακόμα πιο δελεαστική, αφού το άτομο την ακολουθεί ευλαβικά προκειμένου να μη χαλάσει τη μαγική συνταγή. Επίσης τα χαρακτηριστικά των περισσότερων αποτοξινώσεων είναι αθώα και σε συμφωνία με τις αρχές της ισορροπημένης διατροφής (κατανάλωση νερού, φρούτων και λαχανικών, αποφυγή λιπαρών και ζάχαρης κλπ), οπότε για το ευρύ κοινό η αποτοξίνωση αποτελεί μια φυσική μέθοδο με ευεργετικές ιδιότητες και γρήγορα αποτελέσματα. Επίσης η αυξημένη πρόσληψη υγρών και η μειωμένη πρόσληψη νατρίου (συστατικό του αλατιού) οδηγεί σε αυξημένη διούρηση που κάνει το άτομο να αισθάνεται ότι πραγματικά ο οργανισμός του «καθαρίζει». Οι πιο συχνοί ισχυρισμοί των διαίτων αποτοξίνωσης περιλαμβάνουν ταχεία απώλεια βάρους, αυξημένη ενεργητικότητα και ευεξία, βελτιωμένη ποιότητα σε μαλλιά, νύχια και δέρμα, ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού, μείωση της κυτταρίτιδας, ανακούφιση από αλλεργίες κλπ. Οι δίαιτες αποτοξίνωσης διαρκούν από 1 μέρα μέχρι 1 μήνα. Συνήθως εφαρμόζονται για 2-3 μέρες πριν ή μετά από περιόδους κραιπάλης (Χριστούγεννα, Πάσχα, διακοπές κλπ) και ακολουθούνται από σταδιακή επανένταξη τροφίμων στο διαιτολόγιο. Τι ισχύει πραγματικά; Η θεωρία της αποτοξίνωσης δεν έχει κανένα επιστημονικό υπόβαθρο. Πέρα από την παρερμηνεία του όρου, ο οργανισμός μας «αποτοξινώνεται» επαρκώς σε 24ωρη βάση κυρίως από το συκώτι και τα νεφρά. Πρακτικά, η μέθοδος της αποτοξίνωσης περιορίζει σημαντικά την ενεργειακή πρόσληψη με αποτέλεσμα να οδηγεί σε ταχεία απώλεια βάρους. Η παρατεταμένη στέρηση πρωτεΐνης και ενέργειας οδηγούν στον καταβολισμό των μυών του σώματος και στην παραγωγή κετονών οι οποίες προκαλούν ναυτία, αδυναμία και εκνευρισμό. Αποτέλεσμα; Έλλειψη ενέργειας, ζαλάδες και κακή διάθεση. Επίσης το βάρος που χάνεται κατά την αποτοξίνωση δεν είναι λίπος αλλά υγρά, γλυκογόνο (η αποθήκη υδατανθράκων του σώματός μας) και μυς. Γι’ αυτό και η διακοπή της σχεδόν πάντα συνοδεύεται με επαναπρόσληψη του χαμένου βάρους και μάλιστα σε βάρος της μυϊκής μάζας. Φυσικά, ορισμένα χαρακτηριστικά της αποτοξίνωσης όπως η πρόληψη φρούτων και λαχανικών, η επαρκής πρόσληψη υγρών και η αποφυγή του καπνίσματος, του αλκοόλ και τροφίμων πλούσιων σε λίπος και ζάχαρη αποτελούν στοιχεία αποδεκτά και επιθυμητά. Όμως οι δίαιτες αποτοξίνωσης δεν περιορίζονται εκεί αλλά προχωρούν σε αυστηρούς περιορισμούς που συχνά περιλαμβάνουν τον αποκλεισμό ολόκληρων ομάδων τροφίμων. Μάλιστα επειδή είναι ιδιαίτερα στερητικές, δε βοηθούν το άτομο να αλλάξει συμπεριφορά και να υιοθετήσει μακροπρόθεσμα υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Επίσης η χρήση καθαρτικών φαρμάκων και κλυσμάτων ενέχει σοβαρούς κινδύνους και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να συστήνεται σε περιπτώσεις όπου το άτομο απλά θέλει να «αποτοξινωθεί» με δική του πρωτοβουλία. Ως ένα βαθμό τοξικές ουσίες συσσωρεύονται αναπόφευκτα στο σώμα μας σαν αποτέλεσμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, όμως οι παραπάνω δίαιτες σίγουρα δεν οδηγούν σε απομάκρυνσή τους. Αντίθετα, δημιουργούν μια σύντομη αυταπάτη «κάθαρσης» του σώματος με ενδεχόμενες επικίνδυνες συνέπειες για την υγεία. Τι πρέπει να κάνουμε εμείς! Η υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής με ισορροπημένη διατροφή, επαρκή φυσική δραστηριότητα και αποφυγή πρακτικών όπως το κάπνισμα και η κατάχρηση αλκοόλ, αν και λιγότερο «μαγικές» μέθοδοι, αποτελούν τον ασφαλέστερο και πιο σίγουρο τρόπο διατήρησης της υγείας. Μαρία Κολοτούρου Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc