Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι μια βιοχημική μηχανή, με απερίγραπτες προσαρμοστικές ικανότητες, αλλά για τη μεγάλη απόδοση του, σωματική και πνευματική, χρειάζεται αρίστης ποιότητας καύσιμα. Ως εκ τούτου η σωστή διατροφή αλλά και η εφαρμογή ενός ισορροπημένου προγράμματος διατροφής είναι πρωταρχικής σημασίας ,για την αύξηση της ικανότητας μάθησης, μνήμης και γενικά της πνευματικής ανάπτυξης του ατόμου.
Ο εγκέφαλός μας, κέντρο πνευματικών αλλά και φυσιολογικών λειτουργιών, επηρεάζεται άμεσα κι απo τη παραμικρή διακύμανση των θρεπτικών συστατικών και της ενέργειας στον οργανισμό μας. Το κύριο καύσιμο του είναι η γλυκόζη. Όλες οι τροφές μετά την πέψη και την απορρόφησή τους, μετατρέπονται σε κάποιο στάδιο του μεταβολισμού σε σάκχαρο-γλυκόζη και ενέργεια. Η κάλυψη των ενεργειακών μας αναγκών (θερμιδική πρόσληψη), η σωστή αναλογία των πρωτεϊνών -υδατανθράκων- λιπών, το νερό, οι βιταμίνες, τα μεταλλικά άλατα, αλλά και η σωστή κατανομή των γευμάτων κατά τη διάρκεια της ημέρας παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη πνευματική διαύγεια (συγκέντρωση, μνήμη, μάθηση).
Η σημασία ενός καλού πρωινού είναι πάρα πολύ μεγάλη γιατί «ξυπνάει» τον οργανισμό και μας κρατάει σε εγρήγορση μέχρι το μεσημέρι.
Ένα σωστό πρωινό μπορεί να περιλαμβάνει για παράδειγμα:
- Γάλα με δημητριακά προγεύματος (προτιμάτε αυτά χωρίς ζάχαρη) και φρούτο (δοκιμάστε την μπανάνα ή τις φράουλες)
- Γιαούρτι φρούτου με δημητριακά
- Ψωμί (δοκιμάστε το ολοσίταρο ψωμί-είναι πολύ εύγεστο) με τυρί και χυμό
Ο συνδυασμός και η ποσότητες εξαρτώνται απo τα προσωπικά κριτήρια και απαιτήσεις του καθενός, άλλα έχοντας σαν στόχο την ποικιλία και το μέτρο, θα ήμαστε σίγουροι ότι εφοδιάζουμε τον οργανισμό μας με όλες τις βιταμίνες, φυτικές ίνες και μεταλλικά στοιχεία που χρειαζόμαστε ,χωρίς να παίρνουμε περιττές και «άδειες» θερμίδες.
Η κατάσταση της υγείας μας επηρεάζει την ικανότητα απομνημόνευσης και τη δυνατότητα συγκέντρωσής μας. Νους υγιής εν σώματι υγιή, έλεγαν οι αρχαίοι Ελληνες. Σύμφωνα με ιατρικές έρευνες η έλλειψη σιδήρου αλλά και η έλλειψη βιταμινών του συμπλέγματος Β (Β1, Β2, Β3, Β5,Β6, Β12) δημιουργούν προβλήματα στη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου και του κεντρικού νευρικού συστήματος( Προβλήματα συγκέντρωσης και συμπεριφοράς και χαμηλή ικανότητα εκμάθησης). Βιταμίνες του συμπλέγματος Β βρίσκονται στα δημητριακά, στα γαλακτοκομικά, στα λαχανικά με βαθυπράσινο χρώμα και στους ξηρούς καρπούς. Πηγές σιδήρου είναι τα αυγά, τα όσπρια, το σπανάκι, το κρέας και το συκώτι.
Καινούργια μελέτη προσθέτει στις μέχρι τώρα ολοένα και αυξανόμενες αποδείξεις ότι η διατροφή διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Παλαιότερα, η ανεπάρκεια σε σίδηρο και ιώδιο έχει συνδεθεί με την εξασθενισμένη πνευματική ανάπτυξη στα μικρά παιδιά. Υπάρχουν, επίσης, νεότερα στοιχεία ότι η ανεπάρκεια σε ψευδάργυρο, φολικό οξύ και βιταμίνη B12 μπορεί και να οδηγούν σε μειωμένη πνευματική ανάπτυξη στα παιδιά. Πιο πρόσφατα, τα ιχθυέλαια (EPA, DHA) έχουν, επίσης, συνδεθεί με την πνευματική ανάπτυξη των παιδιών.
Μνήμη, συγκέντρωση και διατροφή
Τα κύτταρα του εγκεφάλου χρειάζονται μια συνεχή προσφορά από υδατάνθρακες (ιδιαίτερα πολύπλοκούς) και οξυγόνο για να μπορέσουν να λειτουργήσουν στα μέγιστα τους επίπεδα.
Αυτό προϋποθέτει συνεχή χορήγηση, ισορροπημένων γευμάτων για την σταθερή μετατροπή των τροφών σε γλυκόζη (πηγή ενέργειας του εγκεφάλου και μυών) και επαρκείς χορήγηση σιδήρου καλής απορροφητικότητας για να διασφαλίσει την εύκολη μεταφορά του οξυγόνου στο αίμα.
Η χορήγηση του οργανισμού με τις σωστές θερμίδες ημερησίως παίζει σημαντικό ρόλο στην μνήμη και συγκέντρωση.
Εκτός από τους πολύπλοκους υδατάνθρακες και σίδηρο, άλλες αναγκαίες θρεπτικές ουσίες για την μνήμη είναι: το σύμπλεγμα των β-βιταμινών, β- καροτίνη, ψευδάργυρος, boron [βόριο (ιχνοστοιχείο)].
Η κατάσταση της υγείας μας επηρεάζει την ικανότητα απομνημόνευσης και τη δυνατότητα συγκέντρωσης μας, νους υγιής εν σώματι υγιή κατά το αρχαίο ρητό. Σύμφωνα με έρευνες έχει αποδειχτεί ότι η σιδηροπενική αναιμία (έλλειψη σιδήρου) αλλά και η έλλειψη βιταμινών του συμπλέγματος Β ( θειαμίνη-β1,ριβοφλαβίνη-β2,νιασίνη-β3,φολικό οξύ, βιοτίνη, πυριδοξίνη-β6, παντοθενικό οξύ-β5, χολίνη, ινοσιτόλη και βιταμίνη β12) δημιουργούν προβλήματα στη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου και του κεντρικού νευρικού συστήματος (χαμηλότερος δείκτης ευφυΐας και ικανότητα εκμάθησης, προβλήματα συγκέντρωσης και συμπεριφοράς). Η καλύτερη πηγή σιδήρου είναι το συκώτι, το κρέας, το αυγό, τα όσπρια και το σπανάκι, ενώ τα ίδια τρόφιμα αποτελούν και πολύ καλή πηγή των βιταμινών Β, όπως και τα δημητριακά ,οι ξηροί καρποί, τα γαλακτοκομικά ,τα βαθυπράσινα φυλλώδη λαχανικά κλπ.
Πηγές:
Ψευδάργυρος: οστρακοειδή ψάρια, ψάρι, ολοσίταρα δημητριακά, σπόροι (κολοκύθας, πασατέμπο) μπιζέλι, φασόλια, σιτάρι
Boron [(βόριο(στοιχείο)]: φιστίκια, αμύγδαλα, καρύδια
Β-καροτίνη: καρότο, πατάτα, πορτοκάλι, ντομάτα, γλυκοκόλοκο, (γενικά τα πορτοκάλια και κίτρινα φρούτα και λαχανικά και πράσινα φυλλώδες λαχανικά)
Βιταμίνη Β1 : Δημητριακά, κρέας, γάλα, αυγό. Όσπρια, μαγιά, μπιζέλια, φασολάκια, αμύγδαλα κ.λ.π.
Βιταμίνη Β2 : γάλα, αυγά, κρέας, συκώτι, κρέας, χορταρικά, πλήρη δημητριακά, όσπρια, ζυθόζυμη κ.λ.π.
Βιταμίνη Β6: κρεατικά, χορταρικά, πλήρη δημητριακά, γάλα, ζυθόζυμη κ.λ.π.
Πολύπλοκοι υδατάνθρακες: ολοσίταρα, ολικής αλέσεως δημητριακά, λαχανικά, φρούτα
Σίδηρο: heme σίδηρο (καλής απορροφητικότητας) – αυγό, κόκκινο κρέας, Ψάρι, κοτόπουλο
Non - heme σίδηρο (μειωμένης απορροφητικότητας)– όσπρια, παστά φρούτα, σκούρα πράσινα φυλλώδες λαχανικά.
EPA + DHA: Μητρικό Γάλα,Ψάρι (σκουμπρί, τόνος, σολωμός, αντζούγιες, ρέγγα, πέστροφα, σαρδέλλες (ή μπορούν να παραχθούν από το λινολεϊκό οξύ)
Για να βελτιώσετε την απορροφητικότητα του σιδήρου στον οργανισμό συνοδεύετε τις τροφές με σίδηρο (ιδιαίτερα αυτές της μειωμένης απορροφητικότητας) με βιταμίνη C (εσπεριδοειδή, ντομάτα, ακτινίδιο). Επίσης αποφεύγετε τις υπερβολικές ποσότητες ασβεστίου (γαλακτοκομικά προϊόντα) ή φυτικών ινών (ολοσίταρα, πιτυρούχα προϊόντα) σε συνδυασμό με αυτές τις τροφές σιδήρου για ενίσχυση της απορροφητικότητας στον οργανισμό.
Τι να περιέχει το διαιτολόγιο:
- μαγειρικό βότανο, χόρτο (culinary herbs) ιδιαίτερα δεντρολίβανο
- σταφύλι, μήλο, αχλάδι
- σκόρδο, σιτάρι
- κρέας, αμύγδαλα
- φασόλια, σκούρα πράσινα και πορτοκαλιά φρούτα και λαχανικά
- ψαρικά, μουρουνέλαιο
Τι να μην περιέχει το διαιτολόγιο:
- Απλή ζάχαρη (γλυκά, σοκολάτες, μέλι)
- καφεΐνη (όχι περισσότερο από 2φλ/ μέρα
- αλκοόλ
- ζωικό λίπος
Έρευνες έδειξαν ότι χορήγηση σκευασμάτων με πολυβιταμίνες και ιχνοστοιχεία για οκτώ μήνες σε παιδιά που η διατροφή τους χαρακτηριζόταν διατροφικά ανεπαρκείς βελτίωσε την μνήμη και συγκέντρωση τους και κατ’ επέκταση και το επίπεδο του δείκτη νοημοσύνης τους.
Τρόφιμα Σημαντικής Θρεπτικής Αξίας για τους Εφήβους
Τρώτε Περισσότερο
Πλούσια σε ασβέστιο φαγητά: γιαούρτι, τυρί, γάλα, tofu, αμύγδαλα, πράσινα φυλλώδες λαχανικά, σαρδέλες
Πλούσια σε σίδηρο: συκώτι, βερίκοκα, όσπρια, κόκκινο κρέας, ψάρια, πράσινα φυλλώδες λαχανικά
Πλούσια σε ψευδάργυρο: οστρακοειδή ψάρια, άπαχο κρέας, σπόροι κολοκύθας
Πλούσια σε Βιταμίνη Β6: πίτυρο ρυζιού και σιταριού, σπόροι ηλιοτροπίου, αβοκάντο, καλαμπόκι, μπανάνα,, ψάρι , άπαχο κρέας, καρύδια, κοτόπουλο, σόγια, πράσινα φυλλώδες λαχανικά, ολοσίταρα προϊόντα.
Φαγητά ηρεμίας - μακαρόνια , ψωμί, πατάτα, γάλα
Φαγητά εγρήγορσης- κρέας, ψάρι, κοτόπουλο
Βιβλιογραφία:
1. The NEMO Study Group. Effect of a 12-mo micronutrient intervention on learning and memory in well-nourished and marginally nourished school-aged children: 2 parallel, randomized, placebo-controlled studies in Australia and Indonesia. Am J Clin Nutr 2007;86:1082–93.
2. Bryan J et al., Short term folate, vitamin B-12 or vitamin B-6 supplementation slightly affects memory performance but not mood in women of various ages, 2002, Nutrition and Aging
3. Ζαμπέλας Α., Η διατροφή στα στάδια της ζωής, Ιατρικές εκδόσεις Πασχαλίδη 2003.
4. Wainwright PE., Dietary essential fatty acids and brain function : a developmental perspective on mechanisms, 2002, Proc Nutr Soc 61 : 61-9
5. Hibbeln J. et al., Healthy intakes of n-3 and n-6 fatty acids : estimations considering worldwide diversity, 2006, Am J Clin Nutr 83 : 1483-1493
Γράφει η Ελένη Π. Ανδρέου, Κλινική Διαιτολόγος RD, LD, PhD cand
