Γαστροοισοφαγική Παλινδρόμηση: Μύθοι και αλήθειες

● H γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και οι καούρες δεν είναι το ίδιο πράγμα. ΑΛΗΘΕΙΑ
Oι καούρες είναι ένα από τα κύρια συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, όταν δηλαδή το όξινο περιεχόμενο του στομάχου ανεβαίνει από το στομάχι προς τον οισοφάγο, και μπορεί να φθάσει ως το φάρυγγα. Mετά από ένα γεύμα, μπορεί όλοι να παθαίνουμε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, πρόκειται όμως για «φυσιολογική» αντίδραση και διαρκεί ελάχιστα δευτερόλεπτα. Πρόβλημα δημιουργείται όταν το γαστρικό περιεχόμενο παραμένει για πολλή ώρα στον οισοφάγο και προκαλεί καούρες (περιγράφονται ως αίσθημα καύσου στο στήθος συνοδευόμενο από πόνο), ξινίλες και -κάποιες φορές- δυσκολία στην κατάποση.

● H  γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση οφείλεται σε ανατομική ιδιομορφία. ΨΕΜΑ
Φυσιολογικά, κατά τη διαδικασία της κατάποσης, ο σφιγκτήρας του οισοφάγου (που βρίσκεται ανάμεσα στον οισοφάγο και το στομάχι) ανοίγει -επιτρέποντας στο φαγητό να φθάσει στο στομάχι - και ξανακλείνει, για να το εμποδίσει να ξαναγυρίσει στον οισοφάγο. H γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση συμβαίνει όταν ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας χαλαρώνει και επιτρέπει στο περιεχόμενο του στομάχου να ξαναγυρίσει στον οισοφάγο. Αυτό συμβαίνει συχνά σε ασθενείς που έχουν διαφραγματοκήλη, μπορεί όμως να συμβαίνει και σε ασθενείς με υπερβολική αύξηση του υδροχλωρικού οξέος στο στομάχι ή σε μειωμένη κινητικότητα ή σε διάταση του στομάχου.

● H  γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση δεν είναι έντονη όταν ξαπλώνουμε. ΨΕΜΑ
H οριζόντια θέση διευκολύνει την παλινδρόμηση του γαστρικού περιεχομένου στον οισοφάγο, γι’ αυτό και είναι καλύτερα να μην ξαπλώνουμε αν δεν έχουν περάσει περίπου 3 ώρες από το γεύμα. Όσοι υποφέρουν από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση νιώθουν πιο δυσάρεστα όταν ξαπλώνουν στη δεξιά πλευρά και όταν είναι μπρούμυτα.

● H  γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση επηρεάζεται από το φαγητό μας. ΑΛΗΘΕΙΑ
Tα  λιπαρά φαγητά, όπως τα τηγανητά, οι σάλτσες, τα λιωμένα τυριά, οι σοκολάτες, αλλά και το φύλλο για πίτες, οι όξινοι χυμοί και τα αλκοολούχα ποτά θεωρούνται επιβαρυντικοί παράγοντες για τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, καθώς βοηθούν στη χαλάρωση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα. Χαλαρωτική επίδραση στο σφιγκτήρα έχει και το κάπνισμα.

● H παλινδρόμηση είναι παθολογική και στα βρέφη. ΨΕΜΑ
Tα βρέφη παρουσιάζουν γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (είναι οι μικρές γουλιές που βγάζουν μετά το γεύμα), αλλά δεν πρόκειται για παθολογική κατάσταση. H γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση σε αυτή την περίπτωση οφείλεται στην ανώριμη ακόμα «συμπεριφορά» του στομάχου και του οισοφάγου. Mε  την πάροδο του χρόνου η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση εξαφανίζεται (συνήθως μετά την ηλικία των 18 μηνών).

● Η θεραπεία δεν είναι απαραίτητη. ΨΕΜΑ
H γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση δεν ανήκει στις καταστάσεις που καλύτερα να τις συνηθίζουμε, και αυτό γιατί μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρότερες επιπλοκές. Μπορεί να προκαλέσει οισοφαγίτιδα, στενώσεις στον οισοφάγο, αλλά και ανάπτυξη μεταπλαστικού επιθηλίου στον οισοφάγο (οισοφάγος Barrett), κατάσταση η οποία θεωρείται προκαρκινική. 

● Εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στους παχύσαρκους. ΑΛΗΘΕΙΑ
H παχυσαρκία θεωρείται ένας από τους παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες να εμφανισθεί γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Στους παχύσαρκους υπάρχει αυξημένη πίεση στην κοιλιά, πράγμα που βοηθά το περιεχόμενο του στομάχου να ανεβαίνει προς τον οισοφάγο. Επιπλέον, οι παχύσαρκοι τρώνε συνήθως και πολλά λιπαρά. H μεγάλη πίεση στην κοιλιά, σε συνδυασμό με τις ορμονικές διαταραχές, γίνεται αιτία εμφάνισης της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Tο πρόβλημα βέβαια είναι προσωρινό και παύει να υπάρχει μετά τον τοκετό.

● H μόνιμη θεραπεία της δεν επιτυγχάνεται πάντα. ΑΛΗΘΕΙΑ
Tα θεραπευτικά στάδια για τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι τρία. Kαταρχήν, επιδιώκεται αντιμετώπιση με διαιτητικές οδηγίες, δηλαδή αποφυγή λιπαρών τροφών, όξινων χυμών και αλκοολούχων ποτών, μικρά και συχνά γεύματα (το τελευταίο γεύμα τουλάχιστον 3 ώρες πριν τον ύπνο) και τέλος σωστή μάσηση, δηλαδή να μην τρώμε γρήγορα, αλλά αργά και μασώντας καλά το φαγητό μας.




Υπάρχει μεγάλη περίπτωση η παλινδρόμηση να οφείλεται σε Διαφραγματοκήλη ή οποία ανιχνεύεται με γαστροσκόπιση και προκαλεί περισσότερο την παλινδρόμηση, όπως και καούρα, δύσπνοια, αρρυθμίες και ευαισθησία σε αρκετά φαγητά, όποτε θα πρέπει να αποταθούμε σε κλινικό Διατροφολόγο για ανακούφιση των συμπτωμάτων μέσω επιλεγμένης διατροφής. Εδώ να λάβουμε σοβαρά υπόψη ότι δεν βοηθά καθόλου ένα τεστ δυσανεξίας αφού γίνετε βάση του αίματος και όχι βάση ευαισθησίας στομαχιού.

Στη συνέχεια μπορεί να συστήσουμε τη λήψη αλγινικών σκευασμάτων, τα οποία δεν είναι αντιόξινα, αλλά δρουν σχηματίζοντας ένα προστατευτικό φράγμα που επιπλέει στο στομαχικό περιεχόμενο και έτσι συγκρατεί τα οξέα στο στομάχι, εμποδίζοντας την παλινδρόμηση τους προς τον οισοφάγο. Με αυτό τον τρόπο  επιτυγχάνουν την γρήγορη και αποτελεσματική ανακούφιση από τα κύρια συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης (ΓΟΠ).

Διάφορες μελέτες έδειξαν ότι τα αλγινικά: 
- Ανακουφίζουν  από τον οπισθοστερνικό καύσο μέσα σε 5 λεπτά σε ποσοστό έως και 74% των ασθενών 
- Ανακουφίζουν από τα συμπτώματα έως και 84% των ασθενών και διαρκούν για έως και 4 ώρες

Σε πολλούς ασθενείς όμως απαιτείται η χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων που μειώνουν την παραγωγή οξέος από το στομάχι (αναστολείς αντλίας πρωτονίων) ή φαρμάκων που αυξάνουν την κινητικότητα του στομάχου (προκινητικά), ώστε να γίνεται γρηγορότερα η πέψη. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η αγωγή αυτή χρειάζεται να είναι μακροχρόνια, γι αυτό και εναλλακτικά μπορεί να προταθεί ενδοσκοπική ή χειρουργική αντιμετώπιση, χωρίς όμως και αυτές να μπορούν να εγγυηθούν μόνιμα αποτελέσματα.

Γράφει ο: Νίκος Βιάζης, Γαστρεντερολόγος

Πιπερόρριζα (Ginger)

Το ginger (Zingiber officinale Roscoe), είναι γνωστό στην Ελλάδα ως πιπερόρριζα, ανήκει στην οικογένεια των Zingiberaceae. Είναι ένα φυτό το οποίο μεγαλώνει καλά σε περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες και πολλές βροχές κατά την περίοδο ανάπτυξης, αλλά και με περίοδο ξηρασίας κατά την συγκομιδή. Δεν παράγει καρπούς και πολλαπλασιάζεται μέσω της ρίζας του. Άλλη ονομασία με την οποία είναι γνωστό το φυτό διεθνώς είναι Zingiber. 

Συστατικά του φυτού είναι υδατάνθρακες  με το άμυλο ως  κυριότερο συστατικό, διάφορα λιπίδια (π.χ. παλμιτικό,ελαϊκό,λινελαϊκό, καπρικό, στεατικό, λινολενικό, αραχιδικό, τριγλυκερίδια, φωσφατιδικό οξύ, λεκιθίνες, ginger-γλυκολιπίδια Α,Β και C), επίσης, περιέχει ελαιορητίνες, ομόλογα τζιντζερόλης, συμπεριλαμβανομένων των παραγώγων με πλάγια μεθυλική αλυσίδα, τα ομόλογα shogaol που είναι προϊόντα αφυδάτωσης των ελαίων της πιπερόριζας,  τζιντζερόνη (προϊόν υποβάθμισης των τζιντζερολών) κ.α. Τα αιθέρια έλαια που περιέχονται στην πιπερόριζα είναι β- βισαβολένιο και τζιντζιμπερένιο, τζιντζιβερόλη, τζιντζιβερενόλη,  α-κουρκουμένιο, β-σεσκιφελλανδρένιο, β-σεσκιφελλανδρόλη (cis και trans) και πολυάριθμοι μονοτερπενικοί υδρογονάνθρακες, αλκοόλες και αλδεϋδες.

Αλλα συστατικά του φυτού είναι διάφορα αμινοξέα (π.χ.αργινίνη, ασπαρτικό οξύ, κυστεϊνη, γλυκίνη, ισολευκίνη, λευκίνη, σερίνη, θρεονίνη και βαλίνη), πρωτεΐνες, ρητίνες, διτερπένια (γαλανολακτόνη), βιταμίνες, ειδικά νικοτινικό οξύ(νιασίνη)  και βιταμίνη Α και ανόργανα στοιχεία.
Το τμήμα του φυτού που χρησιμοποιείται είναι το υπόγειο διακλαδιζόμενο ρίζωμα, χρώματος γκρι με λευκοκίτρινη σάρκα. 

ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ

• Σαν αντιεμετικό
• Κονιοποιημένο  ρίζωμα: Εφάπαξ  δόση των 1-2 γραμ., 30 λεπτά πριν από το ταξίδι για την πρόληψη  συμπτωμάτων της ναυτίας, ή 0,5 γρ., δύο ως τέσσερις φορές  ημερησίως.

Άλλες χρήσεις

•  
  • Κονιοποιημένο ρίζωμα 0,25-1 γραμ., τρεις φορές ημερησίως                                       
  • Βάμμα (1 :5) 1.5-3mL τρεις φορές  ημερησίως, 1.7- 5 ml. ημερησίως

ΔΡΑΣΗ
Οι ελαιορητίνες που περιέχει θεωρείται ότι είναι οι βασικές δραστικές ουσίες  στην πιπερόρριζα. Διάφορες φαρμακολογικές δράσεις, συμπεριλαμβανομένων της αντιεμετικής, της αντιθρομβωτικής, της  αντιμικροβιακής, της  αντικαρκινικής, της αντιοξειδωτικής, της αντιφλεγμονώδους και  της καρδιοτονωτικής  δράσης, έχουν διαπιστωθεί σε  in vitro έρευνες και σε ζώα. Επίσης, αναφέρεται ότι έχει αγχολυτική, υπογλυκαιμική, αντιυπερχοληστερολαιμική, υποτασική και υπερτασική δράση, ότι παρεμποδίζει τη συσσώρευση προσταγλανδινών και αιμοπεταλίων και ότι κατέχει χολαγωγικές και ευστόμαχες ιδιότητες. Όσον αφορά την υπογλυκαιμική, την αντιυποχοληστερολαιμική, την αντιελκογονική δράση και την αναστολή σύνθεσης των προσταγλανδινών απαιτούνται περαιτέρω έρευνες. Οι κλινικές μελέτες έχουν στοχεύσει κυρίως στην επίδραση της  πιπερόρριζας στην πρόληψη της ναυτίας και του εμετού. Η χρήση της σαν μια προληπτική θεραπεία ενάντια στην ναυτία των μετακινήσεων είναι αμφισβητούμενη. Φαίνεται ότι είναι πιθανό να εμφανίζει μία τοπική δράση στον γαστρεντερικό σωλήνα, παρά να συμμετέχει σε έναν κεντρικά μεσολαβούντα μηχανισμό. 

ΧΡΗΣΕΙΣ
Η πιπερόρριζα  κατατάσσεται  από το συμβούλιο της  Ευρώπης  ως φυσική πηγή αρωματικής ουσίας  τροφίμων. Αυτή η κατηγορία υποδεικνύει ότι η πιπερόρριζα μπορεί να προστεθεί στα τρόφιμα σε μικρές ποσότητες, με έναν κάποιο περιορισμό, λόγω πιθανού δραστικού συστατικού (μέχρι στιγμής απροσδιόρισου)  στο τελικό προϊόν. Χρησιμοποιείται ευρέως στα τρόφιμα σαν καρύκευμα. Στις ΗΠΑ, η πιπερόρριζα κατατάσσεται  στη λίστα  GRAS (Gεnerally Recognized As Safety) (Γενικώς  αναγνωρισμένο σαν ασφαλές ). 

Όσον αφορά την χρήση της ως βότανο, η πιπερόρριζα θεωρείται ότι διαθέτει  σπασμολυτικές ιδιότητες. Κατά παράδοση, έχει χρησιμοποιηθεί για κολικούς ,  δυσπεψία και συγκεκριμένα για  εντερικούς  κολικούς. Τελευταία, το ενδιαφέρον για την πιπερόρριζα στρέφεται στη χρήση της στην πρόληψη της ναυτίας και του εμέτου, στην χρήση της ως χωνευτικό και ως συμπληρωματική θεραπεία για  φλεγμονώδεις καταστάσεις, όπως οστεοαρθρίτιδα και ρευματοειδή αρθρίτιδα  (Yoshikawa et al , 1992). 

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ
Η πιπερόρριζα  αναφέρεται ότι έχει καρδιοτονωτική  και  αντιαιμοπεταλική δράση in vitro και υπογλυκαιμική δράση σε μελέτες in vivo. Οι υπερβολικές δόσεις μπορούν επομένως να επηρρεάσουν την υπάρχουσα καρδιακή, αντιδιαβητική ή αντιπηκτική θεραπεία. Ένα πτητικό συστατικό, η σ-σογκόλη, αναφέρεται ότι έχει επιπτώσεις στην πίεση του αίματος (αρχικά μείωση και κατόπιν αύξηση) in vivo. 

Εγκυμοσύνη και θηλασμός  
Η πιπερόρριζα αναφέρεται ότι δρα ως αμβλωτικό και ότι εμφανίζει διεγερτική δράση στην μήτρα. Δόσεις πιπερόρριζας που υπερβαίνουν πολύ τα ποσά που χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα, δεν πρέπει να λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ή του θηλασμού (Lawrence et al, 1984). 

ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Καμία ανεπιθύμητη ενέργεια δεν έχει τεκμηριωθεί για την πιπερόρριζα. Το έλαιο της δε φαίνεται  να  είναι ερεθιστικό, ή να προκαλεί ευαισθησία, αν και μπορεί να εμφανιστεί δερματίτιδα σε υπερευαίσθητα άτομα. Η φωτοτοξικότητα από τα έλαια της πιπερόριζας  δεν θεωρείται σημαντική. Το έλαιο της φαίνεται να είναι χαμηλής τοξικότητας και αναφέρεται ότι  οι μέγιστη τιμές  LD50  (σε ποντίκια από το στόμα, σε κουνέλια από το δέρμα)  υπερβαίνουν τα 5 γ/kg ΣΒ. Η μεταλλαξιογόνος  δράση έχει αποδειχθεί για ένα αιθανολικό εκχύλισμα πιπερόριζας, με ζιγγερόλη και σογκόλη στη Salmonella typhimurium. Η ζιγγερόνη  βρέθηκε ότι δεν είναι μεταλλαξιογόνος. Ο χυμός της πιπερόρριζας αναφέρεται ότι επιδεικνύει αντιμεταλλαξιογόνο δράση, ενώ μεταλλαξιογόνος δράση έχει περιγραφεί για την 6-ζιγγερόλη, παρουσία γνωστών χημικών μεταλλαξιογόνων. Αναφέρθηκε ότι συγκεκριμένα μεταλλαξιογόνα μπορούν να ενεργοποιήσουν τη δραστηριότητα της 6- ζιγγερόλης με αποτέλεσμα να μην καταστέλλεται  από τα αντιμεταλλαξιογόνα συστατικά που υπάρχουν στον χυμό. 

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ
Υπερβολικές δόσεις πιπερόρριζας μπορούν να επηρρεάσουν την υπάρχουσα καρδιακή, αντιδιαβητική, ή αντιπηκτική θεραπεία. 

Πιπερόρριζα/ Zingiber officinale

• τερπένια(zingiberine,phellandrene, curcumene)
• αλκοόλες (citronellol, linalol)

Όργανα: Πεπτικό σύστημα

Ιδιότητες:

• τονωτικό, διεγερτικό

• στομαχικό, άφυσο
• αναλγητικό
• αντιπυρετικό
• αντι-ιδρωτικό

Ενδείξεις:

• ανεπάρκειες του πεπτικού συστήματος(δυσπεψία, τυμπανισμός,ανορεξία, κ.λ.π.)
• ανικανότητα
• ρευματικοί πόνοι

Γράφουν η Σκουρολιάκου Μαρία, Λέκτορας Εντερικής και Παρεντερικής Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο,Κλινική Φαρμακοποιός, Επιστημονική Σύμβουλος Κέντρου Διατροφικής Υποστήριξης και Διαιτολογίας, μαιευτήριο ΙΑΣΩ - Φοντόρ Χριστίνα, Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

Το σταφύλι της απόλαυσης αλλά και της αποτοξίνωσης.

Το σταφύλι είναι ο βρώσιμος καρπός του αμπελιού. Το αμπέλι ή κλίμα (Vita Vinifera)  είναι απείθαρχο αναρριχητικό τροπικό φυτό, του οποίου τα ίχνη βρέθηκαν σε απολιθώματα, στη Μέση Ανατολή, που χρονολογούνται στην αρχή της τριτογενούς περιόδου. Παράγωγα του ο μούστος, το κρασί, το ξύδι και οι σταφίδες. 

Στην Αγία Γραφή αναφέρεται για πρώτη φορά επί εποχής Νώε. Χρειαζόταν κλάδεμα και περιποίηση για να καρποφορήσει. Τα   σταφύλια τρώγονταν νωπά ή αποξηραμένα.

Όσον αφορά το χρώμα, υπάρχουν τα σταφύλια τα λευκά, τα κόκκινα και τα μαύρα(σκούρα κόκκινα). Υπάρχουν πολλές ποικιλίες σταφυλιών, οι οποίες  ταξινομούνται σε 3 μεγάλες ομάδες τις λευκές, τις ερυθρές και τις ροδόχρωμες. Παρ΄όλο  που επικρατεί η άποψη ότι τα κόκκινα σταφύλια είναι πιο ωφέλιμα για την υγεία μας, όλα τα είδη ασκούν ευεργετική επίδραση  στον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι τροφή πλούσια σε κάλιο και βιταμίνες Α, Β και C. Τα 100γρ σταφυλιών αποδίδουν 60Kcal. 

Το σταφύλι κυρίως λόγω του καλίου που περιέχει σε μεγάλες ποσότητες αυξάνει τη διούρηση και καταπολεμά την κατακράτηση των υγρών. Θεωρείται η κυριότερη τροφή αποτοξίνωσης. Τα έλαια που παράγονται από τα κουκούτσια των σταφυλιών είναι πλούσια σε λιπαρά οξέα τα οποία μειώνουν την χοληστερόλη. Η κατανάλωση σταφυλιού βοηθάει σε καταστάσεις ύπαρξης δυσπεψίας, δυσκοιλιότητας και αιμορροΐδων. 

Τα πιο πολύτιμα συστατικά του σταφυλιού είναι οι ουσίες με αντιοξειδωτική δράση.

Τα σταφύλια περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες της ομάδας των φλαβονοειδών που φαίνεται να συντελούν  στην πρόληψη ορισμένων μορφών καρκίνου (του στήθους, του παχέος εντέρου, του δέρματος, του ήπατος) και των καρδιαγγειακών παθήσεων.

Τα σταφύλια περιέχουν ένα πολύτιμο φυτικό συστατικό, τη ρεσβερατρόλη. Η ρεσβερατρόλη βρίσκεται στη φλούδα των σταφυλιών, στα μούρα, στο πεύκο, στα ρόδια, στα φιστίκια και τα φασόλια. Η ρεσβερατρόλη ανήκει στη κατηγορία των φυτοαλεξινών. Πρόκειται για ένα φυσικό αντιβιοτικό που παράγουν τα φυτά για την άμυνά τους.  Η φλούδα των σταφυλιών περιέχει κατά πολύ τις μεγαλύτερες ποσότητες ρεσβερατρόλης.  Κατά τη διάρκεια της σύνθλιψης των σταφυλιών ορισμένη ποσότητα από τη ρεσβερατρόλη διαλύεται μέσα στο μούστο έτσι μεταφέρονται οι ιδιότητες της και στο κρασί. 

Η ρεσβερατρόλη έχει αντικαρκινική δράση. Μέσω εργαστηριακών μελετών φαίνεται ότι μπορεί να καταστείλει τη σύνθεση ελευθέρων ριζών, να μειώσει τους δείκτες της φλεγμονής ακόμη και τον κίνδυνο εμφάνισης μεταλλάξεων. Η ουσία προστατεύει από τον καρκίνο του δέρματος που προκαλείται από υπεριώδη ακτινοβολία και ιδιαίτερα από τις ακτίνες UVB.

Όπως το σταφύλι έτσι και το παράγωγό του το κρασί έχουν ευεργετικές ιδιότητες. Έρευνες που εξέταζαν τη σχέση του κρασιού και της ρεσβερατρόλης έδειξαν  μείωση  του κινδύνου για Στεφανιαία Νόσο, μείωση της οξείδωσης της λιποπρωτείνης LDL και των λιπιδίων και  μείωση της συγκόλλησης των αιμοπεταλίων.
Παρόμοια δράση με τη ρεσβερατρόλη επιτελούν οι τανίνες και η κερκετίνη που περιέχονται στα σταφύλια και στο κρασί.

Τελικά είναι πολύ ευχάριστο να μαθαίνουμε ότι κάτι που μας ευχαριστεί τη γεύση είναι και πολύ ωφέλιμο για την υγεία μας.

 

Επιλογή σταφυλιού - θα πρέπει οι ρώγες να έχουν μέτριο μέγεθος, και ζωηρό χρώμα, το τσαμπί να έχει κωνικό σχήμα και το κλαδί τους να είναι φρέσκο 

Συντήρηση -   διατηρούνται στο ψυγείο και σε χαμηλές θερμοκρασίες. Κατά τη συντήρηση τους μπορείτε να τα κόψετε από το τσαμπί τους και να αφαιρέσετε τις αλλοιωμένες ρώγες.

Γράφει ο/η Σταματάκη Αστερία, Διαιτολόγος - διατροφολόγος, M.Sc. στην Κλινική Διατροφή, Επιστημονική συνεργάτιδα της Γαστρεντερολογικής Κλινικής του Γ. Κ. Νοσοκομείου Νίκαιας