Τι είναι όμως ο Σακχαρώδης Διαβήτης; Είναι μια επικίνδυνη νόσος, που όποιος δεν γνωρίζει τις συνέπειες της, την αντιμετωπίζει με ελαφρότητα! Η λέξη «διαβήτης» προέρχεται από το ρήμα «διαβαίνω». Η ασθένεια που όλοι ξέρουμε ονομάστηκε έτσι εξαιτίας ενός χαρακτηριστικού συμπτώματός της: της πολυουρίας, δηλαδή της διάβασης (αποβολής) άφθονων υγρών από τον οργανισμό.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης είναι μια πολυπαραγοντική διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών, η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία), είτε ως αποτέλεσμα ελαττωμένης έκκρισης ινσουλίνης, είτε λόγω ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στην ινσουλίνη. Η διαταραχή αυτή έχει χρόνια πορεία και μακροπρόθεσμα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές σε όλους τους ιστούς και σε όλα τα όργανα, τα μάτια, τους νεφρούς, τα νευρά, τα αγγεία, τα πόδια, την καρδιά κ.ά.
Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από το πάγκρεας και είναι απαραίτητη για την μεταφορά της γλυκόζης που λαμβάνεται από τις τροφές, μέσα στα κύτταρα. Όταν το πάγκρεας δεν παράγει αρκετή ινσουλίνη ή η ινσουλίνη που παράγει δεν δρα σωστά, τότε η γλυκόζη που λαμβάνεται από τις τροφές δεν εισέρχεται στα κύτταρα ώστε να έχουν την απαραίτητη ενέργεια για τη λειτουργία τους και παραμένει στο αίμα, με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων της και άρα την εκδήλωση της νόσου.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης δεν έχει ηλικία και φύλο. Μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα, ανά πάσα στιγμή. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι Σακχαρώδους Διαβήτη: ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1, ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 και ο Σακχαρώδης Διαβήτης της κύησης. Αν θέλουμε όμως να συμπληρώσουμε την κατάταξη πρέπει να αναφέρουμε και άλλους «ειδικούς» τύπους όπως τύπου LADA, τύπου MODY και τον Άποιο Διαβήτη.
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου Ι: Είναι ο τύπος του παλαιότερα λεγόταν «ινσουλινοεξαρτώμενος» ή νεανικός Σ.Δ. Χαρακτηρίζεται από καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος, τα οποία είναι υπεύθυνα για την παραγωγή της ινσουλίνης, με αποτέλεσμα να υπάρχει ολική έλλειψη ή ελαχίστη έκκριση ινσουλίνης. Ο λόγος που καταστρέφονται τα β-κύτταρα είναι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων κάποια αυτοάνοση διαταραχή, που εμφανίζεται σε άτομα που έχουν κάποια γενετική προδιάθεση. Ασφαλώς και περιβαλλοντικοί παράγοντες συμμετέχουν.
Στο αίμα αυτών των ασθενών βρίσκουμε αυτοαντισώματα εναντίον των β-κυττάρων του παγκρέατος. Στους ασθενείς αυτούς συχνά συνυπάρχουν και άλλες αυτοάνοσες παθήσεις. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις διαβήτη τύπου Ι στις οποίες δεν ανιχνεύονται αυτοαντισώματα. Στις περιπτώσεις αυτές ο διαβήτης τύπου Ι θεωρείται ιδιοπαθής. Ο τύπος αυτός αποτελεί το 5-10% των περιπτώσεων διαβήτη και ήταν η κυριότερη αιτία διαβήτη σε παιδιά. Σπάνια όμως μπορεί να προσβάλλει και τους ενήλικες. Αντιμετωπίζεται με χορήγηση εξωγενούς ινσουλίνης εφ’ όρου ζωής και συγκεκριμένο θερμιδομετρημένο διαιτολόγιο για την σωστή ρύθμιση του σακχάρου.
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ: Παλαιοτέρα λεγόταν «τύπου ενηλίκου». Είναι αποτέλεσμα δύο διαταραχών που συμμετέχουν σε άλλοτε άλλο βαθμό: Αφ’ ενός υπάρχει αντίσταση στην ινσουλίνη, δηλαδή η ινσουλίνη που υπάρχει δεν καταφέρνει να δράσει φυσιολογικά και αφετέρου υπάρχει μειωμένη δυνατότητα του παγκρέατος να αυξήσει τη παραγωγή της ινσουλίνης, όσο απαιτούν οι ιστοί και τα όργανα.
Η κύρια αιτία για την εμφάνιση αυτού του τύπου διαβήτη είναι η παχυσαρκία. Ασφαλώς υπάρχουν και άλλοι λόγοι όπως η κληρονομικότητα, η φυλή, το φύλο κ.λπ. Η παχυσαρκία όμως είναι η κύρια υπεύθυνη για τη τεράστια αύξηση της νόσου. Στην μορφή αυτή του διαβήτη, η ινσουλίνη υπάρχει, όμως δεν είναι δραστική. Το λίπος είναι αυτό που την εμποδίζει να δράσει.
Ο λιπώδης ιστός με τις ορμόνες που παράγει όπως η λεπτίνη, η ρεζιτίνη κ.ά, δημιουργεί την αντίσταση στην ινσουλίνη. Έτσι, το πάγκρεας, το όργανο που παράγει την ινσουλίνη, εκκρίνει συνεχώς περισσότερη για να καλύψει ο οργανισμός τις ανάγκες του, αλλά στο τέλος δεν τα καταφέρνει να εξισορροπήσει κι έτσι σιγά σιγά αρχίζει ο προδιαβήτης ο οποίος εξελίσσεται σε διαβήτη.
Ο τύπος αυτός αποτελεί το 90-95% των περιπτώσεων διαβήτη. Μέχρι σήμερα ήταν γνωστό ότι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ εμφανιζόταν κυρίως στους ενήλικες και σε ηλικία μεγαλύτερη των 30 ετών. Δυστυχώς όμως η αλματώδης ανάπτυξη της παιδικής παχυσαρκίας έχει ανατρέψει το ηλικιακό αυτό όριο με αποτέλεσμα ο τύπος αυτός του διαβήτη να εμφανίζεται και στα παιδιά. Στην διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται παιδί με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου ΙΙ σε ηλικία 4 χρονών.
Στο σημείο αυτό θα ήταν εύστοχο να αναφέρουμε τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου MODY διότι έχει άμεση συσχέτιση με τα παραπάνω.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου MODY είναι ο διαβήτης των ενηλίκων που παρουσιάζεται σε άτομα νεαρής ηλικίας. Είναι ένα είδος μονογονιδιακού διαβήτη που οφείλεται σε κάποια γενετική διαταραχή.
Σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Άλτσουλερ, καθηγητή Ιατρικής και Γενετικής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, οι επιστήμονες τα τελευταία χρόνια έχουν εντοπίσει περίπου 35 γονίδια τα οποία επηρεάζουν τον κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη. Επίσης, έχουν ανακαλύψει τις γενετικές αιτίες μιας σειράς σπάνιων μορφών διαβήτη που προκαλούνται από μεμονωμένες γενετικές μεταλλαγές, μέσω της γενετικής ανάλυσης.
Ένας κορυφαίος ερευνητής στον διαβήτη, ο Άντριου Χάτερσλι, από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ, στην Αγγλία, πιστεύει ότι το 1% έως 2% των ασθενών με διαβήτη έχουν αυτή τη μορφή, αλλά οι περισσότεροι δεν το ξέρουν.
Ωστόσο, τώρα πια υπάρχουν γενετικές εξετάσεις για τον διαβήτη τύπου ΜΟDΥ και οι πάσχοντες από αυτόν μπορούν να έχουν την κατάλληλη θεραπεία. Αυτός ο τύπος διαβήτη μπορεί να αντιμετωπιστεί με σουλφονυλουρίες, μια παλιά ομάδα αντιδιαβητικών φαρμάκων και κατάλληλη διατροφή αλλά και διατροφική εκπαίδευση έτσι ώστε να έχουμε μια πετυχημένη γλυκαιμική ρύθμιση.
Σακχαρώδης Διαβήτης της κύησης: Ο τύπος αυτός διαβήτη πρωτοεμφανίζεται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε μια γυναίκα που πριν δεν είχε διαβήτη. Στον Σ.Δ της κύησης παρατηρείται ελαττωμένη έκκριση ινσουλίνης και ελαττωμένη ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη, όπως και στον Σ.Δ τύπου ΙΙ.
Σήμερα είναι γνωστό ότι ο διαβήτης της κύησης εμφανίζεται στο 3-5% των κυήσεων και συσχετίζεται με την παχυσαρκία, δηλαδή η παχύσαρκη γυναίκα έχει μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσει διαβήτη της κύησης και επιπλέον έχει μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξει αργότερα στη ζωή της μόνιμα Σ.Δ τύπου ΙΙ.
Ο διαβήτης αυτός είναι αναστρέψιμος και υποχωρεί μετά τον τοκετό. Μπορεί όμως, αν δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, να προκαλέσει επιπλοκές και προβλήματα στην υγεία της μητέρας και του νεογνού. Τα νεογνά από μητέρες με διαβήτη κύησης κινδυνεύουν στην μετέπειτα ζωή τους να αναπτύξουν παχυσαρκία ή ακόμα και Σακχαρώδη Διαβήτη.
Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου LADA: Είναι μία ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ Σ.Δ τύπου Ι και Σ.Δ τύπου ΙΙ, ο οποίος μοιάζει με τον τύπου ΙΙ ως προς την εκδήλωση του, αλλά τελικά ο μηχανισμός που τον προκαλεί είναι αυτός του τύπου Ι, άπλα σε ηπιότερη μορφή ή με πιο αργή εξέλιξη.
Άποιος Σακχαρώδης Διαβήτης: Χαρακτηρίζεται από την μη ύπαρξη σακχάρου στο αίμα εν αντιθέσει με τον κοινό σακχαρώδη διαβήτη. Τόσο ο σακχαρώδης όσο και ο άποιος διαβήτης έχουν ως χαρακτηριστικά συμπτώματα την πολυουρία και την πολυδιψία- αφού ο οργανισμός αποβάλλει μεγάλες ποσότητες υγρών, ο πάσχων διψάει και πίνει άφθονα υγρά για να αναπληρώσει όσα χάνει.
Ωστόσο, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι οι δύο ασθένειες είναι εντελώς διαφορετικές. Ο σακχαρώδης διαβήτης σχετίζεται με τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα και διαταραχές στην παραγωγή της ορμόνης ινσουλίνης που παράγεται από το πάγκρεας, ενώ ο άποιος διαβήτης σχετίζεται με μια άλλη ορμόνη που λέγεται βαζοπρεσίνη και εκκρίνεται από την υπόφυση (έναν αδένα του εγκεφάλου).
Επίπτωση - Επιπολασμός Σ.Δ.
Παγκοσμίως, η επίπτωση του Σακχαρώδους Διαβήτη στον γενικό πληθυσμό κυμαίνεται από 1,5-2,5%, με τον διαβήτη τύπου ΙΙ να είναι 7-8 φορές πιο συχνός. Υπολογίζεται ότι 5.500.000 άτομα στις ΗΠΑ είναι διαβητικοί, από τους οποίους οι 440.000 έχουν διαβήτη τύπου Ι.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μέχρι το 2030 περισσότερα από 300 εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν εκδηλώσει Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου ΙΙ. Στη χώρα μας, το 6% του γενικού πληθυσμού πάσχει από Σακχαρώδη Διαβήτη. Η νόσος έχει υψηλότερο επιπολασμό ( συχνότητα εμφάνισης) στο δυτικό κόσμο (ιδιαίτερα ο διαβήτης τύπου ΙΙ) και αυτό αποτελεί μια σαφή ένδειξη για την συσχέτιση της νόσου με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τις διατροφικές μας συνήθειες και την έλλειψη σωματικής άσκησης.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως καθώς συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια. Είναι γνωστό πως ο διαβήτης αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από καρδιαγγειακά αίτια, από εγκεφαλικό επεισόδιο, από έμφραγμα μυοκαρδίου κ.λπ., έτσι ώστε σήμερα ένας διαβητικός να θεωρείται και να αντιμετωπίζεται, ακόμα κι αν δεν έχει εμφανίσει συμπτώματα, σαν άτομο με στεφανιαία νόσο. Διαβήτης και στεφανιαία νόσος θεωρούνται οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Άλλες σοβαρές επιπλοκές αποτελούν η Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια, η τύφλωση και οι ακρωτηριασμοί.
Γι’ αυτό δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον Σακχαρώδη Διαβήτη σαν κάτι περαστικό ή μικρής σημασίας. Το σημαντικό είναι ότι μπορούμε να προλάβουμε την εμφάνιση, την εξέλιξη αλλά και τα επακόλουθα του. Με ποιο τρόπο; Ο τρόπος είναι απλός. Εκείνο που χρειάζεται είναι άμυνα προς κάθε καθημερινή συνήθεια και πειρασμό, πειθαρχία, αντίσταση προς κάθε πρόκληση και κακή τροφή.
Πρέπει να αντιδράσουμε στη αδράνεια και την απάθεια. Είναι καιρός να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας. Η μεσογειακή διατροφή και το καθημερινό ζωηρό περπάτημα για μισή ώρα είναι αρκετά για να προλάβουμε ή και να αναστρέψουμε την πορεία προς την παχυσαρκία και το διαβήτη τύπου ΙΙ.
Βέβαια σε αυτή την προσπάθεια χρειαζόμαστε την στήριξη, την βοήθεια και την συμμέτοχη όλου του κοινωνικού συνόλου. Χρειάζεται μια μαζική, μια ομαδική προσπάθεια για να πετύχουμε τον στόχο μας!
Γράφουν οι Κατερίνα Παγκράτη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος και Αναστάσιος Παπανικήτας, ειδικός Παθολόγος