Παιδί και ψυχολογία. Οι ιδιαιτερότητες και τα λάθη των γονιών!

Σημειώσεις από ομιλία στον παιδικό σταθμό Ζαβολάκια
Χανιά , Ιούνιος 2003

Piaget: Τι κάνει τον αέρα να φυσά?
Julia (5 ετών): Τα δέντρα.
Piaget: Πως το ξέρεις?
Julia: Τα είδα να κουνάνε τα κλαδιά τους.
Piaget: Και πως γίνεται ο αέρας?
Julia: Να έτσι (κουνώντας το χέρι της μπροστά στο πρόσωπο του Piajet). Μόνο που τα κλαδιά είναι μεγαλύτερα. Και υπάρχουν πολλά δέντρα.
Piaget: Και τι κάνει τον αέρα να φυσά στη θάλασσα;
Julia: Από τη στεριά έρχεται εκεί ο αέρας. … Όχι από τα κύματα.

Ο ψυχικός κόσμος του μικρού παιδιού.

Το μικρό παιδί ζει σε ένα δικό του παιδικό κόσμο. Σκέπτεται, αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει όλα όσα συμβαίνουν με διαφορετικό τρόπο από ότι οι μεγάλοι. Δίνει ένα ιδιότυπο-παιδικό νόημα στην πραγματικότητα που το περιβάλλει.
Για να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε δημιουργικά με το παιδί οφείλουμε να καταλάβουμε όσο μας είναι δυνατόν τον τρόπο που σκέπτεται και αισθάνεται τον κόσμο. Να δούμε με τα δικά του μάτια και να ακούσουμε με τα δικά του αυτιά.
Στην προσπάθειά μας αυτή μπορούν να μας βοηθήσουν σημαντικά κάποιες επιστημονικές μελέτες που προσεγγίζουν τα εξελικτικά στάδια της νοητικής και ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού.

 - Ο Jean Piajet μελέτησε πειραματικά και περιέγραψε αναλυτικά τα στάδια της νοητικής ανάπτυξης του παιδιού. Τα συγγράμματά του μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον τρόπο που σκέπτεται το παιδί ανάλογα με την ηλικία του. 

Νεογέννητο:
Τους πρώτες μήνες της ζωής του το βρέφος μαθαίνει ότι:
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον εαυτό του και τον κόσμο.
Τα αντικείμενα είναι ξεχωριστά από το χώρο στον οποίο βρίσκονται.
Τα αντικείμενα υπάρχουν ακόμα και όταν δεν τα βλέπει ή δεν τα αγγίζει. Τα αντικείμενα μένουν ίδια ακόμη και όταν αλλάζουν τόπο ή κατεύθυνση.

4-12 μηνών:
Καταλαβαίνει τις σχέσεις αιτίας αποτελέσματος. Αν χτυπήσω το τούμπανο θα ακούσω μπουμ.

Μετά τον πρώτο χρόνο:
Επεκτείνει την εμπειρία του και πειραματίζεται χτυπώντας όλα τα αντικείμενα επίτηδες για να ακούσει το θόρυβο που θα κάνουν.

Μετά από τον δεύτερο χρόνο:
Σκέπτεται με σύμβολα. Το πιρούνι γίνεται αεροπλάνο ή αυτοκίνητο. Αρχίζει να καταλαβαίνει την έννοια του χρόνου. Τι σημαίνει παρελθόν και μέλλον. Καταλαβαίνει τι σημαίνει η μαμά θα γυρίσει σε λίγο.

Μέχρι τα επτά περίπου χρόνια το παιδί είναι τελείως εγωκεντρικό. Τα βλέπει όλα από τη δική του σκοπιά δεν μπορεί να πάρει υπόψη του κάτι διαφορετικό από αυτό που το ίδιο μπορεί να βλέπει ή να αισθάνεται. Για παράδειγμα το παιδί κοιτώντας ένα κάντρο που εσύ δεν μπορείς να δεις από τη θέση που βρίσκεσαι μπορεί να σε ρωτήσει αν σου αρέσει πιστεύοντας ότι και εσύ βλέπεις αυτό που εκείνο βλέπει. 

Ακόμη εστιάζει σε ένα πράγμα κάθε φορά και δεν μπορεί να παίρνει υπόψη του ταυτόχρονα δύο όψεις ενός γεγονότος ή μιας κατάστασης. Για παράδειγμα το παιδί μπορεί να πει δεν ζω στην Κρήτη αλλά στα Χανιά ή αν του δείξεις ένα ρόφημα σοκολάτα σε ψηλό ποτήρι και ένα ρόφημα σε χαμηλό ποτήρι αλλά πλατύ με μεγαλύτερη χωρητικότητα το παιδί θα προτιμήσει το ψηλό ποτήρι.

 - Ο ψυχαναλυτής Eric Erikson περιγράφει τα στάδια της ψυχολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου και συσχετίζει αυτό που πρέπει να πετύχει το παιδί σε κάθε συγκεκριμένο στάδιο της ανάπτυξής του με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της μετέπειτα προσωπικότητας του. 

- Σύμφωνα με τον Erikson στα πρώτα δύο χρόνια της ζωής του το παιδί που δέχεται τη φροντίδα και την αγάπη των γονιών του αναπτύσσει αισθήματα εμπιστοσύνης, ασφάλειας και αισιοδοξίας που θα το συνοδεύουν σε ολόκληρη τη ζωή του. Αν δεν πάρει αρκετή αγάπη, προσοχή και ερεθίσματα το παιδί δεν θα εμπιστεύεται τον εαυτό του και τους άλλους και αντί να ενεργεί δυναμικά θα αποσύρεται νοιώθοντας αβεβαιότητα.

- Από δύο μέχρι τριάμισι χρονών το παιδί μαθαίνει να κάνει κάποια πράγματα από μόνο του χωρίς να πρέπει να εξαρτάται πάντοτε από τους άλλους. Αναπτύσσει ένα είδος πεισματάρικης ανεξαρτησίας. Επιμένει να γίνει το δικό του, εκδηλώνει νευρικά ξεσπάσματα και αρνητισμό. Από αυτό το στάδιο της ανάπτυξής του θα εξαρτηθεί το αν θα μπορέσει να γίνει αυτόνομο αναπτύσσοντας την αυτοεκτίμησή του ή αν μεγαλώνοντας θα αισθάνεται ανασφάλεια και ντροπή. Αν οι γονείς δεν επιτρέψουν στο παιδί να ενεργεί ελεύθερα ώστε να μαθαίνει μέσα από τις αποτυχίες του τότε το παιδί θα αμφιβάλλει για τις ικανότητές του και ως ενήλικας είναι πολύ πιθανόν να θέλει πάντα να στηρίζεται σε κάποιον άλλο και να αναζητά σχέσεις εξάρτησης. 

-Από τα 3,5 μέχρι την πρώτη τάξη του δημοτικού το παιδί αναπτύσσει τη φαντασία του, μαθαίνει να συνεργάζεται με τους γύρω του, να παίρνει πρωτοβουλίες, να καθοδηγεί αλλά και να καθοδηγείται από τους άλλους. Αν όμως κυριαρχεί μέσα του η ενοχή περιθωριοποιείται, εξαρτάται υπερβολικά από τους ενήλικες, αισθάνεται φόβο και δεν αναπτύσσει επαρκώς την ικανότητά του για παιχνίδι και τη φαντασία του. Όταν ένα παιδί προσχολικής ηλικίας ακούει από το περιβάλλον του ή αισθάνεται ότι αυτό που κάνει είναι κακό αναπτύσσει μέσα του ενοχικά συναισθήματα που θα το συνοδεύουν στη μετέπειτα ζωή του.

---

Τα συνηθισμένα λάθη των γονιών.

Οι περισσότεροι γονείς αγνοούν τις ιδιαιτερότητες της παιδικής ψυχής και κάτω από την πίεση του άγχους που τραυματίζει την καθημερινότητά τους συμπεριφέρονται με τρόπους που δεν βοηθούν την ομαλή, ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού.

Πάρ' το μέσα δεν αντέχω άλλο.
Το παιδί δεν έχει τη δυνατότητα να μπει στη θέση σου, να νοιώσει τα αισθήματά σου και να σε καταλάβει. Περιμένει από εσένα να ικανοποιήσεις τις δικές του ανάγκες. Αν είσαι κουρασμένος, εξαντλημένος ή νευριασμένος το παιδί δεν μπορεί να σε βοηθήσει. Προσπάθησε να οργανώσεις με τέτοιο τρόπο τις δουλειές σου ώστε να έχεις το χρόνο και τη διάθεση να παίξεις μαζί του. Αφιέρωσέ του ποιοτικό χρόνο. Δείχνε του αγάπη, άγγιζέ το, παίξε μαζί του. Αν δεν κουραστείς βοηθώντας το να παίξει δημιουργικά θα εκνευριστείς από την φασαρία και την αταξία του. Η αδιαφορία όπως και η υπερπροστασία των μεγάλων ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τις αταξίες και την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών.

Δε με νοιάζει τι κάνουν τα άλλα παιδάκια εσύ θα είσαι στην αγκαλίτσα μου.
Άστο να ζήσει, να είναι ο εαυτός του, να πειραματιστεί. Όταν βγάλεις το παιδί βόλτα σε ένα χώρο για παιχνίδι επέτρεψέ του να κινηθεί ελεύθερα και να αυτενεργήσει. Αν δεν κινδυνέψει δεν θα μάθει. Εξήγησε στο παιδί ότι είναι καλό να απομακρύνεται από κοντά σου και ότι είναι αναπόφευκτο να πέφτει ή να χτυπά ή να συγκρούεται με τα άλλα παιδάκια. Πρόσεχε το από απόσταση και μην επεμβαίνεις συνέχεια για να το προστατεύεις από τους επικείμενους κινδύνους. Το παιδί που αναγκαστικά κάθεται ήσυχα δεν ωφελείται και δεν ωριμάζει. Παρότρυνέ το να ασχολείται όσο περισσότερο γίνεται με δημιουργικές δραστηριότητες. 

Δεν πειράζει ας' το να το χαλάσει.
Το παιδί χρειάζεται σταθερά όρια. Όπως του βάζεις όρια για να διαφυλάξεις τη σωματική του ακεραιότητα το παιδί χρειάζεται όρια στη συμπεριφορά για να μπορέσει να προσαρμοσθεί στην κοινωνική ζωή. Αν δεν μάθει να συντονίζεται στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος θα έχει πάντοτε στη μετέπειτα ζωή του δυσκολίες προσαρμογής. Χρειάζεται σταθερότητα στα όρια αρκεί η επιβολή των κανόνων να μη φθείρει τη σχέση αγάπης μέσα από συνεχείς συγκρούσεις. 

Μου έτυχε δουλειά ρε παιδάκι μου δε μπορώ.
Να είσαι συνεπής με τις υποσχέσεις σου. Το παιδί έχει μεγάλη ανάγκη να διαπιστώνει ότι υπάρχει μια τάξη στο περιβάλλον του και ότι μπορεί να εμπιστεύεται τους άλλους. Αν δεν τηρείς το λόγο σου το παιδί ζει σε ένα άτακτο περιβάλλον που δεν μπορεί να εμπιστευτεί. Δημιουργούνται μέσα του αισθήματα ανασφάλειας και επιπλέον μαθαίνει να είναι το ίδιο ανεύθυνο. 

Γιαννάκη ο μπαμπάς με απατάει με τη Νονά.
Μην φορτώνεις το παιδί με τα δικά σου προβλήματα. Το παιδί δεν είναι φίλος σου παρά το ότι είναι σημαντικό να έχεις φιλικές σχέσεις μαζί του. Το παιδί δεν ωφελείται με το να μαθαίνει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις στις διαπροσωπικές σου σχέσεις και τις επαγγελματικές σου δραστηριότητες. Το κριτήριο για το αν είναι σωστό να πεις κάτι στο παιδί δεν είναι το να ξελαφρώσεις εξωτερικεύοντας αυτό που συμβαίνει μέσα σου αλλά το να ωφεληθεί το παιδί από την επικοινωνία σας. 

Όχι έτσι ρε βλάκα…κοίτα πως το κάνει το κοριτσάκι.
Μη ξεχνάς ότι δεν θα σου άρεσε να συγκρίνουν τις επιδόσεις σου με τις επιδόσεις των άλλων και μάλιστα για να σου υπογραμμίσουν ότι δεν τα καταφέρνεις όσο οι άλλοι. Το παιδί δεν θα βελτιώσει τη συμπεριφορά του μέσα από την σύγκριση, απλά θα μειώσει την εμπιστοσύνη που έχει στον εαυτό του. Μη ξεχνάς ότι κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του χαρίσματα και αξιοποιεί τις δυνατότητές του στο βαθμό που μπορεί. Αντί να συγκρίνω το παιδί μου με άλλα παιδιά είναι προτιμότερο να ενισχύω κάθε φορά αυτό που μπορεί να πετύχει. Στηρίζω τις προσπάθειες του παιδιού χωρίς να περιμένω να ικανοποιήσει τις προσδοκίες μου. 

Μου τη δίνει να το βγάζω βόλτα.
Φρόντισε να παίζει πολύ κάθε μέρα. Δώσε ραντεβού με γονείς που έχουν παιδιά στην ίδια ηλικία με το δικό σου ώστε να συναντηθείτε για να παίξουν. Μην τρέχεις συνεχώς πίσω από το παιδί για να το προσέχεις. Η υπερπροστατευτική σου διάθεση σε κουράζει περισσότερο από τις αταξίες του παιδιού. Πήγαινε το παιδί να παίξει σε χώρους που του παρέχουν κάποια στοιχειώδη ασφάλεια και είναι ειδικά διαμορφωμένοι για παιχνίδι. Αν πας με το παιδί σε κάποιο χώρο που αρέσει μόνο σ' εσένα το πιθανότερο είναι να περάσεις άσχημα. Αν το παιδί δεν μπορέσει να βρει κάποια ενδιαφέρουσα απασχόληση θα σε βασανίσει με τη γκρίνια και τις αταξίες του. 

Ρίξ' του για να μάθει.
Το ξύλο δεν βγήκε από τον παράδεισο. Το ξύλο εκφράζει τη δική μας κόλαση. Συνήθως δεν χτυπάμε για να παιδαγωγήσουμε αλλά για να εκφράσουμε την αναστάτωση και το θυμό μας. Κανείς δεν γίνεται καλύτερος με τη βία. Το ξύλο δεν εμπνέει σεβασμό αλλά φόβο. Ακόμη και όταν είναι αποτελεσματικό έχει πολλές παρενέργειες. Τραυματίζει την αυτοπεποίθηση, διαταράσσει τις προσωπικές σχέσεις, διδάσκει τη βία και όχι τον αυτοέλεγχο. Όταν χτυπήσεις το παιδί προσπάθησε να αποδεχτείς ειρηνικά το λάθος σου. Συγχώρεσε τον εαυτό σου και προσπάθησε να βρεις τρόπους εκφόρτισης και χαλάρωσης. Αν σου έχει γίνει συνήθεια να χτυπάς το παιδί σου και νοιώθεις να μην ελέγχεις τα νεύρα σου αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν βαθύτερες αλλαγές στις συνθήκες διαβίωσής σου.

Δεν είμαι σωστή μάνα (πατέρας).
Πως είναι δυνατόν να φέρομαι με τόσο άσκημο τρόπο στο παιδί μου ενώ το αγαπώ τόσο πολύ;
Αν συμπεριφέρεσαι με άσχημο τρόπο στο παιδί και δεν μπορείς να συγκρατήσεις τα νεύρα σου. Αν του μιλάς άσχημα, είσαι συνεχώς εκνευρισμένος και έχεις βίαιες εκρήξεις θυμού μη προσπαθείς να αλλάξεις με το ζόρι τη συμπεριφορά σου. Η προσπάθειες σου να συγκρατηθείς θα αποτύχουν και νοιώσεις περισσότερες ενοχές. Για να μην θυμώνεις πρέπει να μπορείς να διαμορφώσεις μια πιο όμορφη καθημερινότητα. Αντί να κατηγορείς τον εαυτό σου χρειάζεται να προσπαθήσεις να αλλάξεις τον τρόπο της ζωής σου. Ίσως χρειάζεται να ξεκουράζεσαι περισσότερο, να βρεις ελεύθερο χρόνο, να βελτιώσεις την επικοινωνία με τον (την) σύζυγο ή να αναζητήσεις νόημα ζωής σε δημιουργικές δραστηριότητες έξω από το σπίτι. Οι ατομικές μας προσπάθειες δεν μπορούν να φέρουν αποτέλεσμα κάτω από δυσβάσταχτες συνθήκες. Όταν δεν είμαστε ευχαριστημένοι από τη ζωή μας είναι δύσκολο να εφαρμόζουμε τους σωστούς κανόνες της παιδαγωγικής που θα θέλαμε.

Βάλτου πιπέρι στο στόμα.
Το παιδί βρίζει για να προκαλέσει το ενδιαφέρον σου ή γιατί έμαθε να εκφράζει με άσχημες λέξεις τα αρνητικά του αισθήματα. Προσπάθησε να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου. Αν κάποτε γέλασες με τη βρισιά που είπε τώρα δεν ωφελεί να θυμώνεις. Μάθε του να χρησιμοποιεί εναλλακτικές λέξεις με ουδέτερο φορτίο ως βρισιές. (π.χ. το λαγό σου, πίσω Κίτσο). Οι βρισιές δεν βλάπτουν τόσο το παιδί όσο οι συνεχείς και έντονες επιπλήξεις. 

Όλο ψέματα λες.
Όταν είναι πολύ μικρό δεν λέει ψέματα με τον τρόπο που το κάνει κάποιος μεγάλος απλά καλλιεργεί τη φαντασία του. Το μικρό παιδί δεν έχει την πρόθεση να αποκρύψει την αλήθεια για να εξαπατήσει τους άλλους. Απλά δυσκολεύεται ακόμη να διαχωρίσει το φανταστικό από το πραγματικό. Έτσι συχνά δεν λέει τα πράγματα έτσι όπως είναι αλλά έτσι όπως θα ήθελε να είναι ή όπως θα φοβόταν ότι θα μπορούσε να είναι. Εξήγησέ του ευγενικά ότι όταν λέει "ψέματα" οι άλλοι δεν θα το πιστεύουν ακόμη και όταν λέει αλήθεια και δεν θα το εμπιστεύονται. Επιβράβευσέ το όταν λέει την αλήθεια και μην δίνεις προσοχή και ενδιαφέρον στα ψέματα.

Φύγε θα το χαλάσεις. Άσε να το φτιάξω εγώ.
Μη ζητάς από το παιδί να κάνει τα πράγματα όπως εσύ. Χρειάζονται πολλές δοκιμές και πολλά λάθη για να μάθει το παιδί να κάνει κάτι σωστά. Επιβράβευσε την προσπάθεια του παιδιού ακόμα και όταν αποτυγχάνει. Απόφευγε να του λες μη, σταμάτα, όχι, δεν μπορείς, δεν ξέρεις. Ενίσχυσε τις πρωτοβουλίες του. Είναι προτιμότερο να κάνει κάτι με λάθος τρόπο παρά να μην τολμά να δοκιμάσει τις ικανότητές του. Ενώ είναι πιο εύκολο και πιο ασφαλές να κάνεις κάτι από μόνο σου είναι προτιμότερο να ζητήσεις από το παιδί να σε βοηθήσει για να μπορέσεις να το ενισχύσεις.

Δεν είναι καταπληκτικό το καινούργιο μας μωράκι;
Ένα νέο μωρό στην οικογένεια είναι πάντα μια απειλή για το μεγαλύτερο παιδί διότι το εκθρονίζει και γίνεται αυτό το κέντρο της προσοχής των μεγάλων. Σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουμε όλο τον απαραίτητο χρόνο για να καλλιεργήσουμε στο μεγαλύτερο παιδί αισθήματα αγάπης και συμπάθειας για το μωρό που πρόκειται να γεννηθεί. Μετά τη γέννηση του μωρού είναι καλύτερα να αποφεύγουμε τα πολλά καλά λόγια για το μικρό μπροστά στο μεγάλο. Είναι σημαντικό να υπογραμμίζουμε συχνά την αγάπη και την εκτίμησή μας στο μεγαλύτερο παιδί και να το παροτρύνουμε ευγενικά να συμβάλλει ενεργά στην φροντίδα του μωρού. Τέλος θα μας βοηθήσει να έχουμε πάντοτε υπόψη μας ότι το μεγαλύτερο παιδί είναι μεν μεγαλύτερο αλλά δεν προϋποθέτει την ωριμότητα του ενήλικα συνεπώς δεν έχει αυτό την ευθύνη για κάθε σύγκρουση ή αταξία που αφορά και στα δύο παιδιά. 

Σταμάτα να χτυπιέσαι.
Μην το αφήνεις να χτυπιέται δείχνοντας αδιαφορία. Μην το δέρνεις. Μην του κάνεις το χατίρι. Μη ζητάς τη λύση μέσα από επίμονο διάλογο. Μείνε ήρεμος, πάρε το αγκαλιά, πήγαινε το σε ένα ήσυχο μέρος και με αγάπη εξήγησέ του ότι μόλις νιώσει καλύτερα μπορεί να σηκωθεί. Προσπάθησε να καταλάβεις τι έγινε. Εξήγησέ του αργότερα ότι αυτός δεν ήταν ο καλύτερος τρόπος για να διαμαρτύρεται και πως αν επαναληφθεί θα έχει συνέπειες.

Που έχεις το μυαλό σου;
Το παιδί δεν μπορεί να είναι προσεκτικό όποτε εμείς θέλουμε και στο βαθμό που το θέλουμε. Όταν το αναγκάζουμε να κάνει πράγματα που δεν το ενδιαφέρουν είναι φυσικό να μη προσέχει και να αφαιρείται. Συχνά αυτό που είναι σημαντικό για το παιδί είναι ασήμαντο για τους μεγάλους και αυτό που είναι σημαντικό για τους μεγάλους είναι ασήμαντο για το παιδί.

Σταμάτα τα κλάματα.
Είναι φυσικό ένα μικρό παιδί να χρησιμοποιεί το κλάμα σαν όπλο για να πετύχει το στόχο του. Επέτρεψε στο παιδί να κλάψει όσο θέλει. Μην επιμένεις να σταματήσει αμέσως το κλάμα του. Βεβαίωσε το παιδί ότι το αγαπάς. Εξήγησέ του με σαφήνεια ότι δεν πρόκειται να γίνει αυτό που θέλει. Προσπάθησε να του αποσπάσεις την προσοχή με κάτι άλλο που το ενδιαφέρει. Θύμισέ του ότι ενώ είναι αλήθεια ότι το αγαπάς δεν πρόκειται να υποχωρήσεις.

Κάτσε σε ένα μέρος επιτέλους.
Ένα άτακτο παιδί είναι εξίσου καλό με ένα ήσυχο παιδί. Μερικά φυσιολογικά παιδιά αισθάνονται την ανάγκη να είναι συνεχώς σε κίνηση. Δεν επιλέγουν επίτηδες αυτή τη συμπεριφορά αλλά συγκεκριμένες νευρο-ορμονικές λειτουργίες του σώματος σε συνδυασμό με καταπιεστικές συνθήκες του περιβάλλοντος τα εξωθούν στην υπερκινητικότητα. Τα παιδιά αυτά που διαθέτουν περισσή ενεργητικότητα χρειάζονται κατάλληλο χώρο και άφθονο χρόνο για να εκτονωθούν. Είναι μάταιο και ανώφελο να απαιτούμαι από ένα παιδί γεμάτο ζωτικότητα να παραμένει ήσυχο μέσα στο διαμέρισμα. Ενώ συνήθως πιστεύουμε ότι μια έως δύο ώρες παιχνίδι σε ανοιχτό χώρο είναι αρκετό για το παιδί στην πραγματικότητα μια έως δύο ώρες μέσα στο διαμέρισμα, ιδιαίτερα όταν ο καιρός είναι καλός, είναι ήδη πολύ για το παιδί. Το φυσικό περιβάλλον για τον άνθρωπο είναι η φύση και όχι οι στενοί χώροι των διαμερισμάτων.

του Νικήτα Καυκιού  Ψυχολόγος Ερευνητής

Συμβουλές για να ψηλώσει σωστά το παιδί σας

Σε ποιο ύψος θα φτάσει το παιδί μας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Οι πιο σημαντικοί είναι η κληρονομικότητα και το φύλο. Υπάρχουν όμως και άλλοι σημαντικοί παράγοντες στους οποίους μπορούμε να παρέμβουμε ώστε να εξασφαλίσουμε το μέγιστο δυνατό ύψος. Συγκεκριμένα η διατροφή, η άσκηση, ο ύπνος και η κατάσταση υγείας είναι παράγοντες που προσδιορίζουν σε ποιο ύψος θα σταματήσει η ανάπτυξη. Έτσι ενώ δεν υπάρχουν μαγικοί τρόποι που μπορούν να αυξήσουν το ύψος πέραν από το γενετικά καθορισμένο, σίγουρα η έλλειψη κάποιων τροφίμων, η μειωμένη φυσική δραστηριότητα, ο ανεπαρκής ύπνος και ο μη τακτικός έλεγχος της υγείας μπορεί να αναστείλει την ανάπτυξη με αποτέλεσμα να μη φτάσει το παιδί μας στο μέγιστο δυνατό ύψος.

Οι συμβουλές που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να πετύχουμε το μέγιστο δυνατό ύψος για το παιδί μας είναι:

Σωστή διατροφή: Οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού. Έτσι χρειάζεται διατροφή πλούσια σε γαλακτοκομικά, φρούτα και λαχανικά. Συγκεκριμένα:

• Η βιταμίνη C παίζει σημαντικό ρολό στην ανάπτυξη και επιδιόρθωση των οστών και του συνδετικού ιστού που στηρίζουν τη σπονδυλική στήλη. Πηγές : πορτοκάλι , λεμόνι, γκρέιπφρουτ, ντομάτα, ανανάς, ακτινίδιο, πιπεριές.
• Το β-καροτένιο είναι σημαντικό για την οστική ανάπτυξη, γιατί μετατρέπεται σε βιταμίνη Α η οποία βοήθα στη διατήρηση φυσιολογικής ανάπτυξης και σχηματισμού των οστών. Πηγές: σπανάκι, καρότο, κολοκυθάκια, βερίκοκα, πράσινη πιπεριά.
• Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για τη σκελετική ανάπτυξη και αναδόμηση των οστών. Η έλλειψή της κάνει τα οστά εύθραυστα και λεπτά. Επίσης είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου και την εναπόθεσή του στα οστά. Η καλύτερη πηγή της είναι η μικρή και συχνή έκθεση στον ήλιο.
• Το ασβέστιο χρειάζεται για την ανάπτυξη αλλά και διατήρηση των οστών. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που προσλαμβάνουν περισσότερο ασβέστιο έχουν μεγαλύτερη οστική ανάπτυξη από αυτά που έχουν χαμηλή κατανάλωση πηγών ασβεστίου. Πηγές: γάλα, γιαούρτι, σαρδέλες, σπανάκι, τυρί.
• O Ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για τη σωστή σύνθεση των πρωτεϊνών και για την ανάπτυξη. Η ανεπάρκειά του συνδέεται με μείωση του ρυθμού ανάπτυξης. Πηγές: κόκκινο κρέας, τυρί, ξηροί καρποί, πατάτα, γαλόπουλα, ταχίνι, μαύρη σοκολάτα.
• Οι πρωτεΐνες χρειάζονται για τη στήριξη και δόμηση του μυοσκελετικό συστήματος. Πηγές: κρέας, ψάρι , κοτόπουλο, αβγό, γάλα, γιαούρτι, όσπρια, ξηροί καρποί. 

 

Επαρκής ύπνος τη σωστή ώρα: Κατά τη διάρκεια του ύπνου εκκρίνεται η αυξητική ορμόνη η όποια είναι υπεύθυνη για την επιμήκυνση των οστών του σκελετού. Η έκκρισή της όμως γίνεται συγκεκριμένη ώρα στον οργανισμό, έτσι σημασία δεν έχει μόνο η διάρκεια του ύπνου αλλά και η ώρα. Συγκεκριμένα ο ύπνος πρέπει να έχει διάρκεια 10-12 ώρες και να ξεκινά κατά τις 8- 9 μμ.

Σωματική άσκηση: Η σωματική άσκηση ενδυναμώνει το μυοσκελετικό σύστημα και επιμηκύνει τα οστά. Τα αθλήματα όπως η κολύμβηση, το μπάσκετ, το τρέξιμο και οι γενικά διατακτικές ασκήσεις ενδυναμώνουν τους μυς που στηρίζουν το σκελετικό σύστημα και βοηθούν στην επιμήκυνση των οστών. Γενικά, η φυσική δραστηριότητα αυξάνει το μεταβολισμό, βελτιώνει την κορμοστασιά και δυναμώνει τον οργανισμό. Υπάρχουν όμως και ορισμένα αθλήματα όπως η ενόργανη γυμναστική, τα βάρη και το μπαλέτο, που μπορεί να καταστείλουν την ανάπτυξη, έτσι καλό είναι να αποφεύγονται τέτοιου είδους ασκήσεις έως την ενηλικίωση του παιδιού.

Προληπτικός ιατρικός έλεγχος: Υπάρχουν διάφορες παθήσεις όπως σύνδρομο Turner, παθήσεις ενδοκρινολογικού συστήματος (μειωμένη έκκριση αυξητικής ορμόνης), υποθυρεοειδισμός, γιγαντισμός, νανισμός κ.α. που μπορούν να καταστείλουν την ανάπτυξη. Έτσι είναι σημαντικό εάν παρατηρήσουμε αργή σωματική ανάπτυξη στο παιδί μας να απευθυνθούμε σε ειδικό και να κάνουμε τις απαραίτητες εξετάσεις ώστε το τυχόν πρόβλημα να μπορεί να αντιμετωπιστεί εγκαίρως και να επιτευχτεί το μέγιστο δυνατό ύψος.

Γράφει: Σαρικά Γ. Μαρία, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος

Τελικά πρέπει να προτιμώ τα βιολογικά προϊόντα;

Έχεις δοκιμάσει ποτέ βιολογικά προϊόντα; Οι ειδικοί στη διατροφή εξηγούν πως τα τρόφιμα αυτά μπορούν να σου προσφέρουν πολύ περρισότερα θρεπτικά συστατικά από τα απλά προϊόντα, αλλά και να προστατεύσουν την υγεία σου. Ο Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος Ευάγγελος Ζουμπανέας σου εξηγεί τι είναι τελικά τα βιολογικά προϊόντα!

Τι είναι τα Βιολογικά Προϊόντα;
"Με τον όρο «βιολογικά προϊόντα», χαρακτηρίζονται εκείνα τα τρόφιμα που για την παραγωγή τους δεν χρησιμοποιούνται χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα, ούτε διάφορες συνθετικές ή φυτικές ορμόνες προκειμένου να επιτευχθεί μεγαλύτερος όγκος, καλύτερο χρώμα και ταυτόχρονη ωρίμανση. Στον όρο βιολογικά προϊόντα έρχονται να προστεθούν τώρα και κτηνοτροφικά προϊόντα στα οποία γίνεται έλεγχος όλης της διαδικασίας παραγωγής (ζωοτροφές, εκτροφή, μεταποίηση, πώληση)".


Τι παραπάνω προσφέρουν;
Εκείνο που κάνει τα βιολογικά προϊόντα πιο υγιεινά είναι όπως καταλαβαίνει κανείς η έλλειψη όλων εκείνων των βλαβερών ουσιών που χρησιμοποιούνται στις απλές καλλιέργειες για να αυξηθεί η παραγωγή.
Μεταξύ άλλων τα επικίνδυνα  αυτά συστατικά μπορεί να ευθύνονται για την ελάττωση του σπέρματος στους άνδρες, ανωμαλίες στο νευρικό και ανοσοποιητικό σύστημα και γενετικά προβλήματα. Αυτό ισχύει σε πιο ανησυχητικό βαθμό για τα λεγόμενα "μεταλλαγμένα" προϊόντα!

Ο Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Ευάγγελος Ζουμπανέας επισημαίνει τους κινδύνους όλων εκείνων των τροφίμων που καλλιεργούνται με την χρήση φυτοφαρμάκων: "Στην συμβατική γεωργία χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια των φυτών σύνθετα χημικά λιπάσματα, ζιζανιοκτόνα, φυτοφάρμακα, ορμόνες και άλλες εξίσου επικίνδυνες χημικές ουσίες με αποτέλεσμα:

1.  Αυτά τα χημικά υπολείμματα συσσωρεύονται στα φυτά και στους καρπούς και μέσω της τροφικής αλυσίδας μεταφέρονται στον ανθρώπινο οργανισμό.

2.  Οι ειδικοί στον τομέα της υγείας επισημαίνουν ότι η έκθεση σε περιβαλλοντικές τοξίνες μπορεί να προκαλέσει όχι μόνο άμεσες αρρώστιες αλλά και να αυξήσει τον κίνδυνο για μακροχρόνια (χρόνια) προβλήματα. Μπορεί ακόμα και να πυροδοτήσει την κυτταρική βλάβη η οποία τελικά οδηγεί στον καρκίνο. Τα καρκινικά κύτταρα είναι το αποτέλεσμα πολλαπλών γενετικών ελλείψεων ως αποτέλεσμα της έκθεσης σε περιβαλλοντικούς, διαιτητικούς και άλλους λοιμογόνους παράγοντες.

3. Υπάρχουν επίσης ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία τα οποία επιδεικνύουν μια σημαντική απώλεια θρεπτικών συστατικών και αύξηση γενετικών κινδύνων και καρκίνου με την ακτινοβόληση των συμβατικών τροφίμων. Η ακτινοβόληση, η οποία πραγματοποιείται για την καταπολέμηση των νοσογόνων μικροοργανισμών, οδηγεί στην διάσπαση πολυάριθμων χημικών δεσμών στο τρόφιμο, η οποία δημιουργεί ένα πλήθος άγνωστων χημικών ουσιών και άλλων τοξικών κινδύνων.


Αντίθετα έρευνες δείχνουν πως τα προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας και τα βιολογικά τρόφιμα επιδρούν ευεργετικά στον ανθρώπινο οργανισμό, προστατεύοντας ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά, τις ευπαθείς ομάδες και τις εγκύους. Ο κ. Ζουμπανέας εξηγεί: "Η απουσία της αλόγιστης χρήσης χημικών και βλαβερών ουσιών και η φυσική ωρίμανση των προϊόντων της βιολογικής καλλιέργειας έχουν σαν αποτέλεσμα τα τρόφιμα να είναι υψηλής διατροφικής αξίας":

1. "Τα βιολογικά προϊόντα περιέχουν 20-30% λιγότερο νερό, περισσότερα ιχνοστοιχεία, μεταλλικά άλατα, βιταμίνες, και αντιοξειδωτικές ουσίες απ’ ότι τα συμβατικά. Τα μικροστοιχεία έχει αποδειχθεί ότι προστατεύουν τον οργανισμό μας από χρόνιες νόσους, συμπεριλαμβανομένων των καρδιοπαθειών και ορισμένων μορφών καρκίνου".

2. "Η στροφή προς τα βιολογικά προϊόντα κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική για τα νεογνά, τα βρέφη και τα παιδιά, λόγω των αυξημένων απαιτήσεων για μια επαρκή, ασφαλή και πλήρη σε θρεπτικά συστατικά διατροφή για την αύξηση και ανάπτυξή τους".
 
3. "Οι έγκυες καθώς και οι ηλικιωμένοι αποτελούν επίσης «ευαίσθητα τμήματα του πληθυσμού», τα οποία είναι ανάγκη να πληροφορηθούν για την χρησιμότητα των βιολογικών προϊόντων»". Η επιλογή Βιολογικών προϊόντων θα βοηθήσει την έγκυο, αλλά και το έμβρυο να αποφύγουν ουσίες που εισβάλουν στον οργανισμό και αργούν πολύ να αποβληθούν από αυτόν!

Εθισμό προκαλούν τα ανθυγιεινά τρόφιμα

Εθισμό προκαλούν στον ανθρώπινο εγκέφαλο τα ανθυγιεινά τρόφιμα, σύμφωνα με νέες μελέτες, και γι’ αυτό είναι πολύ δύσκολο να αντισταθεί κανείς σε αυτά.
Συνήθως πιστεύουμε ότι οι παχύσαρκοι πρέπει να λύσουν το πρόβλημά τους τρώγοντας λιγότερο και κάνοντας περισσότερη άσκηση. Από την άλλη, όμως, πιστεύουμε ότι οι αλκοολικοί, ως εθισμένοι στο αλκοόλ, χρειάζονται θεραπεία. Ίσως όμως, οι δύο διαταραχές να μη διαφέρουν πάρα πολύ, λένε τώρα οι επιστήμονες. Ίσως οι τροφές στον σημερινό κόσμο των γλυκών, αλμυρών και λιπαρών φαστ φουντ να είναι στην πραγματικότητα κάτι εξίσου εθιστικό με το αλκοόλ.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση «Archives of general Psychiatry» εξέτασε τις νευροβιολογικές ομοιότητες μεταξύ συμπεριφορών που οδηγούν στην παχυσαρκία και αυτών που οδηγούν στην κατάχρηση ουσιών.

Οι ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σεν Λούις αξιολόγησαν σε δύο μεγάλες έρευνες αντιπροσωπευτικά εθνικά δείγματα αμερικανών ενηλίκων σε σχέση με το ιστορικό αλκοολισμού στην οικογένειά τους και τον Δείκτη Μάζας Σώματός τους.

Κάθε μελέτη περιελάμβανε 40.000 ενηλίκους. Η μία έρευνα έγινε το 1991 και 1992 και η άλλη μια δεκαετία αργότερα, το 2001 και 2002.

Τα ευρήματα
Αν και η πρώτη έρευνα δεν έδειξε συσχετισμούς, η δεύτερη αποκάλυπτε μιαν άλλη συνάφεια: οι ενήλικοι με ιστορικό αλκοολισμού στην οικογένειά τους βρέθηκαν να έχουν κατά 30%-40% περισσότερες πιθανότητες να είναι παχύσαρκοι σε σχέση με όσους δεν είχαν οικογενειακά περιστατικά.

Οι γυναίκες ήταν σε ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο (κατά 50% περισσότερες πιθανότητες να είναι παχύσαρκες, έναντι 26% των ανδρών).

Τι άλλαξε μέσα στη δεκαετία αυτή; Ο καθηγητής Ψυχιατρικής και επικεφαλής της μελέτης δρ Ρίτσαρντ Κρούτζα λέει ότι το διατροφικό περιβάλλον μας, που προάγει την παχυσαρκία, έχει αλλάξει μεταξύ των δύο μελετών. «Ο πιο πιθανός ένοχος», λέει, «είναι η φύση της τροφής που τρώμε και η ιδιότητά της να προσελκύει τα συστήματα ανταμοιβής στον εγκέφαλο, που είναι μέρη του εγκεφάλου που εμπλέκονται στον εθισμό».
Ορισμένα τρόφιμα φορτωμένα με ζάχαρη, αλάτι και λίπος και ιδιαίτερα διαμορφωμένα ώστε να αρέσουν στους καταναλωτές μπορεί να αποτελούν το σύνθημα που πυροδοτεί την υπερφαγία σε ανθρώπους με προδιάθεση σε εθισμούς, προσελκύοντας τα πρωτόγονα κέντρα της ανταμοιβής στον εγκέφαλο και ενδυναμώνοντας την εθιστική συμπεριφορά.

Οι τύποι αυτοί των τροφών, που ο πρώην εκπρόσωπος της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) δρ Ντέιβιντ Κέσλερ έχει ονομάσει «υπεργευστικά», ενισχύουν την υπερφαγία, σε σχέση λ.χ. με τα πράσινα λαχανικά, και είναι σήμερα πιο εύκολα διαθέσιμα απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Στο βιβλίο του «Το τέλος της υπερφαγίας», ο δρ Κέσλερ περιγράφει το πώς αυτά τα πολύ εύγευστα τρόφιμα – το είδος που σερβίρονται στα φαστ φουντ και στις αλυσίδες εστιατορίων – αλλάζουν τη χημεία του εγκεφάλου, πυροδοτώντας μια νευρολογική ανταπόκριση που διεγείρει τους ανθρώπους να τρώνε περισσότερο φαγητό, ακόμα κι αν δεν πεινούν.
«Η αίσθηση που έχουν ορισμένοι άνθρωποι ότι δεν μπορούν να ελέγξουν την πρόσληψη τροφής μπορεί να είναι πράγματι αληθινή», γράφει, «γιατί αυτά τα πλούσια, γλυκά και λιπαρά φαγητά διεγείρουν τον εγκέφαλο να παράγει ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με το κέντρο της ευχαρίστησης. Κατά τη διαδικασία αυτή, επαναπρογραμματίζουν τον εγκέφαλο, ώστε τα μονοπάτια της ντοπαμίνης να ‘’ανάβουν’’ ακόμα και με τη σκέψη ότι τρώνε τέτοιες τροφές».
Δεν είναι ένα μόνο γονίδιο υπεύθυνο που κάνει κάποιον παχύσαρκο ή αλκοολικό, κατά τον δρα Κρούτζα. «Οι άνθρωποι, όμως, που τρώνε ή πίνουν υπερβολικά μπορεί να μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά, όπως την απώλεια του ελέγχου των παρορμήσεων και την ανικανότητα να σταματούν όταν αρχίζουν, ένα είδος απώλειας του σινιάλου για το τέλος της κατανάλωσης», επισημαίνει.
Το στρες βέβαια έχει βρεθεί ότι εμπλέκεται επίσης και στις δύο συμπεριφορές.

Κληρονομική... απόλαυση
«Είναι γνωστό στους ειδικούς ότι οι υδατάνθρακες (στους οποίους περιλαμβάνονται η ζάχαρη και τα γλυκά) δημιουργούν ακατανίκητη επιθυμία για κατανάλωσή τους ιδίως σε όσους προσπαθούν να κάνουν δίαιτα», λέει ο ψυχίατρος Φραγκίσκος Γονιδάκης, από τη Μονάδα Διαταραχών Πρόσληψης Τροφής της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

«Οι τροφές αυτές κινητοποιούν στον εγκέφαλο το κύκλωμα που έχει σχέση με την ηδονή, δηλαδή τα κυκλώματα της ανταμοιβής και της ευχαρίστησης, που έχουν σχέση με την εθιστική συμπεριφορά»..
Ο κ. Γονιδάκης διευκρινίζει ότι τον εθισμό εδώ δεν προκαλεί μία ουσία, όπως είναι η ηρωίνη, αλλά η ίδια η ευχαρίστηση που προκαλεί η τροφή. «Είμαστε απόγονοι των.. λιχούδηδων!», λέει.

«Δηλαδή, όλων των ανθρώπων που έως το 1950 θεωρούσαν πρώτη προτεραιότητα το φαγητό και αντλούν μεγάλη ευχαρίστηση από αυτό. Γι’ αυτούς, η επάρκεια σε φαγητό σήμαινε την επιβίωση, ενώ σήμερα ισχύει το ανάποδο: επιβιώνουν περισσότερο όσοι δεν έχουν το φαγητό ως κεντρική ιδέα στη ζωή τους και τρώνε λιγότερο».
Ολοι μας έχουμε βιολογική προδιάθεση να προτιμάμε τροφές που έχουν γλυκιά γεύση, αλλά υπάρχουν διακυμάνσεις μεταξύ μας όσον αφορά την επιθυμία αυτή, οι οποίες εξαρτώνται από τα γονίδιά μας.

«Εχουμε γονιδιακά την τάση να μας αρέσει η γλυκιά γεύση, οποιαδήποτε τροφή διεγείρει τους υποδοχείς του γλυκού στον εγκέφαλό μας», εξηγεί ο κ. Γονιδάκης. «Γι’ αυτό και στα junk food, που είναι φτιαγμένα για να είναι αποδεκτά από όλους, βάζουν ζάχαρη στο ψωμί του χάμπουργκερ, στην κέτσαπ, ακόμα και στο κρέας».
Επιπλέον, όσοι τρώνε συναισθηματικά (emotional overeating) έχει βρεθεί ότι αναζητούν τις έντονες γεύσεις, όπως εκείνες στις πολύ γλυκές, πολύ αλμυρές ή πολύ λιπαρές τροφές.


Η αντιμετώπιση

Πώς μπορεί κανείς να δραπετεύσει από τον εγκλωβισμό στον φαύλο κύκλο των εθιστικών τροφών;

«Δεν έχουμε βρει τρόπο που να είναι αποτελεσματικός για μεγάλο αριθμό ανθρώπων, ο οποίος να οριοθετεί την κατανάλωση του φαγητού», λέει ο κ. Γονιδάκης. «Δεν υπάρχει ψυχιατρική ή διατροφική μέθοδος που να αλλάζει τις διατροφικές συνήθειες. Συνδυάζουμε στην παρέμβασή μας δύο τεxνικές: 1) Βοηθάμε τον ασθενή να θέσει ένα μέτρο στο πόσο συχνά, πόσο έντονα και πόσο πολύ, όσον αφορά την κατανάλωση αυτών των τροφών. 2) Τον βοηθάμε να εστιάσει σε άλλες ευχαριστήσεις της ζωής, κυρίως σε όσους τρώνε συναισθηματικά».
«Είμαστε όλοι πια εθισμένοι», τονίζει ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αντώνης Καφάτος, «καθώς όλα τα επεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν πολλή ζάχαρη, αλάτι και λίπος. Το 40% π.χ. του αλατιού που παίρνουμε, το τρώμε μέσω του ψωμιού!».
Η θεωρία αυτή πάντως δεν ήταν άγνωστη στους ειδικούς. «Γι’ αυτό δεν συνιστούμε στα πολύ παχύσαρκα άτομα, που είναι εθισμένα στις τροφές αυτές, την εγχείρηση του δακτυλίου (που προϋποθέτει μετά αποχή από λιπαρές και γλυκές τροφές ), αλλά διαφορετικά είδη εγχειρήσεων για την παχυσαρκία, που ελαττώνουν τα ερεθίσματα για πρόσληψη τροφής στα κέντρα του εγκεφάλου».


Εξάρτηση από... κούνια

Η εξάρτηση αρχίζει από τους πρώτους μήνες της ζωής. «Μελετήσαμε δύο βρεφικές κρέμες και βρήκαμε ότι περιέχουν κατά 17% ζάχαρη, ενώ δεν το γράφουν (στην επιγραφή αναγράφουν απλώς «υδατάνθρακες)», λέει ο κ. Καφάτος. «Επιπλέον, περιείχαν κακής ποιότητας λιπαρά και αλάτι, ενώ δεν περιείχαν ίνες. Ετσι, τα παιδιά εθίζονται από βρέφη στις γλυκές και λιπαρές γεύσεις».
Η απεξάρτηση είναι δύσκολη, όπως συμβαίνει και με το τσιγάρο, σύμφωνα με τον κ. Καφάτο. «Χρειάζεται ισχυρή θέληση και συνεχή επαγρύπνηση», λέει. «Υστερα από τις πρώτες εβδομάδες, μπορεί κανείς να δεχθεί πιο εύκολα για κολατσιό το φρούτο αντί για τη σοκολάτα. Η πιο αποτελεσματική πάντως πολιτική είναι αυτή που αρχίζει από τα νηπιαγωγεία και τα σχολεία, όπως έχουν αποδείξει οι μελέτες μας».
Το αμαρτωλό τρίπτυχο (ζάχαρη, αλάτι, λίπος), που προκαλεί τον εθισμό, περιέχουν - όπως αναφέρει ο κλινικός διαιτολόγος, αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Διατροφής Κωνσταντίνος Ξένος - πάρα πολλά τρόφιμα του εμπορίου, αν και συχνά δεν είναι φανερό. «Τέτοια τρόφιμα », λέει, «είναι τα μπισκότα, τα κρουασάν, τα γλυκά που περιέχουν παντεσπάνι, οι αλατισμένοι ξηροί καρποί και τα είδη φαστ φουντ».
Η σοκολάτα αποτελεί μόνη της ένα ιδιαίτερα εθιστικό τρόφιμο. Ενας νέος όρος έχει μάλιστα καθιερωθεί ειδικά για τη σοκολάτα, για να αποδώσει την εμμονή που έχουν σ’ αυτήν πολλοί άνθρωποι: chocoholic (ο εθισμένος στη σοκολάτα).

Οι ερευνητές έχουν εξετάσει κάθε συστατικό της σοκολάτας, από το αμινοξύ τρυπτοφάνη και τη θεοβρωμίνη, έως τη φαινυλαιθυλαμίνη και την ανανδαμίδη. «Ακόμα παραμένει αναπάντητο το ερώτημα», λέει ο κ. Ξένος. «Μια μελέτη από τους Michener και Rozin έδειξε ότι ο εθισμός στη σοκολάτα μάλλον οφείλεται στη μοναδική γευστική εμπειρία που προσφέρει και όχι σε κάποιο συστατικό της που επιδρά βιοχημικά στον εγκέφαλο».

Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία

Τροφές που βοηθούν στη Μάθηση

Οι διατροφικές ανάγκες του εγκεφάλου μας- ιδιαίτερα σε περιόδους εντατικής νοητικής προσπάθειας- είναι πολύ συγκεκριμένες. Με καλό «πότισμα» και «λίπασμα» γλυκόζης το μυαλό των μαθητών μπορεί να αποδώσει καλύτερα, ενώ δεν είναι λίγες οι τροφές που μπορούν να μας προσφέρουν ενέργεια και ευεξία, απαραίτητες στη μαθησιακή διεργασία.

Ο εγκέφαλος είναι αναμφίβολα το πολυτιμότερό μας όργανο. Η διαμόρφωσή του και συνακόλουθα η λειτουργία του εξαρτάται τόσο από τον γενετικό προγραμματισμό του καθενός- από τα γονίδιά μας δηλαδή και τις παραλλαγές τους που έχει το κάθε άτομο- όσο και από τα παιδαγωγικά-περιβαλλοντικά ερεθίσματα που δέχεται, ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες. Γεννιόμαστε με 100 δισεκατομμύρια νευρώνες (νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου) και τελειώνουμε με τον αριθμό αυτό. Εκείνο που αλλάζει με την εμπειρία, τη μάθηση δηλαδή, είναι οι διασυνδέσεις μεταξύ των εν λόγω νευρώνων, οι συνάψεις, ο αριθμός των οποίων φθάνει το μέγεθος του περίπου 1,5 τετράκις εκατομμύρια· οι συνάψεις αυτές δημιουργούν τα περίπλοκα νευρωνικά δίκτυα, στα οποία έχουν αποτυπωθεί οι γνώσεις μας και τα συναισθήματά μας, η εμπειρία μας όλη. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι ο εγκέφαλος ενός πεντάχρονου παιδιού φτάνει το 90% του όγκου του ενήλικου σταδίου του. Η παρατήρηση αυτή υποδηλώνει ότι το 90% των γνώσεων-εμπειριών μας κατακτάται ως τα πέντε μας χρόνια. Γι΄ αυτό οι μικρές ηλικίες είναι πολύ ευαίσθητες στη διαπαιδαγώγηση, με τους παιδαγωγούς τους, γονείς και δασκάλους, να έχουν μεγάλη ευθύνη για το τι «εγγράφουν» στον εγκέφαλο των μικρών παιδιών.
Οι νευρωνικές συνάψεις που δημιουργούνται μέσω της μάθησης για να παραμείνουν ενεργές πρέπει να καλλιεργούνται· ο εγκέφαλος δηλαδή χρειάζεται εξάσκηση, όπως και το σώμα μας χρειάζεται άσκηση για να είμαστε σε φόρμα και ευεξία. Μens sana in corpore sano- νους υγιής εν σώματι υγιεί. Ο εγκέφαλός μας όμως δεν έχει ανάγκη μόνο τη σωματική άσκηση, με την οποία βελτιώνεται η κυκλοφορία του οξυγόνου σε αυτόν, ούτε μόνο τη γνωσιακή εξάσκηση που μορφοποιεί και ενδυναμώνει τις συνάψεις του.

• Καλή ύδρευση και λίπανση

Ο εγκέφαλός μας έχει ανάγκη και τη σωστή διατροφή του σώματος, καθώς εκτός από το οξυγόνο χρειάζεται γλυκόζη για να λειτουργεί, όπως και υγρά, αφού αποτελείται κατά 80% από νερό. Γι΄ αυτό η αφυδάτωση, η μειωμένη πρόσληψη γλυκόζης και η κακή διατροφή εν γένει μπορεί να έχουν επιπτώσεις στη μάθηση. Τέτοιες παραλείψεις μπορεί ακόμη να οδηγήσουν και σε πνευματικό λήθαργο, σε αδιαφορία και αδυναμία διαβάσματος και μάθησης, ιδιαίτερα σε περιόδους που εντατικοποιείται το έργο του εγκεφάλου, όπως είναι οι πανελλαδικές λ.χ. εξετάσεις αυτή την περίοδο.
Γι΄ αυτό τόσο οι μαθητές και οι μαθήτριες- που αγωνίζονται καθ΄ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους, όπως και οι φοιτητές, ή εντατικοποιούνται κατά την περίοδο των εξετάσεωνόσο και οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν και τον ρόλο της σωστής διατροφής στην αποτελεσματικότητα της μάθησης. Υπό το πρίσμα αυτό, η σημερινή επικοινωνία μας εστιάζεται σε αυτό τα θέμα και ορισμένες γνώσεις δίνουν νόημα στη γιγαντιαία προσπάθεια που γίνεται από μαθητές (τριες)- φοιτητές (τριες)- γονείς.

• Για τις ορμόνες της ευχαρίστησης

Σε ορισμένες τροφές, όπως τα ψάρια που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, υπάρχουν δύο αμινοξέα, η τρυπτοφάνη και η L-φαινυλαλανίνη, τα οποία συμβάλλουν στην αύξηση της ενέργειας, καθώς και στην ενίσχυση παραγωγής της σεροτονίνης και της νοναδρεναλίνης, χημικά μόρια που παίζουν ρόλο στη δημιουργία ευχάριστης διάθεσης. Το αμινοξύ τυροσίνη που βρίσκεται στα ψάρια και στα λαχανικά δημιουργεί επίσης την αίσθηση της ενεργότητας και συμμετέχει στην παραγωγή στον εγκέφαλό μας της ορμόνης της ευχαρίστησης, την ντοπαμίνης, όπως και της προαναφερθείσας νοναδρεναλίνης.
Η ενδορφίνη επίσης, που είναι και αυτή μια ουσία ευχαρίστησης, λαμβάνεται με την τροφή, καθώς υπάρχει στις ζωικές πρωτεΐνες (γαλοπούλα, κοτόπουλο, αβγά, τυρί κ.ά.). Συζήτηση γίνεται ακόμη και για τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα, τα οποία υπάρχουν στα ψάρια και θεωρούνται σημαντικά για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, έχοντας θετικές επιδράσεις στη διάθεση και στην αποτελεσματικότερη καλλιέργεια των γνωσιακών δεξιοτήτων. Η σημαντικότητα λοιπόν της σωστής διατροφής για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του εγκεφάλου και συνακόλουθα για τη βαθύτερη μάθηση είναι αναμφίβολη.

• Διατροφή εναντίον στρες

Η ισορροπημένη διατροφή μπορεί ακόμη να ελαχιστοποιήσει και το ισχυρό στρες που προκαλείται από την αγωνία όσων δίνουν εξετάσεις στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο. Αυτό το υπερβολικό άγχος, που καταλαμβάνει πολλά παιδιά και πολλούς νέους, επιδεινώνει ακόμη περισσότερο τη μαθησιακή δυνατότητα, καθώς συμβάλλει στην έκκριση των ορμονών του άγχους, της κορτιζόλης λ.χ., η οποία επηρεάζει τους υποδοχείς της ντοπαμίνης και ταυτόχρονα επάγει τη δημιουργία περισσότερων των κανονικών συνάψεων στους νευρώνες, με αποτέλεσμα την πρόκληση «βραχυκυκλώματος» στον εγκέφαλο και τη συνακόλουθη ανάδυση συμπτωμάτων κατάθλιψης και προβλημάτων μαθησιακών δυσκολιών.

Η ελλιπής ή η κακή διατροφή λοιπόν έχει σοβαρότατες επιπτώσεις όχι μόνο στην ανάπτυξη του σώματος αλλά και στη διαμόρφωση και λειτουργία του εγκεφάλου ιδιαίτερα· και ο καθένας αντιλαμβάνεται το έγκλημα που επιτελείται αφήνοντας φτωχά παιδιά, στις τριτοκοσμικές χώρες κυρίως, πεινασμένα και εξουθενωμένα, χωρίς καμιά διάθεση, αλλά και δυνατότητα μάθησης. Μπορεί βέβαια στις πολιτισμένες χώρες να μην υπάρχει ποσοτικό πρόβλημα διατροφής· υπάρχει όμως ποιοτικό πρόβλημα επειδή δεν δόθηκε η πρέπουσα έμφαση στη σχέση διατροφή- μάθηση, που είναι αναγκαία ακόμη και για μη φτωχά παιδιά, πολλά από τα οποία όμως δεν διατρέφονται σωστά και περνούν στην άλλη όχθη· σε αυτή της παχυσαρκίας, με τις δραματικές διά βίου επιπτώσεις της. Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι και στη χώρα μας παρατηρούνται σήμερα καταστάσεις υπερχοληστεριναιμίας σε παιδιά τεσσάρων ετών!

Η μάθηση λοιπόν είναι μια περίπλοκη διαδικασία, στην οποία συμμετέχει όχι μόνον ο κυρίαρχος εγκέφαλος αλλά και ό,τι τον επηρεάζει· με τη φύση, την ανατροφή και τη διατροφή να αλληλεπιδρούν σωστά για να υπάρχει ένα καλό αποτέλεσμα. Γι΄ αυτό προτού «εγγράψουμε» στον εγκέφαλο του μαθητή ό,τι πιστεύουμε χρήσιμο, πρέπει να το περνούμε από τη βάσανο της δικής μας σκέψης και της δικής μας υπευθυνότητας· είτε απλή γνώση λέγεται είτε συναίσθημα είτε συμπεριφορά. Γι΄ αυτό γονείς και δάσκαλοι κάθε βαθμίδας πρέπει να γνωρίζουν τη δύναμή τους απέναντι στον άπλαστο εγκέφαλο των μαθητών ή ακόμη και των φοιτητών και να πράττουν ανάλογα, αναλαμβάνοντας πλήρως τις ευθύνες που απορρέουν από τη θέση τους.

Ο κ. Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής.

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ, ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ

Η ΤV βλάπτει την ανάπτυξη των παιδιών

(Τara Ρarker-Ρope, Τhe Νew Υork Τimes)

Οι έρευνες δείχνουν ότι η τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο απορρυθμίζει την υγεία τους

Να ένας απλός τρόπος να κρατήσετε τα παιδιά σας υγιή: πετάξτε την τηλεόραση από το υπνοδωμάτιό τους. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι τουλάχιστον ένα στα δύο παιδιά στη Δύση έχουν τηλεόραση στο δωμάτιό τους- μπορεί όμως κάλλιστα να είναι έως και επτά στα δέκα. Η ουσία είναι πως ολοένα περισσότερες μελέτες δείχνουν πως υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της τηλεόρασης στο δωμάτιο και πολυάριθμων ιατρικών και εκπαιδευτικών διαταραχών.

Τα παιδιά με τηλεόραση στο δωμάτιό τους σημειώνουν χαμηλότερες βαθμολογίες στα σχολικά τεστ και έχουν περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου. Επιπλέον, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να είναι υπέρβαρα, ενώ είναι πιθανότερο να αρχίσουν να καπνίζουν.

Μία από τις πιο προφανείς συνέπειες είναι ότι το παιδί θα καταλήξει να βλέπει πολλή τηλεόραση και οι γονείς του είναι πιθανό να μην το γνωρίζουν. Αμερικανική μελέτη σε 80 παιδιά ηλικίας 4 έως 7 ετών έδειξε ότι μόλις μπήκε τηλεόραση στα δωμάτιά τους, η μέση διάρκεια τηλεθέασης αυξήθηκε κατά 9 ώρες- από 21 ώρες την εβδομάδα σε 30 - και μάλιστα με τους περισσότερους γονείς να μην το συνειδητοποιούν καν.

Χωρίς έλεγχο

«Οταν η τηλεόραση είναι στο υπνοδωμάτιο, οι γονείς δεν ξέρουν στ΄ αλήθεια αν και τι βλέπουν τα παιδιά τους», λέει ο δρ Λέοναρντ Χ. Έπσταϊν, καθηγητής Παιδιατρικής και Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής στη Σχολή Ιατρικής & Βιοϊατρικής Επιστήμης του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στο Μπάφαλο. «Πολύ συχνά, εξάλλου, δεν έχουν μόνο τα παιδιά τηλεόραση στα υπνοδωμάτιά τους αλλά και οι γονείς στο δικό τους».

Ο δρ Έπσταϊν με τους συνεργάτες του τοποθέτησαν συσκευές παρακολούθησης στις τηλεοράσεις που υπήρχαν στα σπίτια μιας ομάδας εθελοντών. Οι συσκευές παρακολούθησης στα μισά σπίτια ήταν προγραμματισμένες ώστε να μειώσουν τη συνολική τηλεθέαση των παιδιών κατά το ήμισυ (τα παιδιά έπρεπε να χρησιμοποιούν έναν κωδικό για να ανοίξουν οποιαδήποτε τηλεόραση του σπιτιού και ο κωδικός απενεργοποιούνταν μόλις τελείωνε ο προκαθορισμένος εβδομαδιαίος χρόνος τηλεθέασης). Επιπλέον, οι ερευνητές κατέγραφαν συστηματικά τις διατροφικές συνήθειες και άλλες παραμέτρους του τρόπου ζωής των παιδιών.

Έπειτα από δύο χρόνια παρακολούθησης, οι ερευνητές διαπίστωσαν πως ναι μεν όλα τα παιδιά πήραν βάρος καθώς μεγάλωναν, αλλά εκείνα που είχαν περιορισμένο χρόνο στη διάθεσή τους για να βλέπουν τηλεόραση παρουσίασαν μείωση του Δείκτη Μάζας Σώματός τους (ο ΔΜΣ υπολογίζεται όταν διαιρεθεί το βάρος με το τετράγωνο του ύψους και δείχνει αν έχει κανείς φυσιολογικό βάρος ή είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος).

Όπως έγραψαν οι ερευνητές σε πρόσφατο τεύχος της Επιθεώρησης «Αρχεία Παιδιατρικής & Εφηβικής Ιατρικής» (ΑΡΑΜ), η βελτίωση του ΔΜΣ των παιδιών αυτών δεν οφειλόταν στο ότι ήταν πιο δραστήρια, διότι δεν μπορούσαν να βλέπουν όση τηλεόραση ήθελαν. Αντ΄ αυτού οφειλόταν στο ότι τσιμπολογούσαν λιγότερο, με αποτέλεσμα να καταναλώνουν κατά μέσον όρο 100 θερμίδες λιγότερες την ημέρα- και είναι καλά τεκμηριωμένο πως το τσιμπολόγημα μπροστά στην τηλεόραση είναι εξαιρετικά συνηθισμένο.

Υπέρβαρα

Αντίστοιχη μελέτη του 2002, που δημοσιεύθηκε στην Επιθεώρηση «Παιδιατρική» την οποία εκδίδει η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (ΑΑΡ), έδειξε ότι τα παιδιά προσχολικής ηλικίας με τηλεόραση στο δωμάτιό τους διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα. Τον περασμένο Οκτώβριο, στην Επιθεώρηση «Οbesity» νεώτερη μελέτη έδειξε πως ο κίνδυνος αυτός πιθανώς είναι υψηλότερος για τα αγόρια.

Η μελέτη αυτή διεξήχθη σε Γάλλους εφήβους και έδειξε πως ειδικά τα αγόρια με τηλεόραση στο δωμάτιό τους ήταν πιθανότερο να έχουν μεγαλύτερη περίμετρο μέσης και υψηλότερο ποσοστό λίπους στο σώμα τους σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους δίχως ΤV στο υπνοδωμάτιο. Όπως ήταν αναμενόμενο, η γαλλική μελέτη έδειξε ακόμη πως αγόρια και κορίτσια με τηλεόραση στο δωμάτιό τους διάβαζαν λιγότερο απ΄ ό,τι οι συνομήλικοί τους δίχως ΤV.

Μια άλλη μελέτη, που διεξήχθη σε 700 εφήβους ηλικίας 12 έως 14 ετών, έδειξε πως όσοι είχαν τηλεόραση στο υπνοδωμάτιό τους είχαν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να αρχίσουν να καπνίζουν και ο κίνδυνος εξακολουθούσε να υπάρχει ακόμα και όταν οι ερευνητές έλαβαν υπ΄ όψιν άλλους παράγοντες κινδύνου για έναρξη του καπνίσματος κατά την εφηβεία (λ.χ. το κάπνισμα των γονέων ή το να μην πολυασχολούνται οι γονείς με το παιδί). Στην πραγματικότητα, μεταξύ των παιδιών που είχαν δική τους ΤV κάπνιζε το 42%, ενώ μεταξύ όσων δεν είχαν το 16%.

Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι «η ΤV στο υπνοδωμάτιο έχει μεγάλο αντίκτυπο, καθώς οδηγεί σε πολλά και διαφορετικά προβλήματα», σύμφωνα με τον δρα Έπσταϊν. Ενώ, λοιπόν, πολλοί γονείς προσπαθούν να περιορίσουν τις ώρες που περνούν τα παιδιά τους μπροστά στην τηλεόραση, είναι πιθανόν να κάνουν μισή δουλειά. Γιατί τελικά δεν έχει σημασία μόνο το πόσο αλλά και το πού.

Επιπτώσεις και στη μάθηση

Η τηλεόραση στο δωμάτιο έχει δυσμενή επίδραση στις σχολικές επιδόσεις των παιδιών. Το 2005, επιστήμονες από την Καλιφόρνια δημοσίευσαν στα «Αρχεία Παιδιατρικής & Εφηβικής Ιατρικής» μελέτη στην οποία συμμετείχαν περίπου 400 παιδιά. Το 70% των παιδιών είχαν δική τους τηλεόραση και στη διάρκεια του ενός έτους της μελέτης είχαν μονίμως πολύ χαμηλότερη βαθμολογία στα σχολικά τεστ μαθηματικών, ανάγνωσης και γλωσσικής ικανότητας. Αντιθέτως, οι μαθητές που είχαν ηλεκτρονικούς υπολογιστές πετύχαιναν υψηλότερη βαθμολογία.

Το γιατί η ΤV στο υπνοδωμάτιο επιδρά τόσο πολύ στις σχολικές επιδόσεις παραμένει άγνωστο. Ενδέχεται να αποσπά την προσοχή των παιδιών όταν διαβάζουν ή εξαιτίας της να μένουν ξύπνια έως αργά με συνέπεια να νυστάζουν το πρωί στο σχολείο. Μπορεί επίσης η ύπαρξη της ΤV στο υπνοδωμάτιο να υποδηλώνει μειωμένη ενασχόληση των γονέων με το παιδί. Εκτός από τις σχολικές επιδόσεις και την υγεία, η τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο επηρεάζει και τον ύπνο των παιδιών.

Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στην Επιθεώρηση «Παιδιατρική» έδειξε ότι τα παιδιά του νηπιαγωγείου με τηλεόραση στο δωμάτιό τους είχαν περισσότερα προβλήματα ύπνου και επειδή δεν κοιμόντουσαν πολύ καλά ήταν υποτονικά και δεν πολυαντιδρούσαν σε τυχόν αλλαγές ή σε γεγονότα που συνέβαιναν γύρω τους.

(Πηγή: "ΤΑ ΝΕΑ" 27/3/2008)

Μαμ, τηλεόραση και νάνι

 «Περίπου το 40% των βρεφών (!) ηλικίας δύο μηνών παρακολουθεί τηλεόραση και βίντεο κατά μέσον όρο 45 λεπτά την ημέρα ή περισσότερο από 5 ώρες την εβδομάδα, σύμφωνα με την πρώτη έρευνα που έγινε για το θέμα αυτό σε τόσο μικρές ηλικίες».

«Τα προγράμματα που απευθύνονται σε μωρά δεν είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος για να αναπτύξουν τις εγκεφαλικές τους λειτουργίες, δείχνει μεταξύ άλλων πρόσφατη αμερικανική έρευνα. Οσο λιγότερη τηλεόραση βλέπουν πριν γίνουν 2 ετών, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να αναπτύξουν μαθησιακές δυσκολίες και να γίνουν υπέρβαρα καθώς μεγαλώνουν».

Σύμφωνα με την έρευνα που διεξήγαγαν ερευνητές του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον και δημοσιεύτηκε σε πρόσφατο τεύχος των Αρχείων Παιδιατρικής και Εφηβικής Ιατρικής, μέχρι την ηλικία των 2 ετών, το 90% των παιδιών (!) βλέπουν τηλεόραση περισσότερο από 90 λεπτά ημερησίως (!), κατά μέσον όρο. Η έκθεση στην οθόνη σε τόσο μικρή ηλικία ενδέχεται να επιδράσει αρνητικά τον ταχύτατα αναπτυσσόμενο εγκέφαλο των μωρών και πιθανόν να οδηγήσει αργότερα σε προβλήματα διάσπασης της προσοχής, μειωμένη ικανότητα κατανόησης κατά την ανάγνωση κειμένων και παχυσαρκία. Οι επιστήμονες εξεπλάγησαν όχι μόνο από το χρόνο που περνούν τα παιδιά μπροστά στην τηλεόραση, αλλά και από τον λόγο για τον οποίο αυτό συμβαίνει: οι περισσότεροι γονείς τη χρησιμοποιούν σαν εκπαιδευτικό εργαλείο(!) και όχι τόσο σαν «νταντά». Παρά τις εδώ και μια δεκαετία προ¬ειδοποιήσεις των παιδιάτρων για το αντίθετο, οι γονείς είναι της γνώμης ότι το περιεχόμενο των προγραμμάτων που απευθύνεται σε μωρά είναι καλό για την πνευματική τους ανάπτυξη...

«Δεν θα ήμουν τόσο ανήσυχος αν πίστευα πως οι γονείς εφαρμόζουν αυτήν την πρακτική κατ' εξαίρεσιν όταν χρειάζονται λίγο χρόνο, για να μαγειρέψουν, λόγου χάριν», εξηγεί στους «Λος Αντζελες Τάιμς» ο παιδίατρος Δημήτρης Χρηστάκης, ένας από τους επικεφαλής της έρευνας. «Εκείνο που με προβληματίζει είναι η αντίληψη ότι οι γονείς πιστεύουν πως αυτό είναι καλό για τα παιδιά. Κάτι τέτοιο έχει πολλές πιθανότητες να τα οδηγήσει σε εκτεταμένη, παρά περιστασιακή παρακολούθηση τηλεόρασης». Το 29% των ερωτηθέντων γονέων απάντησε ότι επιτρέπει στο μωρό του να δει τηλεόραση επειδή το πρόγραμμα «έχει κάτι να του μάθει» (!) ή «είναι καλό για τις εγκεφαλικές λειτουργίες του» (!) (επίσης 29%) και επειδή «είναι κάτι με το οποίο όντως διασκεδάζει» (23%). Μόνο το 20% χρησιμοποιεί την τηλεόραση «για να κρατήσει το παιδί απασχολημένο».

Ωστόσο, είναι χαρακτηριστικό πως η αγορά των προϊόντων που στοχεύουν αποκλειστικά σε βρέφη και μωρά έχει τζίρο δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ενδεικτικά, μόνο η σειρά Baby Einstein, του ομίλου της Ντίσνεϊ, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων DVD με οπτικά ερεθίσματα και προγράμματα που στόχο έχουν να διεγείρουν την πνευματική ανάπτυξη και τη δραστηριότητα τους, είχε τζίρο 500 εκατ. δολάρια το 2006. Το γεγονός ότι πολλοί γονείς ακολουθούν την παραπάνω πρακτική, έχει προβληματίσει τους επιστήμονες, που αναζητούν τρόπους για να τους πείσουν να βρουν άλλες μεθόδους πνευματικής διέγερσης των μικρών παιδιών τους. «Μπορεί το μωρό να κοιτάζει την οθόνη, ωστόσο δεν σημαίνει ότι του αρέσει», υπογραμμίζει ο κ. Χρηστάκης, πατέρας δύο παιδιών. «Το ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει δεν είναι τι παρακολουθεί, αλλά τι άλλο δεν κάνει το παι¬δί την ώρα που βλέπει τηλεόραση. Οταν τα παιδιά βρίσκονται μπροστά σε μια οθόνη σε τόσο νεαρή ηλικία, μαθαίνουν να ανταποκρίνονται σε αυτήν πριν καν μπουσουλήσουν ή πουν τις πρώτες τους λέξεις. Τον καιρό που πρέπει να μάθουν να επικοινωνούν με το περιβάλλον τους και με ανθρώπους, εκείνα απλώς ανταποκρίνονται σε μια οθόνη». Οσο για την παχυσαρκία, «τι πιο λογικό να υποθέ¬σουμε, όταν στην ηλικία των τριών μηνών το παιδί βρίσκεται μπροστά σε μια οθόνη, θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να ξεκολλήσει καθώς μεγαλώνει;»

(Πηγή: Ένθετο εφημερίδας "Καθημερινή" 1/7/2007)

Η τηλεόραση και τα παιδιά

(Δημήτρης Αντ. Νικολόπουλος, Επίκ. Καθηγητής Παιδιατρικής)

 

"Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, η τηλεόραση έχει μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή των νέων, απ’ οτιδήποτε άλλο. Πολλές φορές αυτό το γεγονός δεν αναγνωρίζεται: κανένας γονιός δεν θα καλούσε έναν άγνωστο στο σπίτι του να διδάξει τα παιδιά του για 3-5 ώρες κάθε μέρα, και όμως η τηλεόραση αυτό κάνει ακριβώς."

Πρόσφατα, η ισπανική κυβέρνηση πρότεινε μέτρα για να προφυλαχθούν τα απροστάτευτα παιδιά από «το κοινότοπο, βίαιο και νοσηρό περιεχόμενο (φωνασκίες, προσβολές κ.λπ.)», πολλών εκπομπών της τηλεόρασης. Kαιρός ήταν! Πολλοί γονείς, παιδαγωγοί, γιατροί και ψυχολόγοι δεν έχουμε εκτιμήσει σωστά την επιρροή της παντοδύναμης τηλεόρασης. Πολλές φορές μάλιστα, δεν καλοξέρουμε το ποιόν των εκπομπών που παρακολουθούν τα παιδιά και οι έφηβοι. Oύτε έχουμε συνειδητοποιήσει μια μεγάλη διαφορά στην παρακολούθηση της τηλεόρασης μεταξύ ενηλίκων και παιδιών: τα παιδιά πιστεύουν ότι η τηλεόραση τούς δείχνει τον αληθινό κόσμο, την πραγματικότητα και τους επιτρέπει να ρίξουν κρυφές ματιές στη συμπεριφορά των ενηλίκων.

Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, η τηλεόραση έχει μεγαλύτερη επιρροή στη ζωή των νέων, απ’ οτιδήποτε άλλο. Πολλές φορές αυτό το γεγονός δεν αναγνωρίζεται: κανένας γονιός δεν θα καλούσε έναν άγνωστο στο σπίτι του να διδάξει τα παιδιά του για 3-5 ώρες κάθε μέρα, και όμως η τηλεόραση αυτό κάνει ακριβώς.

Σύμφωνα με αμερικανικούς υπολογισμούς, τα σημερινά παιδιά όταν γίνουν 70 ετών, θα έχουν ξοδέψει 7 χρόνια κατά μέσον όρο από τη ζωή τους βλέποντας τηλεόραση. Oι ώρες που θα έχουν περάσει στην τηλεόραση, είναι περισσότερες πολλές φορές από τις ώρες διδασκαλίας στο σχολείο τους. O χρόνος που σπαταλούν τα Aμερικανόπουλα στην τηλεόραση (22-25 ώρες την εβδομάδα), ξεπερνούν τα χρονικά όρια κάθε άλλης δραστηριότητας, εκτός από τον ύπνο. Σχεδόν τον ίδιο χρόνο παρακολουθούν τηλεόραση και τα παιδιά στη Γαλλία.

Aμεση και έμμεση επιρροή

Eπειδή είναι τόσος πολύς ο χρόνος που παρακολουθούν τα παιδιά τηλεόραση, μετατοπίζονται χρονικά ή ματαιώνονται, τελικά, άλλες πιο θετικές δραστηριότητες (παιχνίδι σε ανοικτό χώρο με φίλους, διάβασμα βιβλίων κ.λπ.). Tα παιδιά θα διαλέξουν παθητική παρακολούθηση της τηλεόρασης τις περισσότερες φορές, ακόμη και αν έχουν τη δυνατότητα παιχνιδιών σε ανοικτό χώρο, οπωσδήποτε, δε, θα προτιμήσουν την τηλεόραση από το βιβλίο, ιδίως στην Eλλάδα, που το παράδειγμα του γονιού να διαβάζει, είναι σπάνιο.

Δεν θα μιμηθούν αμέσως ό,τι βλέπουν στην τηλεόραση: η επιρροή της είναι έμμεση και για καιρό αφανής. Δημιουργούν τα παιδιά ψευδείς απόψεις για τη ζωή και εσφαλμένες αντιλήψεις για τις κοινωνικές αξίες.

H τηλεόραση, όμως, έχει και ορισμένες ειδικές επιδράσεις:

1. Eπιθετικότητα: Eκατοντάδες μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η έκθεση σε μεγάλες «δόσεις βίας από την τηλεόραση» αυξάνει την πιθανότητα επιθετικής συμπεριφοράς, ιδίως σε άρρενα άτομα. Kαι η συμπεριφορά αυτή μπορεί να εκδηλωθεί και μετά 10 ολόκληρα χρόνια.

2. Eμπορευματοποίηση και καταναλωτισμός: Eίναι γνωστό ότι η τηλεόραση, προσπαθεί να εκμεταλλευτεί εμπορικά τον παιδικό κόσμο, που εύπιστα δέχεται ως απολύτως αληθινά τα διαφημιστικά μηνύματα. O κώδικας του Xαμουραμπί στον 8ο αιώνα π.X. τιμωρούσε κάθε πώληση σε παιδιά. Σήμερα αυτό είναι καθημερινό φαινόμενο, απόλυτα δεκτό. Δυστυχώς, η διαφημιστική πλημμυρίδα στις περισσότερες χώρες και στην Eλλάδα, δεν αντισταθμίζεται με μια καθημερινή, ωριαία τουλάχιστον, εκπαιδευτική εκπομπή.

3. Aπόδοση στο Σχολείο: Kαλά επιλεγμένες μελέτες δείχνουν ότι αν το παιδί παρακολουθεί περισσότερες από 1-2 ώρες την ημέρα τηλεόραση επηρεάζεται δυσμενώς η σχολική του επίδοση, γιατί δεν του μένει αρκετός χρόνος για τα σχολικά καθήκοντα και το διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων.

4. Eνημέρωση και δημιουργία σωστών προτύπων: Eνώ με κατάλληλα έργα η τηλεόραση θα μπορούσε να εμπνεύσει ευγενική συμπεριφορά, να τονίσει τη σημασία της κοινωνικής αλληλεγγύης και της εύρυθμης συνεργασίας, τα πρότυπά της είναι δυστυχώς συνήθως άλλα: ναρκισσευόμενοι νέοι και νέες, αδιάφοροι για επιστήμες ή τέχνες, βίαιοι χαρακτήρες, επιχειρηματίες που ενδιαφέρονται μόνο για τον γρήγορο πλουτισμό, αδιαφορώντας για κάθε τι άλλο και άλλοι κοινωνικοί τύποι. Tα MME θα μπορούσαν με ειδικά προγράμματα να συμβάλουν στη μείωση των ατυχημάτων στο σπίτι και ιδίως στους αιματοβαμμένους ελληνικούς δρόμους.

5. Παχυσαρκία: Eνοχοποιείται ως μια από τις αιτίες παχυσαρκίας η υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης γιατί είναι μια παθητική, καθιστική απασχόληση, στη διάρκεια της οποίας πολλά παιδιά τρώνε και δέχονται διαφημιστικά μηνύματα για ανθυγιεινές παιδικές τροφές (τσιπς κ.λπ.), ενώ συγχρόνως ελαττώνει τις ώρες άσκησης των παιδιών.

6. Σεξουαλικότητα: …η τηλεόραση έχει γίνει ο κύριος εκπαιδευτής σε αυτό το θέμα. …το σεξ-απίλ και εμμέσως και οι σεξουαλικές σκηνές χρησιμοποιούνται για διαφήμιση κάθε είδους προϊόντος, … Δεν γίνονται αρκετές αναφορές ούτε στο έιτζ, ούτε στα άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.

7. Oινόπνευμα, κάπνισμα και ναρκωτικά: … στις HΠA και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες … διαφημίζονται μπίρες και κρασιά – υπεύθυνα για υψηλότατο ποσοστό ατυχημάτων και θανάτων εφήβων. Στη Σουηδία, όπου απαγορεύθηκαν οι διαφημίσεις αλκοολούχων ποτών μειώθηκε η κατανάλωσή τους κατά 20%. Eπίσης δεν μπορούμε, όμως, να λέμε στους εφήβους από τη μια πλευρά «όχι στα ναρκωτικά» και από την άλλη να διαφημίζονται προϊόντα αλκοολικά από την τηλεόραση.

8. Mουσικά βίντεο και κλιπ: Δεν φαίνεται να επηρεάζονται σημαντικά, στην Aμερική τουλάχιστον, οι έφηβοι από τους προκλητικούς, πολλές φορές, στίχους των τραγουδιών της ροκ μουσικής. Tα μουσικά κλιπ επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο όπως και τα λοιπά τηλεοπτικά προγράμματα. Bεβαίως, είναι λυπηρό ότι τα περισσότερα από αυτά έχουν σκηνές βίας.

Πρόσφατες μελέτες στην Πολιτεία της Oυάσιγκτον συσχετίζουν θετικά την υψηλότερη συχνότητα του συνδρόμου «ελλείμματος προσοχής / υπερκινητικότητας» μαθητών στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού με αυξημένο χρόνο παρακολουθήσεως εκπομπών τηλεόρασης στη νηπιακή ηλικία.

Συμπέρασμα:

Για τις οικογένειες που έχουν τον χρόνο και την ικανότητα να απασχολούν τα παιδιά τους με άλλους τρόπους, το κλείσιμο της τηλεόρασης είναι μια πολύ καλή ιδέα.

Σημείωση (Πηγή: 'ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ' 11-2-2005)

Για περισσότερα:

www.kalosgonios.gr

Ελεύθερος χρόνος (αξιοποίηση και ιδέες)  

Η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των μητέρων με παιδιά στη σχολική ηλικία, στις αγροτικές ορεινές περιοχές, εδώ.

Η επίδραση της τηλεόρασης στον ελεύθερο χρόνο και στη σχολική επίδοση των μαθητών
του Δημοτικού Σχολείου: Μια εμπειρική μελέτη

Ενα πολύ καλό παράδειγμα Διαχειρισης Χρόνου τόσο για μικρού όσο και για μεγάλους, εδώ.

Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να γίνει πιο έξυπνο!

Χαμηλότερης ευφυΐας αποδεικνύονται τα παιδιά που δεν τρέφονται σωστά έως την ηλικία των 3 ετών. Πρόσφατη έρευνα υποδεικνύει ότι η συστηματική κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη και λιπαρά λειτουργεί ανασταλτικά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Τα ευρήματα προέρχονται από συλλογή δεδομένων σε δείγμα 4.000 παιδιών που πήραν μέρος στην έρευνα ALSPAC, σχεδιασμένη να μελετήσει τις καθημερινές συνήθειες περίπου 14.000 παιδιών που γεννήθηκαν τις χρονιές 1991-1992.

Οι ερευνητές, αφού διαχώρισαν τους συμμετέχοντες σε 3 ομάδες ανάλογα με τις διατροφικές επιλογές (υψηλή πρόσληψη ζάχαρης και λιπαρών, υψηλή πρόσληψη κρέατος και λαχανικών, υψηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών), ανέλυσαν τον βαθμό ευφυΐας τους.

Διαπίστωσαν ότι όσα παιδιά έτρωγαν επεξεργασμένες τροφές στην ηλικία των 3, είχαν χαμηλότερο ΙQ στην ηλικία των 8,5. Στην ηλικία μεταξύ 4 και 7 ετών, οι διατροφικές συνήθειες δεν έπαιζαν κανένα ρόλο στην ανάπτυξη της ευφυΐας, γεγονός που καταδεικνύει τη σπουδαιότητα της καλής διατροφής στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου.

Η έρευνα δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο Journal of Epidemiology and Community Health.

Η σωστή διατροφή που... μεγαλώνει γερά παιδιά

Έχει σήμερα επιστημονικά αποδειχτεί ότι η εμφάνιση παχυσαρκίας και διαφόρων νοσημάτων φθοράς, όπως είναι τα καρδιαγγειακά, ο σακχαρώδης διαβήτης, διάφορες μορφές καρκίνου κ.α., σχετίζονται με τη διατροφή του ανθρώπου σε ορισμένα κρίσιμα ηλικιακά στάδια της ζωής του.
Διατροφικά κρίσιμες ηλικίες είναι η βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία (από 0-5 ετών), η προεφηβική και εφηβική ηλικία (8-15 ετών), ενώ ιδιαίτερα σημαντική είναι και η διατροφή κατά την εμβρυϊκή ζωή, δηλαδή στη κοιλιά της μητέρας, μέσω της διατροφής της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη.
Η σωστή διατροφή κατά τη βρεφική και την πρώτη παιδική ηλικία αποτελεί ένα σημαντικό μέτρο για την εξασφάλιση ομαλής και πλήρους ανάπτυξης του παιδιού, και όπως τελικά φαίνεται και για την πρόληψη εμφάνισης διαταραχών στη μετέπειτα ζωή του.  

Μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή σε αυτό το στάδιο της ζωής θα πρέπει να έχει ως εξής:

Τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του βρέφους η διατροφική σύσταση είναι αποκλειστικά μητρικό γάλα. Έχει αποδειχτεί ότι το μητρικό γάλα υπερέχει σημαντικά έναντι των υπολοίπων μορφών γάλακτος (προσαρμοσμένο στο γαστρεντερικό σύστημα του νεογνού και πιο ευκολόπεπτο και ευκολοχώνευτο, προάγει την καλύτερη ανάπτυξη του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος, προστατεύει από διάφορες λοιμώξεις, περιέχει υψηλά ποσά πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, λακτόζης κ.α.).
Σε περίπτωση που παρατηρηθούν διαταραχές του τύπου ανεπαρκής πρόσληψη βάρους, έλλειμμα ούρων, πράσινα κόπρανα κ.λ.π., τότε μόνο συνίσταται μεικτή διατροφή, δηλαδή συμπληρωματική χορήγηση πέραν του μητρικού και τροποποιημένου αγελαδινού γάλακτος πρώτης βρεφικής ηλικίας.
Από τον έκτο έως τον όγδοο μήνα της ζωής του βρέφους συνιστάται, παράλληλα με το μητρικό γάλα, η εισαγωγή ημιστερεών - πολτοποιημένων τροφών και νερού. Το ημερήσιο διαιτολόγιο του θα περιλαμβάνει 5 γεύματα. Η εισαγωγή θα πρέπει να είναι σταδιακή, περίπου ανά 15 ημέρες, και να γίνεται αρχικά σε μικρή ποσότητα. Τα τρόφιμα που θα χορηγούνται θα είναι κυρίως κρέμες, όπως ρυζόκρεμα, φρουτόκρεμα και κρεατοχορτόσουπες.
Από τον όγδοο μήνα μπορούν να εισάγονται τρόφιμα όπως φαρίνα, λίγα ζυμαρικά και κρόκοι αυγού (μέχρι 3 την εβδομάδα), πάντα σε ημιστερεή και πολτοποιημένη μορφή. Από τον δωδέκατο μήνα προστίθενται ασπράδι αυγού και ψάρι, πολτοποιημένα.
Από το 13ο μήνα της ζωής του βρέφους ξεκινάει η σταδιακή μετάβασή του προς πιο ”φυσιολογικούς” τρόπους διατροφής. Στη φάση αυτή έχουμε συνέχιση του θηλασμού έως και τον 24ο μήνα (σε μικρότερη φυσικά συχνότητα και ποσότητα), με σταδιακή διακοπή του ”μπιμπερό”, όπου υπήρχε, και των πολτοποιημένων και χορήγηση σιγά σιγά του φαγητού που καταναλώνει και η υπόλοιπη οικογένεια.
Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί η αξία της χορήγησης στο παιδί αυξημένων ποσών πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, όπως κρέας, γάλα, αυγά (μέχρι 3 αυγά την εβδομάδα).
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι από το τέλος του δεύτερου έτους της ηλικίας του παιδιού έως και το πέμπτο έτος, οι αλλαγές που επισημάνθηκαν παραπάνω και η αρχόμενη κανονική σίτιση του παιδιού θα πρέπει οπωσδήποτε να συνοδεύονται από την ανάλογη ποιότητα στη σύσταση των γευμάτων και των τροφών που καταναλώνονται.
Η συγκεκριμένη περίοδος της ζωής αποτελεί μια φάση οργάνωσης και διαμόρφωσης μαθησιακών και γνωστικών διαδικασιών, όπου το παιδί αρχίζει να αποκομίζει εμπειρίες, διαμορφώνοντάς τες σε προσωπικές προτιμήσεις και αποστροφές. Κατά συνέπεια, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή των τροφών, αποφυγή της υπερκατανάλωσης ζάχαρης, αλατιού, καθώς επίσης και της χορήγησης ξηρών καρπών, γλυκισμάτων όπως καραμέλες και τσίχλες, που μπορούν εύκολα να καταπιούν τα παιδιά.
Οι παραπάνω οδηγίες αποτελούν τουλάχιστον τη βάση για την επίτευξη ομαλής ανάπτυξης του βρέφους και για την διαμόρφωση των προϋποθέσεων εκείνων που θα εξασφαλίσουν καλή υγεία στη μετέπειτα ζωή του.
Οι διατροφικές αυτές συστάσεις θα πρέπει οπωσδήποτε να συνοδεύονται από τις ανάλογες συμπεριφοριστικές και μαθησιακές διαδικασίες, που θα δώσουν στο παιδί τη δυνατότητα της βέλτιστης ανάπτυξης τόσο των οργανικών και λειτουργικών του συστημάτων όσο και των αντίστοιχων ψυχικών και συναισθηματικών λειτουργιών και δεξιοτήτων.
Η παιδική ηλικία (από 5 - 10 ετών) αποτελεί μία σημαντική φάση της ζωής του ανθρώπου, καθώς είναι η περίοδος όπου πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές στην ψυχοσωματική του ανάπτυξη και ωρίμανση. Το φαινόμενο της ανάπτυξης δεν αφορά φυσικά μόνο την αύξηση σε μέγεθος, αλλά και σε αλλαγές στη σύσταση και τη λειτουργία του σώματος. Αλλαγές οι οποίες στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο της ζωής παρουσιάζουν δύο πολύ σημαντικές χρονολογικές διαφοροποιήσεις.
Από την ηλικία των 5 έως 9 ετών ο οργανισμός βρίσκεται σε μία φάση σχετικής ύφεσης, καθώς μετά την πολύ έντονη και ταχύτατη αύξησή του κατά τη βρεφική ηλικία, ομαλοποιείται και επιβραδύνεται σχετικά αυτός ο ρυθμός, καθώς ο οργανισμός ολοκληρώνεται και προετοιμάζεται λειτουργικά για την περίοδο της έντονης προεφηβικής και εφηβικής αναπτυξιακής έξαρσης.
Από την ηλικία των 9 - 10, μπαίνουμε σε μία φάση εντονότερης ανάπτυξης, όπου πολλές φορές για ορισμένα παιδιά ξεκινούν ήδη προεφηβικές αναπτυξιακές διαδικασίες, οι οποίες συμπίπτουν με τη φάση της ”προηβικής αναπτυξιακής έκρηξης”. Στη φάση αυτή ο οργανισμός του παιδιού από το ναδίρ της ανάπτυξής του περνάει σταδιακά στο ζενίθ και προετοιμάζεται εντατικά για την περίοδο της ολοκληρωτικής του ψυχοσωματικής ωρίμανσης κατά την εφηβεία.
Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς, ότι παρά τους ήπιους ρυθμούς ανάπτυξης των πρώτων τουλάχιστον χρόνων αυτής της ηλικίας, η περίοδος αυτή είναι πολύ σημαντική για τη μετέπειτα πορεία και υγεία του οργανισμού. Αποτελεί τη φάση της διαμόρφωσης δεξιοτήτων και χαρακτηριστικών που επιτρέπουν στο παιδί τη διαμόρφωση προσωπικής ανεξαρτησίας και ατομικής κλίμακας αξιών.
Κατά συνέπεια είναι απαραίτητη η εξασφάλιση όλων εκείνων των απαραίτητων συνθηκών και προϋποθέσεων που θα επιτρέψουν την ομαλή αυτή πορεία. Μία από της σημαντικότερες προϋποθέσεις είναι η επίτευξη σωστής και ισορροπημένης διατροφής και επάρκειας θρεπτικών συστατικών.

Οι διατροφικές απαιτήσεις των παιδιών αυτής της ηλικίας ποικίλουν ανάλογα με το ρυθμό ανάπτυξης, τη σύσταση σώματος, το επίπεδο φυσικής τους δραστηριότητας και όλους τους παράγοντες εκείνους που επηρεάζουν τις βασικές τους ανάγκες.
Κατά συνέπεια κάθε προσπάθεια για μία συνολική προσέγγιση του θέματος εμπεριέχει σαφώς τα στοιχεία της γενικότητας και της σχετικότητας, καθώς ο περαιτέρω χειρισμός της διατροφής ενός παιδιού αποτελεί μια κατεξοχήν εξατομικευμένη και λεπτή διαδικασία. Με δεδομένα τα παραπάνω θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι σε γενικές γραμμές μια ισορροπημένη διατροφή για ένα παιδί θα πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
Οι ενεργειακές απαιτήσεις ενός παιδιού αυτής της ηλικίας θα πρέπει τουλάχιστον να καλύπτουν τις ελάχιστες ανάγκες του, οι οποίες εξαρτώνται από τη σύσταση του σώματός του, το βάρος, το ύψος και τη φυσική του δραστηριότητα.

Η μέση ενεργειακή κατανάλωση για ανάπτυξη θα μπορούσε σε γενικές γραμμές να προσδιοριστεί σε:
Παιδιά 4-6 ετών: 100-110 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους

Παιδιά 7-10 ετών: 70-100 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους

(Σημειώνεται και πάλι ότι για παιδιά με έντονη φυσική δραστηριότητα οι παραπάνω τιμές θα πρέπει να είναι αυξημένες).
Οι πρωτεϊνικές απαιτήσεις των παιδιών περιλαμβάνουν εκείνων που απαιτούνται για τη διατήρηση των ιστών, τις αλλαγές στη σύσταση σώματος και τη σύνθεση νέων ιστών. Κατά συνέπεια οι πρωτεΐνες θα πρέπει να παρέχουν το 13%-15% των συνολικών ημερησίων προσλαμβανομένων θερμίδων από το παιδί.
Δηλαδή αν θεωρήσει κανείς ικανοποιητική μία πρόσληψη της τάξης των 2000 θερμίδων, η πρόσληψη σε πρωτεΐνη θα πρέπει να κυμαίνεται στα 60 - 70 γρ. ημερησίως (όταν 1 κρέας, π.χ. μια μέτρια μπριζόλα 150 γρ. περιέχει 35 γρ. πρωτεΐνης.
Όσον αφορά την πρόσληψη υδατανθράκων αυτή θα πρέπει να είναι επαρκής για να παρέχει στον οργανισμό την απαιτούμενη ενέργεια για τη φυσιολογική του λειτουργία. Οι υδατάνθρακες θα πρέπει να καλύπτουν το 60% των συνολικών προσλαμβανομένων θερμίδων ημερησίως, δηλαδή κατά μέσο όρο 250 - 300 γρ. ημερησίως.
Η πρόσληψη λίπους δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 30 - 35% των συνολικών προσλαμβανομένων θερμίδων ημερησίως, δηλαδή τα 70 - 80 γρ. ημερησίως.

Η διατροφή των παιδιών θα πρέπει να είναι πλήρης σε μέταλλα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Ιδιαιτέρως σημαντική για την ανάπτυξή τους είναι η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου, ψευδαργύρου και σιδήρου.
Όσον αφορά το ασβέστιο είναι απαραίτητο για τη σωστή ανάπτυξη και δομή του σκελετού, των δοντιών κ.α. του παιδιού. Σημαντικές πηγές ασβεστίου αποτελούν το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την ομαλή ανάπτυξη και σύνθεση των ιστών και όλων των συστημάτων του παιδιού. Διακυμάνσεις στα επίπεδά του στο αίμα μπορεί να έχουν σημαντικές συνέπειες στην καθημερινή δράση και απόδοση του οργανισμού. Σημαντικές πηγές αποτελούν το κρέας και τα προϊόντα του, καθώς επίσης και τα δημητριακά, σε λιγότερο απορροφήσιμη μορφή.

Ο σίδηρος αποτελεί ένα βασικότατο συστατικό για την ομαλή ανάπτυξη, το οποίο όμως παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συχνότητα ανεπάρκειας ανάμεσα στα θρεπτικά συστατικά κατά την παιδική ηλικία. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η επαρκής πρόσληψη τροφών που περιέχουν σίδηρο, όπως το κρέας, το γάλα, το αυγό κυρίως, και πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι, όσπρια όπως οι φακές δευτερευόντως.
Όλες οι συστάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω θα μπορούσαν συμπερασματικά να μορφοποιηθούν και να μεταφραστούν σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο για το παιδί που θα περιλαμβάνει:
* Τουλάχιστον 8 - 10 μερίδες δημητριακών, ψωμιού, ζυμαρικών ημερησίως ( 1μερίδα = 1 μικρή φέτα ψωμί, ½ φλιτζάνι μακαρόνια ή ρύζι, ½ φλιτζάνι δημητριακά πρωινού κ.α.)

* Τουλάχιστον 3 - 4 φρούτα ημερησίως

* Τουλάχιστον 5 μερίδες λαχανικών, δηλαδή 1 σαλάτα σε κάθε κυρίως γεύμα ημερησίως

* Τουλάχιστον 3 - 4 μερίδες γαλακτοκομικών ( 1 μερίδα γαλακτοκομικών = 1 ποτήρι γάλα, 1 γιαούρτι)

* Τουλάχιστον 3 μερίδες κρέατος ημερησίως ( 1 μερίδα = 100 γρ κρέας, 1 μεγάλο κομμάτι τυρί 100γρ.)

* Να προτιμάται ελαιόλαδο στο μαγείρεμα και στο φαγητό

* Να ξεκινάει πάντα η ημέρα με ένα πλήρες πρωινό γεύμα

Πηγή: Iatronet.gr
(*) Ο κ. Γεωργακάκης είναι διαιτολόγος - διατροφολόγος