Χαίρετε, στην ιστοσελίδα κατά διαστήματα δημοσιεύονται άρθρα κυρίως από έρευνες, γνώστες του αντικειμένου και ειδικευμένους σε θέματα διατροφής, ιατρικής, βοτανολογίας, γυμναστικής κ.α. αναφέροντας χαρακτηριστικά ευεξίας, ιδιότητες και όχι μόνο, που σκοπό έχουν την καλύτερη υγεία και ψυχολογία του ανθρώπου και ποιο ποιοτικό τρόπο ζωής!
Αν το πρωινό ξύπνημα έχει μετατραπεί
σε...τιτάνειο έργο και τα βλέφαρά σας με κόπο παραμένουν ανοιχτά από το
απόγευμα και μετά, μάλλον η υπερκόπωση χτύπησε και τη δική σας πόρτα.
Η υπερκόπωση είναι παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από
επίμονη εξάντληση, η οποία προέρχεται από υπερβολική εργασία, υπερβολική
άσκηση ή ανεπαρκή ξεκούραση κατά την διάρκεια παρατεταμένων χρονικών
περιόδων.
Υπό συνθήκες αυξημένων εργασιακών απαιτήσεων, βιολογικά αντανακλαστικά,
που ρυθμίζουν την λειτουργία των σπλάγχνων οδηγούν σε αυξημένη
λειτουργία ζωτικών οργάνων, η οποία κινδυνεύει να προκαλέσει πρόωρη
γήρανση και εξάντλησή τους, όταν η ξεκούραση και η αναπλήρωση της
ενεργειακής εφεδρείας των κυττάρων είναι ανεπαρκής. Η καταπόνηση
προκαλεί αυξημένη έκκριση ορμονών του stress (π.χ. γλυκοκορτικοειδή
κατεχολαμίνες), αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αύξηση της καρδιακής
παροχής και έκλυση ταχυκαρδίας. Ορισμένες μελέτες αναδεικνύουν αυξήσεις
στην παραγωγή ελευθέρων ριζών. Οι διαταραχές στη σεροτονίνη και τα
μειωμένα επίπεδα ενδορφινών που εμφανίζονται σε αρκετές περιπτώσεις,
προάγουν περαιτέρω την βιολογική κόπωση.
Προοδευτικά η κόπωση μετατρέπεται σε υπερκόπωση και δεν αποκαθίσταται
μετά από συνήθη μέτρα ξεκούρασης. Οι ασθενείς νοιώθουν γενικευμένη
ατονία, η οποία παρεμποδίζει σημαντικές σωματικές δραστηριότητες της
καθημερινότητας. Ορισμένες φορές το σύμπτωμα είναι τόσο έντονο, που ο
ασθενής αδυνατεί να σηκωθεί από το κρεβάτι ή να ανταποκριθεί πλέον σε
στοιχειώδη καθήκοντα της καθημερινότητας.
Ορισμένοι συνήθεις παράγοντες και καταστάσεις της καθημερινότητας
καθιστούν το άτομο πιο επιρρεπές στην υπερκόπωση κατά την διάρκεια
περιόδων με υψηλές εργασιακές απαιτήσεις.
Οι παράγοντες αυτοί και καταστάσεις της καθημερινότητας είναι:
Η κύηση
Η εμμηνόπαυση
Η λοχεία
Η κατάχρηση ουσιών (π.χ. αλκοόλ)
Η ακατάλληλη δίαιτα
Το stress
Η αϋπνία
Ορισμένα φάρμακα (π.χ. βενζοδιαζεπίνες)
Οι ιώσεις
Τι...ακολουθεί την υπερκόπωση;
Ο κατάλογος των νοσημάτων που καθιστούν το άτομο επιρρεπές στην
υπερκόπωση είναι μακρύς. Χαρακτηριστικά, νοσήματα που καθιστούν το άτομο
επιρρεπές στην υπερκόπωση είναι:
Η αναιμία
Η υπόταση
Οι ορμονικές διαταραχές
Οι λοιμώξεις
Τα καρδιακά νοσήματα
Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
Ο καρκίνος
Η νεφρική ανεπάρκεια
Τα αυτοάνοσα
Τα εγκεφαλικά νοσήματα
Τα μεταβολικά προβλήματα
Τα ψυχιατρικά νοσήματα
Θεραπεία
Η θεραπεία της υπερκόπωσης γίνεται με φάρμακα, ειδικά διατροφικά
προγράμματα και συμπληρώματα. Η σωστή παθολογική εξέταση κατευθύνει την
διάγνωση και την αποτελεσματική θεραπεία.
Τη λένε κορτιζόλη και όταν την έχεις «μεγάλη» είναι το ίδιο επικίνδυνη με την υψηλή χοληστερίνη.
Στον υπέρ πάντων αγώνα ενάντια στο άγχος, οι «εύκολες» λύσεις της γιόγκα, των ασκήσεων αναπνοής και των μπάνιων με ροδοπέταλα και αιθέρια έλαια στα spa, δεν είναι οι πιο ανδροπρεπείς επιλογές. Η λύση της πάταξης του στρες, χωρίς να απαιτείται και ο τραυματισμός του αντρικού εγώ, βρίσκεται αλλού. Ο εχθρός είναι πολύ πιο ύπουλος απ' ό,τι θα υπολόγιζε κανείς. Σε αντίθεση με τη χοληστερίνη, που σχεδόν τη φαντάζεσαι να μπουκώνει βουλιμικά μία μία τις αρτηρίες, το άγχος πρέπει να αντιμετωπιστεί σαν τους ακροβολιστές στον πόλεμο του Αφγανιστάν: βρίσκεται παντού και πουθενά. Και δεν αστειεύεται.
Ο υπονομευτής της ψυχικής μας ισορροπίας δεν είναι άλλος από την ορμόνη του στρες, ονόματι κορτιζόλη. Ο φάκελός της ολοένα και μεγαλώνει, βγάζοντας την απειλή της χοληστερίνης και του ανεβασμένου ζαχάρου εκτός συναγωνισμού. Οι τελευταίες ιατρικές έρευνες καταλήγουν πως η κορτιζόλη ευθύνεται -τελικά- για τις περισσότερες απειλές κατά της ηρεμίας μας συμπεριλαμβανομένης της βουλιμίας, της απώλειας μυϊκού όγκου, διαβήτη, απώλειας μνήμης, κατάθλιψης και -saving the best for last- καρκίνου του προστάτη. Μακροχρόνια, αν η κορτιζόλη χτυπήσει tilt μπορεί να αποβεί καταστροφική. Οι έρευνες βέβαια βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο και, όποτε μια ουσία σχετίζεται με ασθένειες, είναι πρώιμο να παίζουμε με κοσμογονικά ερωτήματα. Αν όμως ψάχνατε καιρό τη φωτογραφία κάποιου ανήλεου εχθρού για εξάσκηση στα βελάκια, τότε bulls eye. Βρήκατε την ορμόνη που πάντα αναζητούσατε. Καιρός λοιπόν να της αλλάξουμε τα κορτιζολούχα φώτα.
I want your stress: Το νέο hit από την πρωτοεμφανιζόμενη κορτιζόΛη Κάτω από ιδιαίτερα πρεσαρισμένες καταστάσεις, τα επινεφρίδια απελευθερώνουν πολλές ορμόνες, αρκετές από τις οποίες κάνουν το αίμα να σπιντάρει κατευθείαν στη μυϊκή μάζα. Είναι ο λόγος που έχουμε αρκετή ενέργεια και δύναμη για να καλυτερεύσουμε το δεξί κροσέ και να προσπεράσουμε το διπλανό μας στο διάδρομο του γυμναστηρίου. Στην κορτιζόλη έχει ανατεθεί η τροφοδότηση του αίματος με ανεβασμένη ποσότητα οκτανίου, δίνοντας παράλληλα και το σήμα για τη γλυκόζη και τα αμινοξέα να υπερχειλίσουν τους ιστούς και να ξεχυθούν στο κυκλοφορικό. Οπως και με τις περισσότερες ουσίες που μας διαπερνούν, η κορτιζόλη έχει βάλει και τα δύο της χέρια στην καλή λειτουργία του σώματός μας κρατώντας το στην απαιτούμενη φόρμα. Στις καλές της μέρες, μάλιστα, χρησιμεύει ως βασικό συστατικό σε αρκετά φάρμακα. Και όλα χαίρουν άκρας υγείας, δεδομένου ότι μόλις διαφύγουμε τον κίνδυνο που μας προκαλεί άγχος τα επίπεδά της επιστρέφουν στην προ-αγχωτική τους βάση.
Αν όμως αυτά χτυπήσουν tilt για περισσότερο από τον αναγκαίο χρόνο, ο πιστότερος σύμμαχος και προστάτης του σώματος μπορεί εύκολα να μετατραπεί στα πιο δυσοίωνα νέα που θα ακούσετε από το στόμα του γιατρού. Για τους περισσότερους από εμάς, κάτι τέτοιο οφείλεται όχι τόσο σε καταστάσεις πραγματικής ανάγκης, αλλά σε χρόνια και πνεύματα «ανήσυχα». Κάθε φορά που τρωγόμαστε με τα ρούχα μας, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί την ορμονική αντίδρασή του στο στρες - δώρο από την ίδια τη φύση για περιπτώσεις πραγματικής φυσικής απειλής. Σύμφωνα με τον δρα Robert Sapolsky, καθηγητή βιολογίας και νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, «Το σώμα δεν αποθηκεύει την περίσσια ενέργεια που απελευθερώνεται όποτε αυτό νιώθει ότι απειλείται και κάτι τέτοιο αυξάνει τις πιθανότητες για ένα μεγάλο αριθμό ασθενειών που σχετίζονται με το μεταβολισμό».
Παχυσαρκία: Μια έρευνα του Πανεπιστημίου Yale αποκάλυψε πως άνθρωποι με αυξημένη κορτιζόλη -λόγω στρες- έτρωγαν περισσότερο από αυτούς με χαμηλά επίπεδα της ορμόνης. Αν η κορτιζόλη διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα, στο τέλος ενθαρρύνει το σώμα να αποθηκεύει όλο το λίπος αντί να το καίει. Και για όποιον αναρωτιέται πόσο χειρότερα θα μπορούσαν να είναι τα νέα, μια τελευταία έρευνα σε 50 παχύσαρκους Σουηδούς έδειξε πως η κορτιζόλη δεν μένει απλώς εκεί. Ενεργοποιεί άλλο ένα ένζυμο στην υπηρεσία της που μαγνητίζει όλο το λίπος αποκλειστικά και μόνο -πού αλλού;- στην κοιλιακή χώρα.
Διαβήτης: Αν και ακόμη δεν έχει προσδιοριστεί ποιο από τα δύο παρασέρνει το άλλο, η ινσουλίνη και η κορτιζόλη πολύ συχνά πάνε σαν τους Χιώτες. Ο δρ Sapolsky υποστηρίζει ωστόσο πως με τον καιρό υψηλά επίπεδα κορτιζόλης «αποδεκατίζοντας τη διαχείριση της γλυκόζης, καθιστούν αδύνατη την αντίδραση του σώματος στην ινσουλίνη. Αλλη μία πρόσφατη έρευνα απέδειξε πως πιθανότατα το 64% των ανθρώπων που έχουν πληγεί με καταστροφικά γεγονότα στη ζωή τους να είναι διαβητικοί χωρίς καν να το γνωρίζουν».
Η πολλή κορτιζόλη χαζεύει: Eπιστήμονες του Πανεπιστημίου της Washington αύξησαν τεχνητά τα επίπεδα κορτιζόλης σε 15 εθελοντές, για να ανακαλύψουν πως 4 μέρες αργότερα οι 14 από αυτούς είχαν προβλήματα απομνημόνευσης. Η μνήμη τους επανήλθε μόνο όταν τα επίπεδα κορτιζόλης επέστρεψαν στα επιτρεπτά όρια.
Προστάτης του καρκίνου: Εν συντομία, το Stanford μελέτησε μια σπάνια μορφή καρκίνου του προστάτη, άτρωτη σε ορμονοθεραπείες, και σημείωσε πως η κορτιζόλη ουσιαστικά έτρεφε τη διόγκωσή του.
Αμυνα, η καλύτερη επίθεση: Η μείωση του στρες δεν είναι κάτι που παίζεται στα δάχτυλα. Ειδικά όταν αυτό εξαρτάται από ένα διευθυντή που δεν εκτιμά να του υπενθυμίζουν πως η τυραννία έχει εκλείψει από την εποχή του Πεισίστρατου. Ακόμα κι αν δεν καταφέρετε να το ελαττώσετε, τα επόμενα βήματα θα βοηθήσουν, αν όχι να χαμηλώσουν τα επίπεδά της, τότε σίγουρα να κατεβάσουν τις επιδράσεις της κορτιζόλης στο μίνιμουμ.
3 με πίτα απ' όλα; Απ' όλα! Αλλά χωρίς γύρο: Η επίθεση του άγχους καταπολεμάται με άφθονο άμυλο. Οσα άτομα, εκτεθειμένα σε στρεσαριστικές στιγμές -από Δανούς ερευνητές-, κατανάλωσαν φαγητά χαμηλά σε πρωτεΐνη αλλά πλούσια σε υδατάνθρακες, παρουσίασαν 14% χαμηλότερες ενδείξεις κορτιζόλης από αυτά που ακολούθησαν πρωτεϊνούχα δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων. Σύμφωνα με τη διαιτολόγο Ελενα Παραβάντη, οι υδατανθρακούχες τροφές αυξάνουν την παραγωγή σεροτονίνης, ουσία που μειώνει την αίσθηση άγχους στο σώμα.
Η μεταμεσονύκτια ζώνη με σκοτώνει: Το περιοδικό Sleep δημοσίευσε μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Chicago, στην οποία όσοι κατανάλωσαν 4 ώρες ημερησίως για βραδινό ύπνο παρουσίασαν επίπεδα κορτιζόλης 37% υψηλότερα από αυτούς που ξεράθηκαν για 8 γεμάτες ώρες. Οσοι έμειναν άυπνοι όλο το 24ωρο ανέβασαν την κορτιζόλη τους ψηλότερα κατά 45%.
Εντεχνο και λαϊκό ροχαλητό: Ο «ποιοτικός» ύπνος είναι εξίσου σημαντικός. Το ίδιο πανεπιστήμιο απέδειξε πως όσοι απολαμβάνουν περισσότερο σωστό ύπνο εκκρίνουν 65% περισσότερη ορμόνη ανάπτυξης (Human Growth Hormone). Η ορμόνη HGH αποτρέπει την εξολόθρευση της μυϊκής μάζας από την κορτιζόλη.
Υou gotta C this: Στα κομβικά σημεία στρες της ζωής σας τα πορτοκάλια θα μπορούσαν να είχαν μειώσει αισθητά την κορτιζόλη που παρήγαγε ο οργανισμός σας. Για το μέλλον, ο δρ Sapolsky προτείνει 1.000 μιλιγκράμ βιταμίνης C μοιρασμένα ισόποσα όλη την ημέρα.
Save the last drink: Και αύριο νύχτα είναι. Τα ξίδια και ο καφές αφυδατώνουν. Νομίζοντας πως το νερό στερεύει -συνήθως μετά το τρίτο ποτό-, το σώμα απειλούμενο χτυπάει συναγερμό και αρχίζει να παράγει κορτιζόλη. Οσο για την καφεΐνη, περιοριστείτε στα δύο φλιτζάνια καφέ την ημέρα.
Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η διατροφή μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο στην πρόληψη και την θεραπευτική αντιμετωπιση της κατάθλιψης.
Στην καθημερινή ζωή με τον όρο κατάθλιψη εννοούμε μια κατάσταση θλίψης και μελαγχολίας, που συνήθως είναι παροδική και συχνά οφείλεται σε κάτι που εκ των υστέρων μας φαίνεται σχετικά ασήμαντο και επουσιώδες.
Η κατάθλιψη αυτή διαφέρει από την κλινική κατάθλιψη, η οποία χαρακτηρίζεται από συμπτώματα που διαρκούν πάνω από δύο εβδομάδες και είναι τόσο σοβαρά ώστε να επεμβαίνουν στην καθημερινότητα ενός ατόμου.
Η κατάθλιψη είναι μια από τις πιο συνηθισμένες ψυχικές ασθένειες της εποχής μας και σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.Υπολογίζεται πως ένας στους πέντε ανθρώπους παγκοσμίως θα εκδηλώσει έστω και μία φορά στη ζωή του κάποια μορφή κατάθλιψης.
Η μοναξιά, τα οικονομικά προβλήματα, ο αγχώδης τρόπος ζωής, τα οικογενειακά προβλήματα, ο θάνατος των αγαπημένων προσώπων, το οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης, ο χρόνιος πόνος, τα σοβαρά προβλήματα υγείας, το αλκοόλ, η κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών και τα πρόωρα τραύματα στην παιδική ηλικία είναι μερικές από τις αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν έναν άνθρωπο στην κατάθλιψη.
Δυτική διατροφή
Εκτός από τους παραπάνω λόγους, όμως, και η διατροφή μπορεί να παίξει ρόλο στην εμφάνισή της.
Η έλλειψη, λ.χ., βιταμινών του συμπλέγματος Β έχει συσχετισθεί με την εμφάνιση κατάθλιψης, ενώ προσφάτως δημοσιεύθηκε μελέτη στην «Αμερικανική Επιθεώρηση Ψυχιατρικής» που έδειξε ότι η δυτικού τύπου διατροφή (επεξεργασμένα τρόφιμα. χάμπουργκερ, λευκό ψωμί, πίτσα, πατατάκια, γάλα με άρωμα, μπύρα, τρόφιμα με μεγάλη περιεκτικότητα ζάχαρης) αυξάνει περισσότερο από 50% τον κίνδυνο εκδήλωσης διαταραχών της ψυχικής διάθεσης.
Αν και η διατροφή δεν μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη, μπορεί να επηρεάσει την ψυχική διάθεση, την ενεργητικότητα και την ικανότητα απόκρισης σε καταστάσεις στρες.
Τι να κάνετε
Εάν πάσχετε από κατάθλιψη ή εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (ΕΔΕ), ορισμένες διατροφικές αλλαγές μπορούν να σας βοηθήσουν όταν συνδυάζονται με ένα πρόγραμμα θεραπείας από ειδικό.
1. Προσέξτε τα γεύματά σας. Να τρώτε περίπου τις ίδιες ώρες κάθε μέρα και να μην παραλείπετε γεύματα – να κάνετε τρία ισορροπημένα γεύματα και τρία σνακ ημερησίως. Σχεδιάστε σωστά τα σνακ μεταξύ των γευμάτων (να τα καταναλώνετε σε τακτά χρονικά διαστήματα). Αυτό θα εξασφαλίσει ότι ο οργανισμός σας θα τροφοδοτείται με τις σωστές θρεπτικές ουσίες καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
2. Να τρώτε ποιοτικά και θρεπτικά. Τα άτομα που προσπαθούν να χάσουν βάρος και έχουν ιστορικό κατάθλιψης πρέπει να καταναλώνουν τρόφιμα που είναι ωφέλιμα για το σώμα και τον εγκέφαλο.
Εντάξτε λοιπόν στην ημερήσια διατροφής σας τρόφιμα ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά,καθώς και υγιεινά λίπη, όπως αυτά που παρατίθενται στον κατάλογο που ακολουθεί.
Μερικά από τα παρακάτω τρόφιμα μπορεί να μην συμπίπτουν με τις προτιμήσεις και τις ανάγκες σας, ενώ καλό είναι να γνωρίζετε ότι ένα τρόφιμο από μόνο του δεν μπορεί να σας προσφέρει όλα όσα χρειάζεστε να είστε υγιείς. Το κλειδί συνεπώς είναι να τρώτε ποικιλία τροφίμων, από όλες τις ομάδες.
Πρωτεΐνες Αμύγδαλα Βόειο κρέας, άπαχο Μαύρα φασόλια Κάσιους Κοτόπουλο χωρίς πέτσα Ρεβίθια Ασπράδια αυγού Αυγά Ψάρια Λιναρόσπορος Κόκκινα φασόλια Χούμους Φασόλια Χάντρες Φακές Ξηροί καρποί Μαυρομάτικα φασόλια Χοιρινό,άπαχο Σολομός(φρέσκος ή σε κονσέρβα) Θαλασσινά Σουσάμι Σόγια Ηλιόσποροι Ταχίνι Τόφου Τόνος (φρέσκος ή σε κονσέρβα) Γαλοπούλα χωρίς πέτσα Καρύδια Θηράματα χωρίς πέτσα
Διάφορα Μαύρη σοκολάτα Πράσινο τσάι Ελαιόλαδο
3. Να καταναλώνετε επαρκείς θερμίδες. Να παίρνετε επαρκείς θερμίδες ακόμα κι αν προσπαθείτε να χάσετε βάρος. Οι εξαιρετικά υποθερμιδικές δίαιτες μπορούν να μεταβάλλουν το μεταβολισμό σας και να αυξήσουν την πιθανότητα κακοθρεψίας. Παίρνοντας λιγότερες από 100 θερμίδες την ημέρα μειώνετε τη λήψη επαρκούς τρυπτοφάνης (είναι ένα αμινοξύ υπεύθυνο για την παραγωγή σεροτονίνης. Έτσι, τα επίπεδα σεροτονίνης μειώνονται, κάτι που έχει αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης ή την αυξημένη πιθανότητα υποτροπής.
4. Να καταναλώνετε πολλά ω-3. Αν και αρκετές μελέτες έχουν αποτύχει στο να αποκωδικοποιήσουν το μηχανισμό και τη σύνδεση μεταξύ ω-3 λιπαρών οξέων και συμπτωμάτων κατάθλιψης, υπάρχουν έρευνες από όπου προκύπτει ότι η κατανάλωση αυτών των φιλικών για την καρδιά λιπαρών οξέων μπορεί να βοηθήσει απέναντι στην κατάθλιψη, ειδικά στην περίπτωση όταν λαμβάνονται μαζί με τα συμβατικά αντικαταθλιπτικά. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι οι πληθυσμοί που καταναλώνουν αρκετό ψάρι έχουν χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Τροφές πλούσιες σε ω-3 είναι τα λιπαρά ψάρι (σολομός, σαρδέλες, σκουμπρί κ.ά.), η σόγια, τα καρύδια, τα εμπλουτισμένα με ω-3 λιπαρά οξέα προϊόντα, καθώς και ο λιναρόσπορος.
5. Να περιορίσετε την καφεΐνη. Η καφεΐνη λειτουργεί ως διεγερτικό, προκαλεί ανησυχία και μπορεί να μεταβάλει τις συνήθειες ύπνου. Μην υπερβαίνετε λοιπόν τα 200-300 mg καφεΐνης ημερησίως (αντιστοιχούν σε περίπου 2-3 φλιτζάνια καφέ).
6. Να αποφεύγετε το αλκοόλ. Τα αλκοολούχα ποτά μπορούν να αλληλεπιδράσουνμε τα φάρμακα και τα συμπληρώματα διατροφής που δίδονται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Η κατάθλιψη και η κατάχρηση αλκοόλ είναι συχνά συνδεδεμένες, γι’ αυτό αν δεν μπορείτε μόνοι σας να αποφεύγετε το αλκοόλ μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια. Η «εξαρτησιογόνος» συμπεριφορά μπορεί να αποτρέψει ή να δυσκολέψει μία προσπάθειαπλήρους αποκατάστασης.
7. Να τρώτε «καλούς» υδατάνθρακες. Μπορούν να αυξήσουντην ποσότητα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Τα υψηλά επίπεδα σεροτονίνης μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση. Μια επαρκής πρόσληψη υδατανθράκων αντιστοιχεί στα 130 γραμμάριακάθε μέρα. Να αποφεύγετε τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες (άσπρο ρύζι, άσπρο ψωμί, άσπρο αλεύρι, κ.λπ.) και να προτιμάτε τα προϊόντα ολικής αλέσεως (μαύρο ρύζι, ψωμί ολικής αλέσεως,δημητριακά ολικής αλέσεως, ζυμαρικά ολικής αλέσεως),φρούτα και λαχανικά.
Αδυνάτισμα
Αν προσπαθείτε να χάσετε βάρος εν’ όσω ακολουθείτε θεραπεία κατά της κατάθλιψης, ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές, οι οποίες θα σας βοηθήσουν να το πετύχετε με ασφάλεια, χωρίς να δημιουργήσετε επιπλέον προβλήματα:
* Πείτε το στον θεράποντα ιατρό σας, πριν αρχίσετε μια δίαιτα για αδυνάτισμα.
* Με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού σας, ακολουθήστε μία ήπια υποθερμιδική δίαιτα, στοχεύοντας να χάνετε έως 2 κιλά το μήνα.
* Ακολουθείτε ισορροπημένη δίαιτα, επαρκής σε πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπαρά, βιταμίνες και ανόργανα στοιχεία (μέταλλα, ιχνοστοιχεία). Ένας πιστοποιημένος διαιτολόγος μπορεί να σας προσφέρει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα, βασισμένο στις ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά, στο ιατρικό ιστορικό σας και στην ακολουθούμενη θεραπεία.
* Αξιολογήστε προσεκτικά τις μεταπτώσεις στη διάθεσή σας κατά τη διάρκεια της δίαιτας, ώστε να επανεκτιμηθεί η θεραπεία συνολικά.
Η κατάθλιψη είναι μια δύσκολη υπόθεση. Μπορεί να περιορίσει το κίνητρο να προσέχετε τον εαυτό σας, να τρώτε σωστά, να ασκείστε- αυτά που εν τέλει βοηθάνε στην ίδια τη θεραπεία και σας κάνουν να νιώθετε καλά. Οι διαιτητικές αλλαγές από μόνες τους δεν είναι αρκετές να προλάβουν ή να θεραπεύσουν την κατάθλιψη, όμως μπορούν να σας βοηθήσουν να νιώσετε καλύτερα όταν συνδυάζονται με τη θεραπευτική αγωγή που σας έχει συσταθεί.
Ο Δημήτρης Μπερτζελέτος είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος, γενικός γραμματέας της Ένωσης Διαιτολόγων-Διατροφολόγων Ελλάδας
Μόλις μπήκατε στο γραφείο και το τηλέφωνό σας χτυπά, ένας συνάδελφος ζητά να του διευκρινίσετε κάτι σημαντικό και ο προϊστάμενός σας σας περιμένει στο γραφείο του... Και τότε το στρες σάς κυριεύει: Η καρδιά σας αρχίζει να χτυπά δυνατά στο στήθος σας, το στομάχι σας γίνεται κόμπος και πλήθος αρνητικών σκέψεων κατακλύζουν το μυαλό σας... Χρειάζεστε μια λύση «άμεσης βοήθειας» για να ηρεμήσετε. Υπάρχει; Ναι, απαντούν οι ειδικοί, υπάρχουν πολλές και αποτελεσματικές λύσεις -τόσο άμεσες όσο και μακροπρόθεσμες- για να μετριάσετε το στρες. Εμείς σας παρουσιάζουμε όλες τις τεχνικές «αντι-στρές», που θα σας φανούν χρήσιμες την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στο... μάτι του κυκλώνα!
Η λέξη στρες προέρχεται από τη λατινική λέξη stringere, που σημαίνει σφίγγω. Στρες, λοιπόν, σημαίνει σφίξιμο, ένταση. Φανταστείτε την ένταση του ήχου στο στερεοφωνικό, την οποία μπορείτε να ρυθμίσετε από το ελάχιστο, όπου δεν ακούτε, έως το μέγιστο, όπου νιώθετε ότι θα σπάσει το τύμπανό σας, περνώντας από όλες τις ενδιάμεσες βαθμίδες. Κάπως έτσι είναι και το «συνεχές» του στρες: Σε μικρές δόσεις είναι ακίνδυνο, σε μεγάλες δόσεις είναι καταστροφικό και σε μεσαίες δόσεις σάς κινητοποιεί, προκειμένου π.χ. να τρέξετε για να προλάβετε το λεωφορείο, να διαβάσετε για τις εξετάσεις... Μάλιστα, σε σχετικές μελέτες έχει βρεθεί ότι, μέχρι ενός ορίου, όσο αυξάνονται τα επίπεδα του στρες τόσο αυξάνεται και η αποδοτικότητα. Γι’ αυτό και πολλοί άνθρωποι δηλώνουν ότι «χωρίς στρες δεν αποδίδουν». Το στρες θεωρείται ωφέλιμο σε «μεσαίες δόσεις», δηλαδή όταν η έντασή του δεν ξεπερνά τα προσωπικά όρια ανοχής του καθενός. Χωρίς μια επαρκή δόση στρες, δεν θα μπορούσατε να πάτε στη δουλειά, να μαγειρέψετε, να οδηγήσετε... Από την άλλη μεριά, όμως, όταν υπερβεί τα όρια της ανοχής σας (το «βέλτιστο σημείο απόδοσης», όπως το αποκαλούν οι ειδικοί), η σχέση του με την απόδοση γίνεται αντιστρόφως ανάλογη. Με άλλα λόγια, το στρες σε μεγάλες δόσεις μπορεί να «μπλοκάρει» τις επιδόσεις σας και να απειλήσει την υγεία σας.
Τα πιεσμένα ωράρια, τα προβλήματα στις επαγγελματικές σχέσεις, οι δόσεις και τα χρέη, καθώς και τα ξαφνικά γεγονότα που προκαλούν ανασφάλεια (π.χ. απολύσεις, αυξήσεις τιμών) αποτελούν λίγες μόνο από τις αναρίθμητες στρεσογόνες καταστάσεις που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος. Οι καταστάσεις αυτές συνήθως δεν είναι παροδικές, αλλά καθημερινές και επαναλαμβανόμενες, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να βρίσκεται διαρκώς υπό την επήρεια των ορμονών του στρες. Καθώς δεν εκτονώνεται η ένταση που συσσωρεύεται στο σώμα, αυτή μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση ή στην επιδείνωση προβλημάτων υγείας, όπως οι πεπτικές παθήσεις (σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, γαστρίτιδα), οι αναπνευστικές (το στρες θεωρείται μία από τις συχνότερες αιτίες κρίσεων άσθματος), καθώς και οι καρδιαγγειακές. Οι ειδικοί εξηγούν ότι η παρατεταμένη κατάσταση στρες στον οργανισμό (το χρόνιο στρες) είναι επιβαρυντική για την υγεία, ακόμη και αν βραχυπρόθεσμα σας βοηθά να πετυχαίνετε τους στόχους σας και να έχετε υψηλές επιδόσεις. Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη έρευνα σε πειραματόζωα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Molecular Psychiatry», μια ακόμη νευρο-ορμόνη, ο παράγοντας έκλυσης κορτικοτροπίνης ή CRF, που σε καταστάσεις χρόνιου στρες κυκλοφορεί σε μεγάλες δόσεις και για μεγάλο χρονικό διάστημα στον εγκέφαλο, συσχετίζεται με διάφορα προβλήματα υγείας, όπως οι αγχώδεις διαταραχές, η κατάθλιψη, αλλά και η υπογονιμότητα. Αισθάνεστε ότι είστε διαρκώς «στην πρίζα» και δυσκολεύεστε να αφεθείτε; Ακόμη και όταν κάθεστε, νιώθετε ότι είστε σε ένταση; Έχετε χάσει την αίσθηση του χιούμορ και σας είναι αδύνατον να αποδώσετε σε δραστηριότητες που προηγουμένως δεν σας δημιουργούσαν πρόβλημα; Κάνετε συχνά αρνητικές σκέψεις; Μήπως δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε και ο ύπνος σας είναι ταραγμένος; Οι ειδικοί εξηγούν ότι όσοι βρίσκονται σε μια κατάσταση συνεχούς πίεσης τείνουν να αντιδρούν υπερβολικά, να μεγαλοποιούν τα πάντα -κυρίως τα αρνητικά -, να είναι σε διαρκή υπερένταση χωρίς λόγο, αλλά και χωρίς αποτέλεσμα. Επιπλέον, μπορεί να αρρωσταίνουν συχνά, καθώς και να παραπονούνται για σωματικά συμπτώματα όπως:
● Πονοκεφάλους, καθώς και πόνους σε διάφορα σημεία του σώματος.
● Πεπτικές ενοχλήσεις (φούσκωμα, δυσκοιλιότητα κλπ.).
● Δυσκολία στον ύπνο.
● Ταχυπαλμίες.
● Διαρκές αίσθημα κόπωσης ή εξάντλησης.
● Δυσκολία στην αναπνοή.
Τα συμπτώματα αυτά, όπως εξηγούν οι ειδικοί, μάλλον έχουν ήδη οδηγήσει τους πάσχοντες σε γιατρούς διάφορων ειδικοτήτων, χωρίς όμως να έχει διαπιστωθεί οργανικό πρόβλημα.
Θυμηθείτε πώς νιώσατε όταν χρειάστηκε να πατήσετε ξαφνικά το φρένο για να μην τρακάρετε, όταν κοντέψατε να πέσετε από τη σκάλα, αλλά ακόμη και όταν είχατε την πρώτη σας επαγγελματική συνέντευξη ή το πρώτο σας ραντεβού. Είχατε στρες! Οι ειδικοί εξηγούν ότι οι σωματικές εκδηλώσεις του στρες είναι ενστικτώδεις αντιδράσεις που διαμορφώθηκαν κατά την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους με σκοπό να κινητοποιήσουν τον πρωτόγονο άνθρωπο να παλέψει ή να τρέξει για να σωθεί (μηχανισμός «πάλης ή φυγής»), όταν ερχόταν αντιμέτωπος με τους κινδύνους που απειλούσαν τη ζωή του, όπως τα άγρια θηρία και τα καιρικά φαινόμενα. Βέβαια, σήμερα οι στρεσογόνες καταστάσεις που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος έχουν αλλάξει θεαματικά σε σύγκριση με εκείνες που αντιμετώπιζε ο άνθρωπος των σπηλαίων. Ο εγκέφαλος όμως εξακολουθεί να αντιδρά με τον ίδιο… πρωτόγονο τρόπο, παρότι δεν χρειάζεται ούτε να τρέξετε ούτε να παλέψετε για να τις αντιμετωπίσετε.
Η εγρήγορση του οργανισμού οφείλεται στην ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, το οποίο είναι υπεύθυνο για όλες τις λειτουργίες που απαιτούν κινητοποίηση. Από την άλλη μεριά, το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα ελέγχει όλες τις λειτουργίες που απαιτούν χαλάρωση. Τα δύο συστήματα απαρτίζουν το αυτόνομο νευρικό σύστημα, που είναι υπεύθυνο για τις αυτόματες, μη ελεγχόμενες αντιδράσεις μας. Στη φάση της εγρήγορσης, λοιπόν, εκκρίνονται ορμόνες (αδρεναλίνη, κορτιζόλη κλπ.), που προετοιμάζουν τον οργανισμό για δράση. Xάρη σ’ αυτές αυξάνονται οι παλμοί της καρδιάς, επιταχύνεται η αναπνοή, οξύνονται οι αισθήσεις, «σφίγγεται» το στομάχι, αυξάνεται η εφίδρωση... Όποτε ο οργανισμός νιώθει ότι απειλείται, αντιδρά ενστικτωδώς με αυτό τον τρόπο. Το στρες, λοιπόν, αποτελεί μια φυσιολογική και σωτήρια αντίδραση του οργανισμού, ο οποίος τίθεται σε ετοιμότητα για να αντιμετωπίσει έναν κίνδυνο.
ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΥ ΣΤΡΕΣ
Η σωματική χαλάρωση, η απόσπαση της προσοχής και ο έλεγχος των σκέψεων αποτελούν το τρίπτυχο της επιτυχημένης διαχείρισης του στρες που προτείνουν οι ειδικοί. Οι τεχνικές αυτές «καλμάρουν» το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, αυξάνουν τη λειτουργία του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος και τελικά προκαλούν χαλάρωση. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι τεχνικές χαλάρωσης είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Εφαρμόστε όσες νιώθετε ότι σας ταιριάζουν περισσότερο. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις (όταν π.χ. το στρες πηγάζει από βαθύτερα ψυχικά αδιέξοδα που ενδέχεται να έχουν τις ρίζες τους ακόμη και στην παιδική ηλικία), μπορεί να χρειαστεί μια πρόσθετη βοήθεια με τη μορφή ψυχοθεραπείας (π.χ. ατομική ή ομαδική ψυχοθεραπεία, δραματοθεραπεία).
Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί η λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Τα φάρμακα χορηγούνται όταν το στρες αγγίζει τα όρια της αγχώδους διαταραχής, δηλαδή όταν γίνεται χρόνιο, προκαλεί σωματικά συμπτώματα και αλλαγές στη συμπεριφορά. Στην περίπτωση αυτή, ο ειδικός θα κρίνει αν χρειάζεται αγωγή με αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά. Η συνδυαστική αγωγή διαρκεί το λιγότερο 6 μήνες και δεν συνιστάται να την ακολουθήσετε μόνοι σας, επειδή τα αγχολυτικά (βενζοδιαζεπίνες) μπορεί να προκαλέσουν εθισμό.
Οι αναπνευστικές ασκήσεις προσφέρουν άμεση ανακούφιση από το στρες. Η βασική αναπνευστική άσκηση στην οποία πρέπει να εξασκηθείτε είναι η διαφραγματική αναπνοή. Ο σκοπός αυτής της αναπνευστικής άσκησης (που στη γιόγκα ονομάζεται deerga shuasham) είναι να χαλαρώσει το διάφραγμα - το μυ που χωρίζει το θώρακα από την κοιλιά:
● Βάλτε το ένα χέρι στην κοιλιά και το άλλο στο στήθος.
● Εισπνεύστε πολύ αργά από τη μύτη (μετρώντας μέχρι το 4) και νιώστε την κοιλιά σας (και όχι το στήθος σας) να φουσκώνει με αέρα. Προσπαθήστε να κρατήσετε τον αέρα στο στομάχι σας (μετρώντας μέχρι το 4) και εκπνεύστε αργά (μετρώντας πάλι μέχρι το 4). Συνιστάται να την κάνετε προληπτικά και όχι μόνο όταν το στρες σάς κυριεύει. Κάντε, λοιπόν, 5-10 επαναλήψεις τρεις φορές την ημέρα, ξαπλωμένοι στο κρεβάτι, όρθιοι κοντά στο παράθυρο ή καθιστοί. Ενδεχομένως, την ώρα που αναπνέετε να νιώσετε μια ελαφριά ζάλη, λόγω της υπεροξυγόνωσης του εγκεφάλου. Για να αποφύγετε την υπεροξυγόνωση, σιγουρευτείτε πως, κατά την εκπνοή, έχετε αδειάσει όλο τον αέρα από τα πνευμόνια σας. Εξασκηθείτε για μία εβδομάδα σε αυτή την τεχνική, προτού περάσετε στο επόμενο στάδιο (στις ασκήσεις μυϊκής χαλάρωσης).
Για να ελέγξετε το στρες που σας κυριεύει όταν πρόκειται να παρουσιάσετε μια εργασία, να κάνετε μια ομιλία ή να δώσετε εξετάσεις, μπορείτε να κάνετε μια πιο απαιτητική αναπνευστική άσκηση της γιόγκα, τη nadi sudhi. Η άσκηση αυτή εξισορροπεί τη λειτουργία των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου:
● Καθίστε χαλαρά με τα μάτια σας κλειστά.
● Με τον αντίχειρα του δεξιού χεριού, κλείστε ελαφρά το δεξί ρουθούνι και πάρτε μια βαθιά εισπνοή από το αριστερό.
● Με το δείκτη του ίδιου χεριού, κλείστε το αριστερό ρουθούνι και εκπνέυστε από το δεξί ρουθούνι τον αέρα που εισπνεύσατε μόλις πριν λίγο από το αριστερό. Επαναλάβετε την άσκηση 15 φορές, ξεκουραστείτε και κάντε άλλες 15 επαναλήψεις (η άσκηση αυτή έχει αρκετές παραλλαγές, αλλά εμείς σας αναφέρουμε την πιο απλή εκδοχή).
Για να χαλαρώσετε από το μυϊκό σφίξιμο, οι ειδικοί προτείνουν την τεχνική του Jacobson, που βασίζεται στο σφίξιμο και στη χαλάρωση κάθε μυϊκής ομάδας του σώματος ξεχωριστά:
● Το ιδανικό είναι να είστε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι, αλλά μπορείτε να εξασκηθείτε και σε μια αναπαυτική καρέκλα.
● Σφίξτε και στη συνέχεια χαλαρώστε κάθε μυϊκή ομάδα (πόδια, χέρια, κοιλιά, αυχένας, κεφάλι, πρόσωπο κλπ.). ● Ολοκληρώστε την άσκηση ελέγχοντας νοητικά ότι κάθε σημείο του σώματός σας είναι χαλαρό. Μπορείτε να εφαρμόσετε και παραλλαγές της μεθόδου, σφίγγοντας μαζί όλες τις μυϊκές ομάδες του σώματός σας και κατόπιν χαλαρώνοντας. Επίσης, μπορείτε να εξασκηθείτε ακόμη και στο τιμόνι του αυτοκινήτου, το οποίο θα σφίξετε δυνατά, νιώθοντας την ένταση στο πάνω μέρος του σώματός σας. Στη συνέχεια χαλαρώνετε τη λαβή.
Σκεφτείτε τι θα συνέβαινε εάν, καθώς βρισκόσασταν στα πρόθυρα μιας κρίσης άγχους και σας κοβόταν η ανάσα, οι παλμοί σας ανέβαιναν και η καρδιά σας «κλοτσούσε» στο στήθος σας, εκείνη ακριβώς τη στιγμή πατούσατε... ένα καρφί. Η κρίση του στρες θα σταματούσε, απαντούν οι ειδικοί. Θα πονούσε το πόδι σας, αλλά η προσοχή σας θα έφευγε από την κατάσταση που σας είχε στρεσάρει. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεδομένου ότι συχνά το στρες εντείνεται και συντηρείται από επίμονες αρνητικές σκέψεις, μια τεχνική που μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπισή του είναι η απόσπαση της προσοχής από τις συγκεκριμένες σκέψεις. Ο σκοπός είναι να εστιάσετε την προσοχή σας σε κάτι απαιτητικό ή... επώδυνο, όπως για παράδειγμα:
● Τυλίξτε το λαστιχάκι για τα μαλλιά τόσο σφιχτά γύρω από το δάχτυλό σας, ώστε να πονέσετε.
● Μετρήστε από το 1 έως το 20 μετρώντας έναν αριθμό κάθε 5 δευτερόλεπτα.
● Κάντε δύσκολους πολλαπλασιασμούς με εξαψήφια νούμερα.
● Σηκωθείτε αμέσως από την καρέκλα σας.
Όταν το στρες σάς κυριεύει, μια αποτελεσματική μέθοδος άμεσης αντιμετώπισης είναι να ασχοληθείτε με μια μορφή άσκησης, π.χ. βγείτε μια βόλτα γύρω από το τετράγωνο. Με τον τρόπο αυτό, ο οργανισμός σας «καταναλώνει» την περίσσεια αδρεναλίνη, ενώ το μυαλό σας αποσπάται από τις ανήσυχες σκέψεις. Γενικότερα, οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι όσοι ασχολούνται συστηματικά με μια σωματική δραστηριότητα ταλαιπωρούνται λιγότερο από το άγχος και την κατάθλιψη σε σύγκριση με όσους κάνουν καθιστική ζωή. Επιπλέον, η άσκηση σας βοηθά να αποκτήσετε καλύτερο έλεγχο του σώματός σας, καθώς και να διακρίνετε ευκολότερα τη διαφορά ανάμεσα στην ένταση και τη χαλάρωση του οργανισμού.
Συμβουλή: Συνιστάται να αποφύγετε τα ανταγωνιστικά αθλήματα, επειδή μπορεί να επιτείνουν το στρες.
Οι διατάσεις βοηθούν τους μυς να χαλαρώσουν και εσάς να καταπολεμήσετε την ένταση. Εάν θέλετε, μπορείτε να εφαρμόσετε μερικές απλές διατάσεις της γιόγκα:
● Κάντε περιστροφές με το κεφάλι, σκύβοντας από την αριστερή προς τη δεξιά μασχάλη. Με τον τρόπο αυτό, γίνεται διάταση των μυών του αυχένα.
● Σταθείτε όρθιοι με τα χέρια ψηλά και νιώστε ότι κάποιος σας τραβά τα χέρια προς το ταβάνι. Αισθανθείτε ότι οι σπόνδυλοί σας «ξεκολλούν». Με τον τρόπο αυτό, τεντώνεται η σπονδυλική σας στήλη.
● Καθίστε με την πλάτη ίσια και στρίψτε τον κορμό (όχι τη λεκάνη) ελαφρά προς τα δεξιά και μετά προς τα αριστερά. Η άσκηση αυτή είναι ευεργετική για τα νεύρα γύρω από τη σπονδυλική στήλη.
Πιέζοντας με τα δάχτυλά σας ορισμένα σημεία βελονισμού και ρεφλεξολογίας στο σώμα σας, μπορείτε να αποφορτιστείτε από το στρες. Καθίστε αναπαυτικά και ασκήστε κυκλικές και διεισδυτικές πιέσεις στα σημεία που αναφέρονται παρακάτω, είτε σε όλα είτε σε όποια προτιμάτε, αλλά πάντοτε και στις δύο πλευρές του σώματός σας:
● Με το δείκτη του χεριού σας, πιέστε στο κέντρο του αυτιού, στη λακκουβίτσα ακριβώς δίπλα από την τρύπα του αυτιού, για μισό με ένα λεπτό. Δεν χρειάζεται περισσότερο, επειδή το αυτί είναι κοντά στον εγκέφαλο και τα μηνύματα λαμβάνονται ταχύτατα από αυτόν. Το σημείο αυτό αντιστοιχεί στο θώρακα, το ηλιακό πλέγμα και την καρδιά. Η πίεσή του θα σας ανακουφίσει από την ένταση, ιδιαίτερα όταν αυτή παίρνει τη μορφή βάρους στο θώρακα.
● Πιέστε για μισό με ένα λεπτό το λοβό του αυτιού σας με το δείκτη και τον αντίχειρά σας. Πού βοηθά: Ο λοβός, σύμφωνα με τη ρεφλεξολογία, αντιστοιχεί στον εγκέφαλο και η πίεσή του αποφορτίζει το νευρικό σας σύστημα.
● Πιέστε με τον αντίχειρά σας ακριβώς στο κέντρο της παλάμης σας για 1-2 λεπτά.
Πού βοηθά: Το λακκουβάκι που θα εντοπίσετε αποκαλείται από τους βελονιστές «ανάκτορο της εργασίας», επειδή συμβάλλει στην αποφόρτιση από την ένταση της δουλειάς.
● Πιέστε για 1-2 λεπτά την περιοχή ανάμεσα στο δείκτη και τον αντίχειρα του χεριού σας, με το δείκτη και τον αντίχειρα του άλλου χεριού. Αυτό το τριγωνικό κομμάτι σάρκας αντιστοιχεί σε πολλές περιοχές του σώματος: στους πνεύμονες, την πλάτη, το ηλιακό πλέγμα και το διάφραγμα, όπου συσσωρεύεται όλη η ένταση. Η πίεση αυτού του σημείου σας βοηθά να αναπνεύσετε καλύτερα, να «καθαρίσετε» το μυαλό σας και να ανανεωθείτε.
● Ασκήστε πίεση είτε με τον αντίχειρα είτε με τα 3 δάχτυλα του χεριού (δείκτης, μέσος, παράμεσος) στη ράχη του ποδιού, στην περιοχή ανάμεσα στο πρώτο και το δεύτερο δάχτυλο, για 1-2 λεπτά. Ανακουφίζει από την ένταση στην περιοχή του στήθους, αλλά και του ήπατος, καθώς αντιστοιχεί στο μεσημβρινό του συκωτιού.
● Πιέστε δυνατά στη ράχη του ποδιού, ανάμεσα στους τένοντες των δύο τελευταίων δαχτύλων. Πού βοηθά: Αυτό είναι το σημείο ισορροπίας του οργανισμού. Αντιστοιχεί στο μεσημβρινό της χολής (η οποία «πρήζεται» όταν είμαστε σε ένταση, όπως και το συκώτι!).
Ο έλεγχος των σκέψεων είναι ένα απαιτητικό έργο που χρειάζεται εξάσκηση και υπομονή. Αποτελεί όμως ένα απαραίτητο στάδιο, από το οποίο πρέπει να περάσετε προκειμένου να διαχειριστείτε αποτελεσματικά το στρες, που σας κυριεύει όχι μόνο άμεσα, αλλά και μακροπρόθεσμα. Οι τεχνικές χαλάρωσης, που απαιτούν να βάλετε το μυαλό σας… να δουλέψει, είναι σαφώς πιο δύσκολες, αλλά και ιδιαίτερα αποτελεσματικές. Γι’ αυτό αξίζει να εξασκηθείτε:
«Θα τα πάω άσχημα», «Δεν θα τα καταφέρω»... Συνήθως οι σκέψεις που γεννούν αυξημένο στρες δεν είναι ρεαλιστικές. Βασίζονται στην υπερβολή και την καταστροφολογία, αλλά με την ταχύτητα που περνούν από το μυαλό αφήνουν ένα ρεαλιστικό αποτύπωμα και μια πραγματικά δυσάρεστη αίσθηση (π.χ. σφίξιμο στο στομάχι):
● Το παράλογο των σκέψεών σας θα το διαπιστώσετε αν κάνετε τον κόπο να τις γράψετε. Είναι όμως σημαντικό να «πιάσετε» τις σκέψεις σας τη στιγμή που περνούν αστραπιαία από το μυαλό σας, διαφορετικά θα τις «χάσετε ». Οι ειδικοί τονίζουν ότι το πρώτο βήμα πριν ξεκινήσετε ακόμη και την πιο απλή αναπνευστική άσκηση χαλάρωσης είναι να θέσετε υπό έλεγχο τις αρνητικές σκέψεις που κατακλύζουν το μυαλό σας όταν βρίσκεστε υπό πίεση. Διαφορετικά, αυτές θα ξεπετάγονται πάντα στο μυαλό σας και θα παρεμποδίζουν ακόμη και μια απλή άσκηση αναπνοής. Να θυμάστε πως ό,τι και αν είναι αυτό που σας προκαλεί στρες (π.χ. η άσκηση κριτικής, η ομιλία μπροστά σε κοινό, η ανάθεση ευθυνών) είναι σημαντικό να μην το αποφύγετε, αλλά να το αντιμετωπίσετε. Μπορεί να σκέφτεστε ότι θα είναι δυσάρεστο, επώδυνο και ότι θα επέλθει το χάος, αλλά η αλήθεια είναι ότι τίποτα από όλα αυτά δεν θα συμβεί. Ήδη αποφασίζοντας να αντιμετωπίσετε την κατάσταση που σας προκαλεί στρες κάνετε ένα τεράστιο βήμα προόδου.
Η τεχνική της καθοδηγούμενης φαντασίωσης πηγάζει από το διαλογισμό, που είναι ιδιαίτερα αγαπητός στην ανατολική κουλτούρα. Αν αμφιβάλλετε για το πόση δύναμη έχει μια εικόνα που θα δημιουργήσετε με τη σκέψη σας, σκεφτείτε απλά πώς αντιδράτε όταν σκέφτεστε ένα ολόφρεσκο ζουμερό πράσινο λεμόνι, το οποίο κόβετε με το μαχαίρι και το φέρνετε στο στόμα σας. Μήπως το στόμα σας γέμισε ήδη με σάλιο; Με έναν παρόμοιο τρόπο, πλάστε με το μυαλό σας μια εικόνα ηρεμίας και θα δείτε ότι θα χαλαρώσετε:
● Καθίστε αναπαυτικά, κλείστε τα μάτια και φέρτε στο μυαλό σας με κάθε λεπτομέρεια μια εικόνα που σας ευχαριστεί.
● Εστιάστε στις αισθήσεις που σας προκαλεί η εικόνα, π.χ. φανταστείτε ότι είστε σε μια ωραία παραλία, κάθεστε σε μια χνουδωτή πετσέτα πάνω στη ζεστή άμμο, νιώθετε τον ήλιο να ζεσταίνει το σώμα σας, ακούτε το κύμα, μυρίζετε την αύρα της θάλασσας. Η εικόνα της παραλίας συνήθως δρα χαλαρωτικά για τους περισσότερους, αν και ο καθένας μπορεί να διαλέξει το δικό του μοτίβο. Εφαρμόστε αυτή την τεχνική όχι μόνο όταν είστε στρεσαρισμένοι, αλλά και προληπτικά. Συνιστάται να διαλογίζεστε το πρωί, μόλις έχετε ξυπνήσει, και το βράδυ πριν από το δείπνο. Μην απογοητευτείτε αν δεν τα καταφέρετε με την πρώτη προσπάθεια, μια και αυτή η τεχνική απαιτεί εξάσκηση.
Διαλογισμός express ενώ κάνετε ντους; Κι όμως γίνεται, απαντούν οι ειδικοί, οι οποίοι προτείνουν ακόμη και να διαλογιστείτε ενώ πλένετε τα πιάτα! Ενώ το νερό τρέχει, επικεντρωθείτε στην αίσθηση που αφήνει στα χέρια ή στο σώμα σας. Εάν στο μυαλό σας εισβάλλουν ανεπιθύμητες σκέψεις, στρέψτε ξανά απαλά την προσοχή σας στο τρεχούμενο νερό. Η εστίαση της εγκεφαλικής δραστηριότητας στις αισθήσεις ευνοεί τη λειτουργία του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος και προκαλεί χαλάρωση.
Το μασάζ οποιασδήποτε μορφής (σιάτσου, κλασικό σουηδικό μασάζ κλπ.) βοηθά το σώμα να χαλαρώσει και συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων της κορτιζόλης στον οργανισμό. Επιπλέον, όταν χαλαρώνει το σώμα, τείνει να χαλαρώνει και ο νους. Μάλιστα, σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι το μασάζ έχει πιο ευεργετική δράση στη μείωση των επιπέδων της κορτιζόλης και του καρδιακού ρυθμού σε σύγκριση με μια φιλική συζήτηση, γεγονός που αναδεικνύει τη θεραπευτική δύναμη του αγγίγματος. Το ιδανικό είναι να σας κάνει μασάζ ένα οικείο σας πρόσωπο. Εναλλακτικά, κάντε μόνοι σας μαλάξεις στον αυχένα και τους ώμους, όπου τείνει να συσσωρεύεται η ένταση.
Ορισμένα μουσικά κομμάτια αποτελούν πολύτιμο βοήθημα στην αποφόρτιση του στρες. Μελέτες έχουν δείξει ότι η μουσική με αργό ή μέτριο τέμπο και με απλή, ρυθμική και μελωδική δομή προκαλεί ηρεμία και ευχαρίστηση. Πρόκειται για κομμάτια κλασικής μουσικής, σύγχρονης ορχηστρικής μουσικής (lounge, ethnic, ambient κλπ.), New Age, χορωδιακής ή ακόμη και τραγούδια. Σε κάθε περίπτωση, όμως, βασική προϋπόθεση για την επιλογή του μουσικού κομματιού που θα σας χαλαρώσει είναι να σας αρέσει. Επιπλέον, ο πιο αποδοτικός τρόπος για να αξιοποιήσετε πλήρως τη δύναμη της μουσικής ενάντια στο στρες είναι να συμμετάσχετε σε μια συνεδρία μουσικοθεραπείας, όπου ο μουσικοθεραπευτής θα σας βοηθήσει να αποφορτιστείτε από την ένταση είτε παίζοντας είτε ακούγοντας μουσική.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένες μουσικές επιλογές που μπορούν να σας «ταξιδέψουν» και να σας αποφορτίσουν από το στρες: ● επιλογές κλασικής μουσικής με σονάτες και συμφωνίες του Μότσαρτ
(ειδικά τα αργά μέρη) ή συνθέσεις του Μπαχ (Air on G-string), του Pachebel (Canon) και του Grieg (Peer Gynt Suite 1) ● new Age επιλογές των Secret Garden και του Kobialka ● μουσική συγκροτημάτων όπως οι Enia ● συλλογές ambient μουσικής όπως το Café del Mar ● ή ακόμη και μπαλάντες με ελληνικό χρώμα όπως της Καραΐνδρου, του Παπαθανασίου και του Χατζηδάκι.
Στην Ανατολή υπάρχει μια λέξη για αυτούς που απλά κάθονται και ησυχάζουν, χωρίς να κοιμούνται απαραίτητα: το ραχάτι. Καιρός να «ραχατέψετε» κι εσείς! Φροντίστε, λοιπόν, να υπάρχει έστω και μισή ώρα στο καθημερινό σας πρόγραμμα που δεν θα έχετε κάτι να κάνετε (η παρακολούθηση τηλεόρασης δεν ανήκει στο ραχάτι). Μπορείτε, για παράδειγμα, να καθίσετε στον καναπέ ακούγοντας μουσική, διαβάζοντας ένα βιβλίο ή απλά ονειροπολώντας. Άλλωστε, ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει αποδεδειγμένα την ανάγκη να ονειροπολεί (να αφαιρείται) κάθε 1,5 ώρα! Πρόκειται για μια αυτόματη λειτουργία που βοηθά στην «ανασυγκρότηση» του εγκεφάλου και η οποία σπανίως επιτελείται. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι σήμερα υπάρχει το λεγόμενο «σύνδρομο του burn-out» (επαγγελματικής εξουθένωσης), το οποίο προσβάλλει κυρίως εκείνους που εργάζονται πολλές ώρες και συναλλάσσονται με πολλούς ανθρώπους (π.χ. διευθυντές, καθηγητές, γιατρούς κλπ.).
Το έντονο στρες μπορεί να ταράξει τον ύπνο σας, αλλά και τα συχνά ξενύχτια μπορούν να προκαλέσουν στρες! Η σχέση του ύπνου με το στρες είναι αμφίδρομη. Βέβαια, το να χάσετε μερικά βράδια «καλού» ύπνου δεν θεωρείται επιζήμιο. Εάν, όμως, η καθυστέρηση στην έλευση του ύπνου και η πρόωρη αφύπνιση σας προκαλούν έντονη ανησυχία, τότε πρέπει να λάβετε τα μέτρα σας. Για να βελτιώσετε τον ύπνο σας:
● Ασχοληθείτε με μια σωματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά αποφύγετε την έντονη άσκηση τις βραδινές ώρες.
● Αποφύγετε τον καφέ, το κακάο, το αλκοόλ, τα βαριά και πικάντικα γεύματα και προτιμήστε ένα ζεστό γάλα ή ένα ρόφημα (τίλιο, χαμομήλι) πριν πέσετε για ύπνο.
● Εάν, παρ’ όλα αυτά, στριφογυρίζετε στο κρεβάτι σας και αυτό διαρκεί για περισσότερο από 15-20 λεπτά, σηκωθείτε και κάντε κάτι απλό (μικροδουλειές, διάβασμα) μέχρι να αισθανθείτε υπνηλία. Αποφύγετε, όμως, τη λήψη φαρμάκων χωρίς προηγουμένως να συμβουλευτείτε έναν ειδικό.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι η ίδια η ζωή στις μεγαλουπόλεις αποτελεί ένα σημαντικό στρεσογόνο παράγοντα για πολλούς λόγους, όπως είναι: › Η έλλειψη καθαρού αέρα (οξυγόνου) και η ηχορύπανση. › Ο συνωστισμός, όχι μόνο στα μέσα μαζικής μεταφοράς, αλλά και στο ίδιο το σπίτι, καθώς όλο και μικραίνουν οι διαστάσεις των χώρων διαβίωσης. › Η έλλειψη επαφής με το έδαφος (το χώμα) και η αδυναμία να ξεκουραστούν τα μάτια ατενίζοντας τον ορίζοντα - και όχι το απέναντι κτίριο. › Οι πολλές ώρες δουλειάς και η συνακόλουθη έλλειψη ελεύθερου χρόνου.
Προσπαθήστε, λοιπόν, να φεύγετε από την πόλη με κάθε ευκαιρία, οργανώνοντας ολιγοήμερες εκδρομές, Σαββατοκύριακα στην εξοχή, ακόμη και μονοήμερες αποδράσεις!
Μερικές σταγόνες αιθέριων ελαίων στο μαξιλάρι, στον αρωματικό λύχνο ή στο αφρόλουτρο θα σας καταπραΰνουν από την ένταση της ημέρας. 2-3 σταγόνες αιθέριο έλαιο χαμομηλιού στην άκρη του μαξιλαριού θεωρούνται ευεργετικές, κυρίως εάν το στρες σάς «χτυπά» στο στομάχι. Σε έναν αρωματικό λύχνο, ρίξτε 2-4 σταγόνες αιθέριο έλαιο λεβάντας. Είναι ένα βότανο που εξισορροπεί τον οργανισμό, δρα καταπραϋντικά και ανακουφίζει τυχόν δερματικούς ερεθισμούς. Μπορείτε να το συνδυάσετε και με το αιθέριο έλαιο βασιλικού, ο οποίος είναι κατευναστικός και τονώνει τη μνήμη. Ρίξτε στην μπανιέρα 4-10 σταγόνες αιθέρια έλαια περγαμόντου και νεραντζιάς, τα οποία θα σας χαλαρώσουν και θα βελτιώσουν αισθητά τη διάθεσή σας. Εάν δεν έχετε χρόνο για ένα αφρόλουτρο, κάντε ένα ποδόλουτρο για 5-10 λεπτά.
Ίσως έχετε παρατηρήσει ότι, όταν είστε πιεσμένοι, τείνετε να τρώτε ανεξέλεγκτα, προτιμώντας κυρίως τα γλυκά, μια διατροφική παγίδα που τελικά δεν σας βοηθά να χαλαρώσετε. Σε περιόδους στρες, είναι απαραίτητο να τροφοδοτήσετε τον οργανισμό σας με τις ουσίες που έχει ανάγκη, ώστε να αντεπεξέλθει αποτελεσματικά στην ένταση που υφίσταται. Στις γραμμές που ακολουθούν, διαβάστε τι να αποφεύγετε όταν σας καταλαμβάνει το άγχος, καθώς και για τα θαυματουργά αντι-στρές συστατικά που κρύβονται σε ορισμένα τρόφιμα.
Στα ζαχαρούχα και ραφιναρισμένα τρόφιμα
Το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου «ικανοποιείται» άμεσα από την κατανάλωση τροφίμων με γλυκιά γεύση (γλυκά, άσπρο ψωμί, αρτοσκευάσματα κλπ). Επιπλέον, τα ζαχαρούχα τρόφιμα αποτελούν το κατεξοχήν «καύσιμο» του εγκεφάλου και τον τροφοδοτούν άμεσα με ενέργεια. Τα γλυκά δημιουργούν απότομες αυξομειώσεις στα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα: προκαλούν την άμεση άνοδό τους, αλλά και την εξίσου γρήγορη κάθοδό τους, γεγονός που σημαίνει ότι το αίσθημα της τόνωσης που παρέχουν είναι παροδικό και γρήγορα το διαδέχεται το αίσθημα της κόπωσης. Το αποτέλεσμα είναι η εκ νέου κατανάλωση γλυκού. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος, που τελικά εξαντλεί τον οργανισμό. Επιπλέον, τα γλυκά σάς φορτώνουν με περιττές θερμίδες, αλλά και ενοχές.
Η δράση του αλκοόλ στον εγκέφαλο είναι ιδιόμορφη. Αρχικά προκαλεί χαλάρωση, λόγω της καταστολής του κεντρικού νευρικού συστήματος, αλλά στη συνέχεια προκαλεί διέγερση. Αναμφίβολα, ένα ποτήρι κρασί ή ουίσκι στο τέλος μιας πιεσμένης ημέρας δεν αποτελεί πρόβλημα. Η συστηματική κατανάλωση αλκοόλ, ως τρόπος διαχείρισης του στρες, δεν σας βοηθά ουσιαστικά και μπορεί να προκαλέσει εξάρτηση.
Η καφεΐνη είναι διεγερτική, γι’ αυτό συστήνεται η κατανάλωση καφέ να μην ξεπερνά τα 2-3 φλιτζάνια ημερησίως. Επιδεινώνει την ήδη τεταμένη κατάσταση του οργανισμού σας.
Η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει εκνευρισμό, κούραση και δυσκολία συγκέντρωσης. Γι’ αυτό, να πίνετε καθημερινά άφθονο νερό (κατά μέσο όρο 8 ποτήρια).
Γιατί καταφεύγουμε στη σοκολάτα όταν έχουμε στρες; Αρκετές μελέτες αποδίδουν τη ροπή προς τη σοκολάτα στο γεγονός ότι περιέχει τρυπτοφάνη, ένα αμινοξύ που συμβάλλει στη σύνθεση της σεροτονίνης - της «ορμόνης της ευχαρίστησης» του εγκεφάλου.
Άλλες έρευνες αποδίδουν την ηρεμιστική της δράση στο γεγονός ότι περιέχει μαγνήσιο, το οποίο συμβάλλει στην εύρυθμη μυϊκή λειτουργία, ενώ μια πρόσφατη μελέτη εντοπίζει ως «ατού» της σοκολάτας τις μεθυλοξανθίνες που περιέχει. Πάντως, δεν λείπουν και οι μελέτες που αποδίδουν την προτίμηση στη σοκολάτα απλώς στο ότι είναι γλυκιά και νόστιμη!
Μπορείτε να καταπολεμήσετε το στρες με τη βοήθεια των βοτάνων. Πίνετε 1-2 ροφήματα την ημέρα (βράστε το νερό και στη συνέχεια ρίξτε για 3-5 λεπτά τα φύλλα του βοτάνου, σουρώστε και πιείτε το). Μετά από 1-2 μήνες βοτανοθεραπείας, συνιστάται να κάνετε διάλειμμα 2 εβδομάδων. Τα βότανα που προτείνουν οι ειδικοί είναι: Θεωρούνται ήπια βότανα με ηρεμιστική δράση. Μπορείτε να τα συνδυάσετε και μεταξύ τους για να έχετε πιο κατευναστικό αποτέλεσμα. Και τα δύο ηρεμούν το στομάχι. Το βότανο αυτό θεωρείται πιο δυνατό από το τίλιο και το χαμομήλι. Συνιστάται στην περίπτωση που αισθάνεστε πιεσμένοι και παράλληλα αυτή η κατάσταση σας έχει «χαλάσει» τη διάθεση και σας έχει κάνει μελαγχολικούς. Συνιστάται για την περίπτωση που είστε σε μεγάλη ένταση και νιώθετε εξουθενωμένοι. Εάν, εκτός από εξάντληση, έχετε και κακή διάθεση, συνδυάστε το με την πασιφλόρα. Εάν το στρες που βιώνετε είναι τόσο έντονο που έχετε φτάσει στο σημείο να ταλαιπωρείστε από αϋπνίες, τότε δοκιμάστε τη βαλεριάνα (η οποία συνδυάζεται και με το τίλιο).
Το στρες «αδειάζει» τον οργανισμό από τα αποθέματα των βιταμινών Β. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να καταναλώνετε τρόφιμα που είναι καλές πηγές αυτού του συμπλέγματος βιταμινών.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα ω-3 λιπαρά οξέα, πέραν της αντιφλεγμονώδους δράσης τους, έχει φανεί ότι προστατεύουν και την καρδιά από τις βλαβερές επιπτώσεις του στρες.
Τρυπτοφάνη
Άπαχο κρέας, πουλερικά και ψάρια, σοκολάτα
Είναι ένα αμινοξύ που οδηγεί στην αύξηση των επιπέδων της σεροτονίνης, του «φυσικού ηρεμιστικού» του εγκεφάλου.
Μαγνήσιο
Μπανάνες, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ξηροί καρποί
Παίζει σημαντικό ρόλο στην καλή λειτουργία τόσο του μυϊκού όσο και του νευρικού συστήματος.
Αντιοξειδωτικά (βιταμίνες C, E, σελήνιο, φυτοχημικά)
Το χρόνιο στρες αυξάνει την παραγωγή των ελεύθερων ριζών, οι οποίες «απενεργοποιούν» τα φυσικά αντιοξειδωτικά του οργανισμού. Αυτό σημαίνει ότι αδυνατίζει η άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος,\ γι’ αυτό και αυξάνεται η πιθανότητα να αρρωστήσει κανείς, όταν διανύει μια ιδιαίτερα στρεσογόνο περίοδο. Ενισχύστε, λοιπόν, την άμυνα του οργανισμού σας προσλαμβάνοντας αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε, το σελήνιο, και τα διάφορα φυτοχημικά, όπως τα καροτενοειδή| και τα φλαβονοειδή.
Πηγές
Βιβλιογραφία: Helen Kennerley, «Ξεπερνώντας το άγχος», μετάφραση Γ. Ευσταθίου, Κ. Αγγελή, Γ΄ έκδοση, Ελληνικά γράμματα, Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς
Ίντερνετ: •www.musictherapy.gr •http: //www.nlm.nih.gov/medlineplus/stress.htm
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Χρήστο Πήττα, νευρολόγο-ψυχίατρο, την κ. Κατερίνα Αγγελή, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, τη δρ. Σμαρούλα Παντελή, ιατρική ψυχολόγο, ψυχοδραματίστρια, συγγραφέα, συνεργάτιδα του Πανεπιστημίου Πειραιώς, την κ. Εύη Παπανικολάου, ΜΑ, MSc, FAMI, υποψήφια διδάκτορα Μουσικοθεραπείας, ψυχοθεραπεύτρια GIM, πρόεδρο του Ελληνικού Συλλόγου Καταρτισμένων Επαγγελματιών Μουσικοθεραπευτών, τον κ. Μιχάλη Κυριακίδη, πτυχιούχο Ιατρικής, φυσικοπαθητικό, ρεφλεξολόγο, την κ. Σοφία Ελευθερίου, κλινική διαιτολόγο-διατροφολόγο, και την κ. Γιάννα Κατσαγεώργη, δασκάλα γιόγκα.
Η δυσκολία ή η δυσχέρειακατάποσης αποκαλείται ιατρικώς δυσφαγία. Η διαδικασία της κατάποσης αρχίζει με την εκούσια στοματική φάση, κατά την διάρκεια της οποίας σχηματίζεται ο βλωμός (μπουκιά) στο εσωτερικό της στοματικής κοιλότητας. Στη συνέχεια, καθώς ο βλωμός κατεβαίνει προς το στήθος και ωθείται προς τον φάρυγγα, κινητοποιείται το αντανακλαστικό της κατάποσης. Έτσι, κατά την διάρκεια της κατάποσης, ανοίγει ο άνω οισοφαγικός σφιγκτήρας και με περισταλτικές κινήσεις ο βλωμός εξωθείται προς τον οισοφάγο και το στομάχι.
Η δυσκολία κατάποσης μπορεί να εντοπίζεται στη στοματική φάση, οπότε υπάρχει δυσκολία στην έναρξη της κατάποσης, να παρουσιάζεται καθώς η τροφή κατεβαίνει από τον φάρυγγα στον οισοφάγο και στο στομάχι οπότε η δυσφαγία εντοπίζεται στο στήθος ή να έχει μεικτή εντόπιση. Βήχας με πνιγμονή κατά την κατάποση ενδέχεται να υπάρχουν.
Παθοφυσιολογικώς η δυσφαγία διακρίνεται σε δυσφαγία οφειλόμενη σε μηχανική απόφραξη της διόδου της τροφής και σε δυσφαγία που οφείλεται σε διαταραχή της κινητικότητας του στοματοφάρυγγα οισοφάγου σφιγκτήρων.
Α. ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΔΥΣΦΑΓΙΑ
Η μηχανική παρεμπόδιση της διόδου της τροφής προκύπτει λόγω στενώσεων της περιοχής του στοματοφάρυγγα ή του οισοφάγου μεμβρανών, δακτυλίων, ανωμαλιών του τοιχώματος, φλεγμονών.
Ιοί, μικρόβια, καυστικές ουσίες, ορισμένα φάρμακα, η ακτινοβολία, όγκοι αποτελούν κλασσικά την αιτία εσωτερικών κωλυμάτων. Εξωτερικά κωλύματα προκαλούν μηχανική παρεμπόδιση λόγω εξωγενούς συμπίεσης. Όγκοι ή διόγκωση παρακείμενων οργάνων προκαλούν εξωτερικώς συμπίεση του στοματοφάρυγγα (οστεόφυτα, ανεύρυσμα αορτής, θυρεοειδής, μεσοθωράκιο) και δυσφαγία.
Β. ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΔΥΣΦΑΓΙΑ
Η διαταραχή της κινητικότητας του στοματοφάρυγγα οισοφάγου σφιγκτήρων είναι απότοκος της βλάβης του εγκεφάλου, των νεύρων, των αντανακλαστικών της κατάποσης ή των μυών της περιοχής. Ο κατάλογος των παθολογικών καταστάσεων είναι μακρύς (π.χ. άνοια, εγκεφαλικά, σπασμός του οισοφάγου, αχαλασία, αγγειακά κολλαγονικά νοσήματα).
Ενίοτε το επίμονο stress και η κατάθλιψη μπορεί να είναι αιτία κινητικής δυσφαγίας.
Τα ευρήματα από τη σωστή παθολογική ιατρική εξέταση είναι ζωτικής σημασίας για την εκτίμηση της αναγκαιότητας διενέργειας ορισμένων ειδικών εργαστηριακών εξετάσεων, την ακριβή αξιολόγηση και θεραπεία.
Αν τώρα τελευταία αισθάνεσαι σαν χύτρα ταχύτητας έτοιμη να εκραγεί, πρόσθεσε τα ακόλουθα τρόφιμα, για να έχεις ένα όπλο παραπάνω στη μάχη ενάντια στο στρες.
Σούσι
Κατ' αρχάς, δεν είναι ωμό ψάρι, αλλά ωμό ψάρι ετοιμασμένο με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Επίσης, τα περισσότερα ψάρια έχουν πολλές βιταμίνες του συμπλέγματος Β και ειδικά τις Β6 και Β12, που είναι γνωστό πως καταπολεμούν το στρες. Το φύκι που χρησιμοποιείται στα maki έχει μαγνήσιο και παντοθενικό οξύ, που βελτιώνει την υγεία των αδένων σου, που είναι αυτοί που ρυθμίζουν τη διάθεσή σου. Βγάλτη για σούσι και θα έχεις ακόμα ένα λόγο να αισθάνεσαι καλύτερα.
Αμύγδαλα
Εχουν βιταμίνη Β2, Ε, μαγνήσιο και ψευδάργυρο. Οι βιταμίνες Β και το μαγνήσιο βοηθούν την παραγωγή σεροτονίνης, που ρυθμίζει τη διάθεση. Ο ψευδάργυρος καταπολεμά τα συμπτώματα του στρες και η βιταμίνη Ε είναι αντιοξειδωτικό, που θα εξουδετερώσει τις ελεύθερες ρίζες. Μόνο μην τρως πάρα πολλά κάθε φορά, αφού έχουν πολύ λίπος. Ακόρεστο, αλλά λίπος.
Μπρόκολο
Αν υπήρχε all-star ομάδα ωφέλιμων τροφίμων, θα έπαιζε πλέι μέικερ. Εχει πολλές βιταμίνες Β και φολικό οξύ. Το τελευταίο βοηθάει στην ανακούφιση του στρες, του πανικού, ακόμα και της κατάθλιψης. Δοκίμασέ το μαζί με ψάρι για ένα σούπερ γεύμα ή σκέτο σε σαλάτα.
Ο όρος "οξειδωτικό στρες" περιγράφει τη διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ των οξειδωτικών και των αντιοξειδωτικών διαδικασιών του οργανισμού, προς όφελος των πρώτων. Δεν πρόκειται καταρχήν για νόσο, είναι όμως μια ασταθής κατάσταση, η οποία, αν συνεχιστεί, θα οδηγήσει σε κάποια βλάβη, από ελαφρά έως εξαιρετικά σοβαρή, δηλώνει η Ελένη Α. Ρέκκα, αναπληρώτρια Καθηγήτρια Φαρμακευτικής Χημείας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Ελευθέρων Ριζών και Οξειδωτικού Στρες σε συνέντευξή της στη δημοσιογράφο Μίνα Ράλλη.
Η ενίσχυση του αντιοξειδωτικού συστήματος του οργανισμού επιτυγχάνεται με ισορροπημένη και όχι πολλή τροφή και με ικανή αλλά όχι υπερβολική σωματική άσκηση, προσθέτει.
Επιβαρυντικοί παράγοντες είναι η ακτινοβολία, τα χημικά, συγκεκριμένα φάρμακα, τροφές όπως το κόκκινο κρέας και τα πολυακόρεστα λιπαρά, το βιολογικό στρες, το κάπνισμα, το αλκοόλ και η γήρανση.
Το οξειδωτικό στρες, επισημαίνει η κ. Ρέκκα είναι ικανό να προκαλέσει νευροεκφυλιστικές παθήσεις, αυτοάνοσες καταστάσεις, καρδιαγγειακά νοσήματα, γήρανση και άλλα προβλήματα υγείας. Αν και υπάρχουν ορισμένες τεχνικές μέτρησης της οξειδωτικής ζημιάς, ακόμη δεν έχει βρεθεί τελείως αξιόπιστη μέθοδος για το σκοπό αυτό.
Τι είναι το οξειδωτικό στρες
Τι σημαίνει ο όρος οξειδωτικό στρες;
Ο επικρατέστερος ορισμός του οξειδωτικού στρες είναι αυτός που διατυπώθηκε από τον καθηγητή H. Sies: «Οξειδωτικό στρες είναι η διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ των οξειδωτικών και των αντιοξειδωτικών διαδικασιών του οργανισμού, προς όφελος των πρώτων».1 Αναλυτικότερα:
Τα κυριότερα συστατικά των τροφών μας (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη) αξιοποιούνται στον οργανισμό μας είτε για τη σύνθεση των δομικών μορίων αυτού, είτε για παραγωγή της απαραίτητης ενέργειας. Αυτά γίνονται με την οξείδωση των συστατικών των τροφών από το εισπνεόμενο οξυγόνο και τη δράση ορισμένων ενζύμων.
Κατά τη διαδικασία αυτή συμβαίνει βαθμιαία οξείδωση των προαναφερθέντων υλικών και αντίστοιχη πλήρης αναγωγή του οξυγόνου προς σχηματισμό νερού. Με τον τρόπο αυτό καταναλίσκεται περίπου το 98% του χρησιμοποιουμένου οξυγόνου.
Το υπόλοιπο 2% του οξυγόνου ανάγεται μερικώς, δρώντας ως οξειδωτικό, και με τον τρόπο αυτό προκύπτουν οι καλούμενες «δραστικές μορφές οξυγόνου», δηλ. η ρίζα ανιόντος υπεροξειδίου, το υπεροξείδιο του υδρογόνου (το οποίο δεν είναι ελεύθερη ρίζα, κατατάσσεται όμως στις δραστικές μορφές οξυγόνου, διότι μπορεί να οδηγήσει σε σχηματισμό ελευθέρων ριζών, π.χ. παρουσία σιδήρου) και η ρίζα υδροξυλίου.
Οι μορφές αυτές, όταν βρίσκονται σε ελάχιστα ποσά, είναι χρήσιμες, π.χ. για τη λειτουργία της άμυνας του οργανισμού ή για τη μεταφορά σημάτων. Σε μεγαλύτερα ποσά, όμως, ή κάτω από ορισμένες συνθήκες, μπορούν να καταστούν πολύ τοξικές. Είναι ικανές να προσβάλλουν ζωτικής σημασίας συστατικά του οργανισμού, πρωτεΐνες, λιπίδια, DNA, με συνέπεια διαταραχή της λειτουργίας και σοβαρές βλάβες αυτού.
Ο οργανισμός, κατά τη μακρά πορεία της εξέλιξης, έχει αναπτύξει αμυντικούς, αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς, προς αποφυγή ή επιδιόρθωση των βλαβών αυτών. Έτσι, στον οργανισμό διατηρείται ισορροπία μεταξύ οξειδωτικών και αντιοξειδωτικών λειτουργιών, η διαταραχή της οποίας οδηγεί σε οξειδωτικό στρες. Οξειδωτικό στρες δεν σημαίνει υποχρεωτικά νόσο, είναι όμως μια ασταθής κατάσταση, η οποία, εάν συνεχιστεί, θα οδηγήσει σε κάποια βλάβη και νόσο, από ελαφρά έως εξαιρετικά σοβαρή.
Ποιοι παράγοντες αυξάνουν την παραγωγή ελευθέρων ριζών;
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που αυξάνουν την παραγωγή ελευθέρων ριζών. Μερικοί από αυτούς είναι:
Ακτινοβολία: Κυρίως η ιονίζουσα ακτινοβολία (π.χ. ακτίνες Χ- και γ-). Η υπεριώδης ακτινοβολία δεν περιέχει τόση ενέργεια ώστε να δημιουργήσει ελεύθερες ρίζες. Σαφώς όμως είναι βλαπτική, λόγω της έμμεσης παραγωγής δραστικών μορφών οξυγόνου (φωτοοξειδωτική βλάβη), μέσω φωτοευαισθητοποιητικών ουσιών
Ποικίλα χημικά, π.χ. βενζόλιο, που χρησιμοποιείται στη χημική βιομηχανία ως διαλύτης αλλά και ως πρώτη ύλη.
Φάρμακα, π.χ. αδριαμυκίνη (χημειοθεραπευτική τετρακυκλίνη), βενζοϋλοϋπεροξείδιο (κατά της ακμής), ακόμη και η παρακεταμόλη, ευρέως χρησιμοποιούμενο αναλγητικό, σε πολύ μεγάλες δόσεις.
Τρόφιμα: Κόκκινο κρέας, λάδια πολύ μεγάλης περιεκτικότητας σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα.
Περιβαλλοντικοί ρύποι, π.χ. αμίαντος, όζον (το στρώμα του όζοντος στην ανώτερη ατμόσφαιρα προφυλάσσει από την υπεριώδη ακτινοβολία, και οι «τρύπες του όζοντος» που προκαλούν, για παράδειγμα οι χλωροφθοράνθρακες που χρησιμοποιούνται ως προωθητικά σε αερολύματα (sprays), μειώνουν την προστατευτική του δράση. Αντιθέτως, όταν το όζον δημιουργείται στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, προκαλεί οξειδωτικό στρες, καθώς είναι ισχυρότατο οξειδωτικό. Σημαντικότατη πηγή δημιουργίας όζοντος είναι τα καυσαέρια από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων), ακρολεΐνη (από εξατμίσεις αυτοκινήτων, από πολυχρησιμοποιημένα υπερθερμαινόμενα μαγειρικά έλαια).
Στρες από ποικίλα αίτια, π.χ. συναισθηματική διέγερση.
Γήρανση του οργανισμού
Τρόπος ζωής, π.χ. κάπνισμα, μεγάλη και συχνή κατανάλωση αλκοόλης.
Υπάρχουν ομάδες υψηλού κινδύνου;
Ναι, και βασίζονται στα προαναφερθέντα: οι αλκοολικοί, οι καπνιστές, οι πλημμελώς διατρεφόμενοι (κυρίως με επεξεργασμένα τρόφιμα), οι ακτινοθεραπευόμενοι, οι υποκείμενοι σε στρες, σε θεραπεία με ορισμένα φάρμακα επί μακρόν, οι πολυμεταγγιζόμενοι (λόγω υπερφόρτισης σε σίδηρο, που μπορεί να καταλύει αντιδράσεις ελευθέρων ριζών), οι αλόγιστα εκτιθέμενοι στον ήλιο.
Σε ποιες ηλικίες εμφανίζεται;
Ευκολότερα στους ηλικιωμένους, διότι εμφανίζουν μειωμένη ικανότητα προσαρμογής. Ο οργανισμός μέχρις ενός σημείου, αποκρίνεται σε οξειδωτική προσβολή, με αύξηση της σύνθεσης ενζύμων που αντιμετωπίζουν το οξειδωτικό στρες, καθώς και αντιοξειδωτικών ενώσεων. Η προσαρμοστική αυτή ικανότητα μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας.
Επιπλέον τα άτομα αυτά παρουσιάζουν ελαττωμένη ικανότητα απορρόφησης χρήσιμων αντιοξειδωτικών παραγόντων από τις τροφές, όπως βιταμινών Ε και Α. Επίσης, τα πολύ νέα άτομα, που δεν έχουν αναπτύξει πλήρως τις φυσιολογικές αμυντικές διαδικασίες, ενώ, ταυτοχρόνως, παρουσιάζουν έντονο μεταβολισμό, επομένως αυξημένη πιθανότητα διαρροής ηλεκτρονίων και σχηματισμό ελευθέρων ριζών.
Όταν βιώνουμε μία περίοδο έντονου στρες στην καθημερινότητά μας αυτό σημαίνει και αύξηση της οξειδωτικής ζημιάς;
Ναι. Ως (βιολογικό) στρες, το οποίο περιγράφηκε περίπου τριάντα χρόνια πριν από το οξειδωτικό στρες, ορίζεται «η μη ειδική (προσαρμοστική) απόκριση του οργανισμού σε κάθε απαίτηση». Είναι προφανές ότι δεν μπορεί να υπάρχουν διαφορετικοί τύποι βιολογικού στρες. Εκφράσεις όπως συναισθηματικό στρες, στρες πτήσης, επιτυχίας, ψύχους, στρες έλλειψης τροφής, ύπνου, στρες βαρύτητας, κολύμβησης και κοινωνικό στρες είναι αποδεκτές μόνον όταν γίνεται ξεκάθαρα αντιληπτό ότι αποτελούν απλώς συντμήσεις για την έκφραση «στρες που προκαλείται από τον έναν ή τον άλλο παράγοντα».
Στο εργαστήριό μας έχουμε δείξει 2,3 ότι το βιολογικό στρες συνοδεύεται πάντα από οξειδωτικό στρες. Όταν το βιολογικό στρες είναι έντονο και χρόνιο, μπορεί να οδηγήσει σε οξειδωτική βλάβη κυττάρων, επομένως σε παθολογική κατάσταση.
Ποιοι παράγοντες αναστέλλουν την οξειδωτική δράση, δηλαδή τη βλαπτική δράση των ελεύθερων ριζών στον οργανισμό;
Το αμυντικό, αντιοξειδωτικό σύστημα του οργανισμού περιλαμβάνει αντιοξειδωτικά ένζυμα, π.χ. καταλάση, απλά αντιοξειδωτικά πεπτίδια και αμινοξέα, π.χ. γλουταθειόνη, κυστεΐνη. Η διατήρηση και η ενίσχυση του συστήματος αυτού είναι πολύ σημαντική, και επιτυγχάνεται με ισορροπημένη και όχι πολλή τροφή, με ικανή, αλλά όχι υπερβολική σωματική άσκηση.
Παραπέρα, αντιοξειδωτική δράση ασκούν ενώσεις που έρχονται στον οργανισμό με την τροφή, όπως βιταμίνες Ε (σπανάκι και άλλα φυλλώδη πράσινα λαχανικά, ελιές, ξηροί καρποί) και C (φρούτα), καροτινοειδή, λυκοπίνιο, φλαβονοειδή και ανθοκυάνες, δηλαδή φρούτα, λαχανικά, ει δυνατόν ωμά, λίγο κρασί, κατά προτίμηση κόκκινο, τσάι, σοκολάτα.
Καλά και ισχυρά αντιοξειδωτικά επίσης είναι η ουβικινόλη (κυτόχρωμα Q10), το φερουλικό οξύ (σίτος, ρύζι, ξηροί καρποί, φρούτα). Μερικές ακόμη ενώσεις ικανές να δεσμεύουν ορισμένα μέταλλα, π.χ. σίδηρο, των οποίων η παρουσία σε ελεύθερη μορφή ιόντων καταλύει το σχηματισμό δραστικών μορφών οξυγόνου. Πάντως, η απάντηση στο ερώτημα πότε, πού και σε πόση ποσότητα στον οργανισμό μπορούν να βρεθούν τα αντιοξειδωτικά αυτά, έχει τεράστια σημασία για την επίτευξη αποτελεσματικής προστασίας.
Ποια η διαφορά στη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών σε ένα τρόφιμο και του αντιοξειδωτικού αποτελέσματος;
Η διαφορά αυτή είναι πολύ μεγάλη. Πολλές φορές, τα αντιοξειδωτικά που υπάρχουν στα τρόφιμα φέρουν μικρό αντιοξειδωτικό αποτέλεσμα, διότι:
Μερικά, π.χ. η βιταμίνη C, καταστρέφονται με το μαγείρεμα, την επεξεργασία των τροφίμων ή τη μακρά παραμονή.
Άλλα δεν απορροφούνται ικανοποιητικά, π.χ. οι λεγόμενες πολυφαινόλες απορροφούνται λίγο.
Άλλες ενώσεις βρίσκονται στα τρόφιμα σε κατάσταση, η οποία πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να απορροφηθούν μερικώς.
Έτσι τα καροτινοειδή, και ιδίως το λυκοπίνιο (από τη φρέσκια ντομάτα) απορροφώνται σε μικρό ποσοστό. Αυτό διότι το λυκοπίνιο είναι αδιάλυτη ένωση στο νερό, έτσι στα νωπά λαχανικά, που περιέχουν πολύ νερό, ευρίσκεται σχεδόν σε κρυσταλλική μορφή, και δεν μπορεί να απορροφηθεί. Αν όμως η ντομάτα θερμανθεί, και μάλιστα με την παρουσία λαδιού, το λυκοπίνιο, ως λιπόφιλη ένωση, διαλύεται στο λάδι, και κατόπιν γαλακτοματοποιείται από τα χολικά άλατα της χολής και απορροφάται καλύτερα.
Ακόμη όμως κι αν οι αντιοξειδωτικές ενώσεις απορροφώνται, θα πρέπει να κατανέμονται στον οργανισμό και να απαντώνται στην περιοχή που πρέπει να δράσουν σε κατάλληλες, επαρκείς συγκεντρώσεις. Για να έχει αξία ένα αντιοξειδωτικό, πρέπει να φθάνει στο σημείο του σώματος που το χρειάζεται, και να δρα εκεί, και μάλιστα σε πολύ μικρότερες συγκεντρώσεις από τον οξειδωτικό, βλαπτικό παράγοντα.
Δεν πρέπει κανείς να παρασύρεται από την in vitro ύπαρξη αντιοξειδωτικής ικανότητας συστατικών των τροφών και να την επεκτείνει σε αντιοξειδωτικό αποτέλεσμα στον οργανισμό, καθώς αυτά τα δύο δεν βαίνουν παράλληλα. Επί πλέον, «αντιοξειδωτική ουσία» δεν σημαίνει υποχρεωτικά «ασφαλής ουσία».
Οξειδωτικό στρες και υγεία
Ποιες ασθένειες μπορεί να προκαλέσει το οξειδωτικό στρες;
Είναι γενικά παραδεκτό πως το οξειδωτικό στρες αναπόφευκτα συνοδεύει κάθε βλάβη ιστού. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι «μπορεί το οξειδωτικό στρες να προκαλέσει νόσο;» αλλά «το οξειδωτικό στρες, που οπωσδήποτε συνυπάρχει, είναι ικανό να προκαλέσει παθολογικές εκδηλώσεις;»4
Λαμβάνοντας αυτό υπ’ όψη, παθολογικές καταστάσεις όπου αποδεδειγμένα συνεισφέρει είναι: *νευρωνική εκφύλιση, ελάττωση μνήμης και άλλων νοητικών λειτουργιών, γεροντική άνοια τύπου Alzheimer, νόσος του Parkinson, άλλες νευροεκφυλιστικές καταστάσεις
σπασμοί
αυτοάνοσες καταστάσεις, π.χ. ρευματοειδείς νόσοι, ερυθηματώδης λύκος, νόσος του Krohn, σκλήρυνση κατά πλάκας
βλάβες από ισχαιμία/επαναιμάτωση, π.χ. μετά από εγκεφαλικό ή καρδιακό ισχαιμικό επεισόδιο
τοξικότητα από μερικά φάρμακα και δηλητήρια.
Ένα υγιές άτομο κινδυνεύει λιγότερο από κάποιο άτομο με προβλήματα υγείας από το οξειδωτικό στρες;
Γενικώς, ναι. Άτομα με προβλήματα υγείας θα έχουν ήδη ένα βαθμό οξειδωτικού στρες, επιπλέον μπορούν δυσκολότερα να θέσουν σε λειτουργία τον ενδογενή αντιοξειδωτικό μηχανισμό που αναφέρθηκε προηγουμένως.
Από την άλλη μεριά, μπορεί μικρού βαθμού οξειδωτικό στρες να είναι επωφελές. Έτσι εξηγείται, π.χ., η χρησιμότητα της σωματικής άσκησης σε άτομα με υπερλιπιδαιμία: Έχοντας υπ’ όψη πως η αρτηριοσκληρωτική πλάκα στα αγγεία δημιουργείται από την οξειδωμένη LDL, (η LDL είναι η «κακή χοληστερόλη»), εάν κινητοποιηθεί, με την άσκηση, το αντιοξειδωτικό μας σύστημα, θα περιοριστεί αυτή η οξείδωση της LDL.
Η χρήση φαρμάκων είναι κάτι που μπορεί να αυξήσει τις ελεύθερες ρίζες;
Ναι, μερικών. Ήδη έχουμε αναφέρει κάποια παραδείγματα.
Με ποιο τρόπο μπορούμε να ‘’μετρήσουμε’’ την οξειδωτική ζημιά στον οργανισμό μας; Υπάρχει ειδική εξέταση;
Αν και υπάρχουν ορισμένες τεχνικές, ακόμη δεν έχει βρεθεί τελείως αξιόπιστη μέθοδος για το σκοπό αυτό. Από τις πλέον ακριβείς είναι ο έλεγχος των ‘’ισοπροστανίων” σε δείγμα ιστού ή αίματος, ενδεικτικός για οξείδωση λιπιδίων του οργανισμού, ο έλεγχος οξειδωτικής βλάβης του DNA σε δείγμα ούρων, πάντως τα αποτελέσματα πρέπει πάντα να αξιολογούνται με προσοχή.
Η χρήση δισκίων με αντιοξειδωτικά είναι επαρκής;
Αν η βλάβη είναι στην αρχή, πιθανόν να σταματήσει η πρόοδος ή και να αντιστραφεί η πορεία. Πάντως εξαρτάται από το όργανο, το βαθμό της βλάβης, το χρησιμοποιούμενο αντιοξειδωτικό και τη σωστή τεχνολογικά παρασκευή του δισκίου.
Οξειδωτικό στρες και ομορφιά
Πώς επιδρά το οξειδωτικό στρες στη διαδικασία της γήρανσης; Πόσο σημαντική είναι η οξειδοαναγωγική ισορροπία απέναντι στη κληρονομικότητα;
Από πολλά χρόνια είναι γνωστό ότι η γήρανση έχει στενή σχέση με οξειδωτικές διαδικασίες. Ο άνθρωπος έχει όχι μόνο την ηλικία των χρόνων του, αλλά και την ηλικία του κυκλοφορικού του. Το κυκλοφορικό είναι το σύστημα από το οποίο εξαρτώνται όλα τα άλλα συστήματα και όργανα, διότι μεταφέρει θρεπτικά υλικά, οξυγόνο για την αξιοποίησή τους, πλήθος άλλων απαραιτήτων στοιχείων.
Επίσης το κεντρικό νευρικό σύστημα, ο εγκέφαλος, είναι ο γενικός συντονιστής των σωματικών, ψυχικών και νοητικών λειτουργιών. Νόσοι φθοράς σχετιζόμενες με την ηλικία, όπως η αρτηριοσκλήρυνση, μερικές αρρυθμίες, καρδιακό έμφραγμα, νευροεκφυλιστικές νόσοι, έχουν άμεση σχέση με παραγωγή ελευθέρων ριζών και συνεπάγονται οξειδωτική βλάβη.
Υπάρχει σχέση κληρονομικότητας και οξειδοαναγωγικής ισορροπίας. Η οξειδοαναγωγική ισορροπία εξαρτάται από την ικανότητα του οργανισμού να παράγει αμυντικούς παράγοντες, όπως ένζυμα και πεπτίδια, π.χ. γλουταθειόνη, η οποία ρυθμίζονται από γονίδια.
Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στο δέρμα μας; Και κυρίως στην κυτταρίτιδα;
Το δέρμα των περισσοτέρων ανθρώπων είναι εκτεθειμένο στο περιβάλλον: ατμοσφαιρικό οξυγόνο, αερίους ρύπους, π.χ. όζον, διοξείδια του θείου και του αζώτου. Στο δέρμα εφαρμόζονται διάφορες χημικές ουσίες με κρέμες, διαλύματα, αλοιφές, τοξικά υλικά του νερού, π.χ. χλώριο, διαλυμένα μεταλλικά ιόντα, αποσμητικά και ανθιδρωτικά που περιέχουν άλατα αργιλίου, προϊόντα βακτηρίων του δέρματος ή άλλα που περιέχονται και απεκκρίνονται με τον ιδρώτα. Πολλά από τα σώματα αυτά μπορούν να προκαλέσουν ή να καταλύσουν αντιδράσεις ελευθέρων ριζών.
Το σοβαρότερο πρόβλημα που φαίνεται ότι αντιμετωπίζει το δέρμα είναι η υπεριώδης ακτινοβολία. Είναι βλαπτική, λόγω της έμμεσης παραγωγής δραστικών μορφών οξυγόνου (φωτοοξειδωτική βλάβη), μέσω φωτοευαισθητοποιητικών ουσιών. Τέτοιες ουσίες μπορεί να υπάρχουν σε καλλυντικά, ορισμένα φάρμακα, π.χ. φαινοθειαζίνες, και σε προϊόντα μικροοργανισμών που συνήθως απαντούν στο δέρμα, κυρίως ατόμων που πάσχουν από ακμή (Propionibacterium acnes).
Φωτοευαισθητοποιητές είναι και μερικά φυτικής προέλευσης υλικά, όπως από τον κατιφέ (καλεντούλα), το φωτοευαισθητοποιό α-τερθειενύλιο, που χρησιμοποιείται ως εντομοκτόνο, και από το υπερικό, η ισχυρά φωτοευαισθητοποιητική ουσία υπερικίνη. Αλλά και αρκετά κοινά τρόφιμα, όπως το σέλινο και ο μαϊντανός, έχουν φωτοευαισθητοποιητικά συστατικά, που από μόνα τους φυσικά, με κατανάλωση αυτών των τροφίμων, δεν δημιουργούν πρόβλημα, θα μπορούσαν όμως να δράσουν αθροιστικά σε συνδυασμό με άλλες φωτοευαισθητοποιητικές ουσίες.
Η σοβαρότερη βλάβη που μπορεί να δημιουργήσει η υπεριώδης ακτινοβολία είναι καρκίνος του δέρματος, το πολύ επικίνδυνο μελάνωμα. Ηπιότερη, αλλά σημαντική βλάβη είναι η γήρανση του δέρματος. Η φωτογήρανση του δέρματος συνοδεύεται από εμφάνιση ρυτίδων, απώλεια ελαστικότητας, αύξηση της ευθραυστότητας αυτού και επιβράδυνση επούλωσης τραυμάτων.
Δυστυχώς, δεν μπορώ να πω πολλά για την κυτταρίτιδα, κυρίως διότι δεν είναι γνωστή η αιτία που την προκαλεί. Ενέχονται κληρονομικότητα, γενετικοί, ορμονικοί παράγοντες, τρόπος ζωής και ίσως διατροφή.
Οξειδωτικό στρες και διατροφή
Ποιες είναι οι κυριότερες πηγές και τύποι αντιοξειδωτικών ουσιών;
Γλουταθειόνη, κυρίως στο συκώτι και στον κρόκο του αυγού. Όταν λαμβάνεται με την τροφή, πέπτεται, όμως έτσι παρέχει ένα από τα συστατικά της, την κυστεΐνη, η οποία ευρίσκεται σε αφθονία στο ήπαρ, στο κρέας και στο αυγό.
Βιταμίνη C σε εσπεριδοειδή, πιπεριές, ακτινίδια και όλα τα νωπά φρούτα.
Τοκοφερόλη (κυρίως η α-τοκοφερόλη, βιταμίνη Ε) στο φύτρο του σίτου.
Βιταμίνη Α σε ήπαρ, μουρουνέλαιο, ιχθυέλαια.
Καροτινοειδή, σε καρότα, πράσινα λαχανικά, λυκοπίνιο στη ντομάτα.
Πολυφαινολικές ενώσεις (φλαβόνες, δεσβερατρόλη) στο ρόδι (το οποίο επίσης περιέχει βιταμίνη C), σε κόκκινα κρασιά.
Στο υδατικό μέρος του χυμού της ελιάς υπάρχει η ελαιοευρωπαΐνη.
Ποια είναι ιδανική διατροφή κατά του οξειδωτικού στρες;
Ιδανική διατροφή είναι αυτή που από ποσότητα δεν είναι πολλή, καλύτερα να είναι λιγότερη απ’ αυτή που νομίζουμε ότι μας είναι αρκετή. Από ποιότητα, αυτή που έχει τα απαραίτητα αμινοξέα, και μάλιστα τα θειούχα, κρέας, ψάρι, αυγά, γαλακτοκομικά. Αυτή που έχει τριγλυκερίδια με αρκετό ελαϊκό οξύ και λίγα κορεσμένα λιπαρά οξέα όπως το παλμιτικό και το στεατικό, δηλ. κυρίως ελαιόλαδο. Από την άλλη πλευρά, όμως, να μην έχει πολλά πολυακόρεστα οξέα (φυστικέλαιο, λινέλαιο), στην τελευταία περίπτωση, μάλιστα, πιθανόν να απαιτείται αυξημένη δόση βιταμίνης Ε.
Συνιστάται τροφή φτωχή σε ζωικά λίπη (δεν περιλαμβάνονται τα ιχθυέλαια, που συνιστώνται, αλλά είναι δύσπεπτα) και σε χοληστερόλη (πλούσια σε χοληστερόλη είναι τα ζωικά λίπη). Συνιστώνται πουλερικά και κυρίως ψάρια. Φυτικές τροφές προσφέρουν αρκετά αντιοξειδωτικά, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, και αρκετά μη απορροφούμενα, άπεπτα υλικά, που συντελούν στην απομάκρυνση πολλών βλαπτικών συστατικών, όπως της χοληστερόλης. Τα όσπρια είναι καλή πηγή πρωτεϊνών και απέπτων υλικών. Τα δημητριακά είναι καλή πηγή πρωτεϊνών, βιταμίνης Ε, άλλων βιταμινών της ομάδας Β, αλλά και απέπτων υλικών που απομακρύνουν σχετικά καλά τη χοληστερόλη, πριν προφθάσει να επαναρροφηθεί.
Έχει μεγαλύτερη αξία η περιεκτικότητα του τροφίμου σε αντιοξειδωτικά ή η τελική αντιοξειδωτική του ικανότητα στον οργανισμό;
Η αξία ενός τροφίμου εξαρτάται και από την περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικά, αλλά και από το ποιά εξ αυτών. Π.χ. η βιταμίνη Ε απορροφάται καλά από το γαστρεντερικό, ιδίως όταν λαμβάνεται με την τροφή. Για τα καροτινοειδή και το λυκοπίνιο αναφέρθηκα προηγουμένως. Η απορρόφηση των πολυφαινολών είναι μικρή. Επομένως, η αξία ενός τροφίμου εξαρτάται από την αντιοξειδωτική του ικανότητα στον οργανισμό.
Ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν στην περιεκτικότητα των αντιοξειδωτικών ενός τροφίμου;
Πόσο φρέσκο είναι, πόσο καλά έχει συντηρηθεί, πώς έχει επεξεργαστεί, πώς έχει μαγειρευτεί. Επίσης, ποιές είναι οι ταυτόχρονα λαμβανόμενες ουσίες. Π.χ. βιταμίνη C μαζί με σίδηρο, κοβάλτιο ή χαλκό δεν συνιστάται. Λευκωματούχα υλικά περιορίζουν ακόμη περισσότερο την απορρόφηση των πολυφαινολών.
Τα επεξεργασμένα τρόφιμα μειονεκτούν σε αντιοξειδωτικά;
Σαφώς ναι. Η επεξεργασία ελαττώνει την βιταμίνη C. Επίσης, με την επεξεργασία μερικές πολυφαινόλες οξειδώνονται, δίνοντας μάλιστα περισσότερο τοξικά προϊόντα. Η κατάψυξη όταν δεν γίνεται σωστά, δηλ. όταν γίνεται με βραδεία και όχι με απότομη ψύξη σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία (όπως πρέπει), έχει ως αποτέλεσμα κατά την απόψυξη να διαρρέουν με το νερό των κυττάρων πολλά χρήσιμα συστατικά, μεταξύ των οποίων και πολλά αντιοξειδωτικά, διότι οι κρύσταλλοι του σχηματιζομένου πάγου διαρρηγνύουν το τοίχωμα και την μεμβράνη των κυττάρων των τροφίμων.
Η προσθήκη τεχνητών γλυκαντικών ή αρωματικών ουσιών και χρωστικών, καθώς και η προσθήκη υλικών που βελτιώνουν την υφή, π.χ. το ιξώδες, μάλλον θα πρέπει να αποφεύγονται, ή τα υλικά να ελέγχονται λεπτομερώς. Τέλος πολλά από τα πρόσθετα των τροφίμων είναι δυνατόν να επηρεάσουν το μεταβολισμό ξενοβιοτικών, η επαγωγή του οποίου μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση οξειδωτικού στρες.
Τα λειτουργικά τρόφιμα που είναι με εμπλουτισμένα με αντιοξειδωτικές ουσίες αποτελούν μέρος μιας αντιοξειδωτικής διατροφής;
Πάντοτε υπάρχει η ανάγκη λεπτομερούς ελέγχου των τροφίμων αυτών, τόσο σοβαρού και υπευθύνου όσο και για τα φάρμακα, ίσως ακόμη πιο ενδελεχούς, μια και αφορούν μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και καταναλώνονται σε μεγαλύτερες ποσότητες. Πάντως, εκτός ειδικών περιπτώσεων, η ισορροπημένη διατροφή είναι προτιμότερη.
Πώς λειτουργούν χρονικά οι αντιοξειδωτικές ουσίες από την ώρα που καταναλώνονται;
Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, π.χ. το είδος του αντιοξειδωτικού, τη λήψη του με ή χωρίς τροφή, τη διαλυτότητά του, την ικανότητά του να απορροφάται και να κατανέμεται στον οργανισμό. Έτσι, η βιταμίνη C απορροφάται γρήγορα, κατανέμεται γρήγορα αλλά και παραμένει λίγο χρόνο στον οργανισμό. Αντιθέτως, οι βιταμίνες Α και D, ως λιποδιαλυτές, απορροφώνται βραδέως, μένουν όμως αρκετό χρονικό διάστημα. Η βιταμίνη C μπορεί να εισέλθει στον εγκέφαλο με ειδικό μηχανισμό, η βιταμίνη Ε, αν και λιποδιαλυτή, δύσκολα μπαίνει στον εγκέφαλο. Η γλουταθειόνη, επειδή καταστρέφεται στο γαστρεντερικό σύστημα, χορηγείται με τη μορφή των προδρόμων κυστίνης ή ακετυλοκυστεΐνης, από τις οποίες στο ήπαρ συντίθεται η γλουταθειόνη. Αυτό φυσικά απαιτεί μερικές ώρες.
Πώς επιδρά η κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης;
Η κατανάλωση αιθανόλης σαφώς λειτουργεί επιβαρυντικά, εφ’ όσον η ίδια η αιθανόλη, λαμβανόμενη σε μεγάλη ποσότητα και επί μακρό χρόνο, παράγει ελεύθερες ρίζες. Αναφορικά με την καφεΐνη, αυτή μάλλον δεν έχει καμία επίδραση στο οξειδωτικό στρες. Αν όμως εννοούμε ρόφημα καφέ, τσαγιού, κλπ, τότε περιέχονται πολυφαινόλες, στις οποίες αναφερθήκαμε προηγουμένως. Το ίδιο ισχύει και για την αιθανόλη στο κόκκινο, κυρίως, κρασί. Δηλαδή, συνολικά, υπάρχει μια μικρή, θετική προσφορά.
Η παχυσαρκία αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα;
Συνολικά, ναι. Τα παχύσαρκα άτομα συνήθως δεν παρουσιάζουν μεγάλη σωματική δραστηριότητα, η οποία συμβάλλει στην ενίσχυση των αντιοξειδωτικών αμυντικών μηχανισμών. Επιπλέον, τα άτομα αυτά συχνά υποφέρουν από σακχαρώδη διαβήτη ή αρτηριοσκλήρυνση, καταστάσεις που εμπλέκονται με το οξειδωτικό στρες.
Τι ρόλο παίζει η άσκηση;
Σημαντικό. Περιορίζει το οξειδωτικό στρες ενισχύοντας τους αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς του οργανισμού, τονώνει το καρδιαγγειακό, μειώνει την αθηρωμάτωση. Η άσκηση θα πρέπει να είναι κυρίως αερόβια και όχι πολύ έντονη.
Ο επαρκής ύπνος και η ξεκούραση σε ποιο βαθμό μπορούν να βοηθήσουν;
Αρκετά, με την έννοια ότι ο ύπνος ξεκουράζει το σώμα και το νου και ελαττώνει το βιολογικό στρες.
Ποια βιβλιογραφία προτείνετε για να διαβάσουν οι επιστήμονες υγείας και ποια για τους καταναλωτές;
Υπάρχει πλήθος βιβλίων και άρθρων, τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία, θα πρέπει όμως να διαβάζονται κριτικά. Εξαιρετικό βιβλίο είναι τα παρακάτω αναφερόμενο των B. Halliwell και J.M.C. Gutteridge.
Βιβλιογραφία
H. Sies, “Oxidative stress II. Oxidants and Antioxidants”. Academic Press, 1991.
KC Tsiakitzis, EA Rekka, AP Kourounakis, PN Kourounakis. Novel compounds designed as antistress agents. J Med Chem. 2009, 52, 7315-8.
K Tsiakitzis, AP Kourounakis, E Tani, EA Rekka, PN Kourounakis. Stress and active oxygen species--effect of alpha-tocopherol on stress response. Arch Pharm (Weinheim). 2005, 338, 315-21.
B. Halliwell, J.M.C. Gutteridge, “Free Radicals in Biology and Medicine”. Oxford University Press, 2003.
Το στρες και το χρόνιο άγχος: Το βάζω ως πρώτο στη σειρά, γιατί επιφέρει τόση οξείδωση στον οργανισμό μας όσο τίποτε άλλο, όπως και γιατί δεν μπορούμε να το παρατηρήσουμε, να το μετρήσουμε ή να το ελέγξουμε αρχικά. Δεν είναι τυχαίο που αναφερόμαστε για κάποιον ότι: ‘…του πρήστηκε το συκώτι’ ή ‘άσπρισαν τα μαλλιά του από την στεναχώρια’ κλπ.
Ότι εισπνέουμε: Το κάπνισμα και η ζωή σε μολυσμένη ατμόσφαιρα έχουν σαν συνέπεια τη σημαντική οξείδωση του οργανισμού μας. Όλοι μας έχουμε αισθανθεί τη διαφορά όταν βρισκόμαστε στην εξοχή ανάμεσα στα δέντρα και την βλάστηση. Επιλέξτε … η απόφαση δική σας.
Η διατροφή μας: Τα υλικά που προμηθεύουμε τον οργανισμό μας είναι καθοριστικής σημασίας. Ποτέ δεν θα επιλέγαμε να βάλουμε στο αυτοκίνητό μας χαμηλής ποιότητας λάδια ή ‘νοθευμένη’ βενζίνη. Τότε γιατί να επιλέξουμε να βάλουμε στον οργανισμό μας ‘σκάρτα’ υλικά που εκ των προτέρων τα γνωρίζουμε; Για τη διατροφή μας λοιπόν πρέπει να επιλέγουμε τροφές με υψηλή διατροφική αξία, λαμβάνοντας υπόψη μας και τον ρόλο που μπορούν να παίξουν ως προληπτικού μέσου για διάφορες ασθένειες.
Κατάλογος 15σούπερ τροφών
Ντομάτες: είναι πλούσιες σε αντιοξειδωτικό λυκοπένιο. Εάν μαγειρεύονται και με ελαιόλαδο, η απορρόφησή τους βελτιώνεται εξαιρετικά.
Ελαιόλαδο: Αποτελεί εξαιρετική πηγή μονοακόρεστων λιπαρών οξέων.
Πορτοκάλια: Αποτελούν μια από τις καλύτερες πηγές βιταμίνης C και συμβάλλουν στην πρόληψη της βλάβης που επιφέρουν οι ελεύθερες ρίζες στα κύτταρά μας.
Μπρόκολο: Περιέχει βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία όπως βιταμίνη C και Β-καροτένη και φυλικό οξύ που προστατεύουν από καρδιαγγειακά νοσήματα.
Πιπεριές: Αποτελούν βασική πηγή Β-καροτένης και βιταμίνης C που είναι από τα πιο ισχυρά αντιοξειδωτικά.
Όσπρια: Είναι σημαντική πηγή διαλυτών φυτικών ινών που βοηθούν στη μείωση της χοληστερόλης και επίσης περιέχουν σίδηρο, φολικό οξύ και κάλιο.
Νιφάδες βρώμης: Η βρώμη είναι σημαντική πηγή μαγνησίου και ψευδαργύρου εκτός των διαλυτών ινών.
Ξηροί καρποί: Είναι γεμάτοι σελήνιο και βιταμίνη Ε και συμβάλλουν στη μείωση της χοληστερόλης.
Γιαούρτι χαμηλών λιπαρών: Πλούσιο σε ασβέστιο που θεωρείται ζωτικής σημασίας για τα οστά μας.
Ψάρια: πλούσια σε Ω λιπαρά οξέα. Ο τόνος, ο σολομός, το σκουμπρί, η σαρδέλα και η πέστροφα είναι λιπαρά ψάρια που βοηθούν εκτός των άλλων στον έλεγχο των επιπέδων χοληστερόλης.
Σπανάκι: Είναι πλούσια τροφή σε φολικό οξύ, λουτεϊνη και βιταμίνη Ε, με εξαιρετικές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Κόκκινα σταφύλια: Περιέχουν πολλά αντιοξειδωτικά.
Μούρα: Περιέχουν υψηλές ποσότητες ινών, βιταμινών Β και C. Περιέχουν επίσης φλαβονοειδή που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και δρουν ως αντιοξειδωτικά.
Λιναρόσποροι: Είναι πλούσιοι σε Ω3 λιπαρά οξέα που χρησιμεύουν στην πρόληψη για την υπέρταση και την χοληστερόλη.
Κινόα: Δεν περιέχει γλουτένη και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες και πρωτεΐνες.
Δημητριακά από την Νότιο Αμερική: Περιέχουν, φυτικές ίνες, Ω3 λιπαρά οξέα, αρκετό μαγνήσιο, φώσφορο και σίδηρο. Δεν περιέχουν γλουτένη και χωνεύονται εύκολα. Ενδείκνυνται σε ασθενείς με νόσο της Κοιλιοκάκης.
Όπως βλέπετε, στην πατρίδα μας μπορούμε να βρούμε ανά πάσα στιγμή, τουλάχιστον τις 14 super τροφές από τις 15 και σε όση ποσότητα θέλουμε.
Είμαστε τόσο τυχεροί … αλλά λίγο αδιάφοροι για την ποιότητα! Νομίζουμε ότι τρώγοντας μονίμως κρέας δηλώνουμε το κοινωνικό μας status…
Βεβαίως υπάρχουν και άλλα πολλά τρόφιμα που περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως:
Η έλλειψη άσκησης και γενικά φυσικής δραστηριότητας
Η άσκηση είναι καθοριστικής σημασίας, για την υγεία και την ευεξία. Συνεπώς πρέπει να υπάρχει στο καθημερινό μας πρόγραμμα μια ήπιας μορφής δραστηριότητα. Με τον όρο υγεία δεν αναφερόμαστε μόνο στην απουσία κάποιας νόσου αλλά και στην άριστη κατάσταση σωματικής, πνευματικής και ψυχικής υγείας.
Προσοχή, αυξημένο οξειδωτικό στρες μπορεί να προκαλέσει και η έντονη άσκηση.
Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο
Το δέρμα μας αποτελεί το μεγαλύτερο όργανο στο σώμα μας, καλύπτει μια έκταση περίπου 5 τετραγωνικών μέτρων. Συνήθως δεν το φροντίζουμε ιδιαίτερα, αλλά μην ξεχνάτε ότι είναι υπεύθυνο για την προστασία των εσωτερικών οργάνων από το τοξικό εξωτερικό περιβάλλον. Μας προστατεύει από τη ζέστη, το κρύο και τους τυχόν τραυματισμούς. Μας παρέχει πληροφορίες αίσθησης και επαφής με το εξωτερικό περιβάλλον. Επίσης αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας στις επιθέσεις των βακτηρίων, των ιών και άλλων τοξικών στοιχείων. Επιπροσθέτως, μέσω αυτού ο οργανισμός μας απομακρύνει τοξίνες μέσω της εφίδρωσης. Η έκθεση του δέρματος στις ακτίνες UV είναι υπεύθυνη για βλάβες στο DNA, το αυξημένο οξειδωτικό στρες και την ανισορροπία στο ανοσοποιητικό σύστημα. Μπορεί να εμφανιστούν από φακίδες, κηλίδες και αχνές ρυτίδες έως σκληρές κόκκινες ελιές και καρκίνος.
ΣΥΜΒΟΥΛΗ:
Ο οργανισμός μας χαρακτηρίζεται από μια ‘θεϊκή’ αρμονία και ισορροπία… Προσπαθήστε να την διατηρείτε αποκτώντας καλές συνήθειες και φροντίζοντας με αγάπη τον εαυτό σας. Το αξίζετε!
Γράφει: Σταυρόπουλος Λεωνίδας, Σύμβουλος Υγείας και Ευεξίας, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής
Θυμηθείτε πώς νιώσατε όταν χρειάστηκε να πατήσετε ξαφνικά το φρένο για να μην τρακάρετε, όταν κοντέψατε να πέσετε από τη σκάλα, αλλά ακόμη και όταν είχατε την πρώτη σας επαγγελματική συνέντευξη ή το πρώτο σας ραντεβού. Είχατε στρες! Οι ειδικοί εξηγούν ότι οι σωματικές εκδηλώσεις του στρες είναι ενστικτώδεις αντιδράσεις που διαμορφώθηκαν κατά την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους με σκοπό να κινητοποιήσουν τον πρωτόγονο άνθρωπο να παλέψει ή να τρέξει για να σωθεί (μηχανισμός «πάλης ή φυγής»), όταν ερχόταν αντιμέτωπος με τους κινδύνους που απειλούσαν τη ζωή του, όπως τα άγρια θηρία και τα καιρικά φαινόμενα. Βέβαια, σήμερα οι στρεσογόνες καταστάσεις που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος έχουν αλλάξει θεαματικά σε σύγκριση με εκείνες που αντιμετώπιζε ο άνθρωπος των σπηλαίων. Ο εγκέφαλος όμως εξακολουθεί να αντιδρά με τον ίδιο… πρωτόγονο τρόπο, παρότι δεν χρειάζεται ούτε να τρέξετε ούτε να παλέψετε για να τις αντιμετωπίσετε.
Η εγρήγορση του οργανισμού οφείλεται στην ενεργοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, το οποίο είναι υπεύθυνο για όλες τις λειτουργίες που απαιτούν κινητοποίηση. Από την άλλη μεριά, το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα ελέγχει όλες τις λειτουργίες που απαιτούν χαλάρωση. Τα δύο συστήματα απαρτίζουν το αυτόνομο νευρικό σύστημα, που είναι υπεύθυνο για τις αυτόματες, μη ελεγχόμενες αντιδράσεις μας. Στη φάση της εγρήγορσης, λοιπόν, εκκρίνονται ορμόνες (αδρεναλίνη, κορτιζόλη κλπ.), που προετοιμάζουν τον οργανισμό για δράση. Xάρη σ’ αυτές αυξάνονται οι παλμοί της καρδιάς, επιταχύνεται η αναπνοή, οξύνονται οι αισθήσεις, «σφίγγεται» το στομάχι, αυξάνεται η εφίδρωση... Όποτε ο οργανισμός νιώθει ότι απειλείται, αντιδρά ενστικτωδώς με αυτό τον τρόπο. Το στρες, λοιπόν, αποτελεί μια φυσιολογική και σωτήρια αντίδραση του οργανισμού, ο οποίος τίθεται σε ετοιμότητα για να αντιμετωπίσει έναν κίνδυνο.