Ελαιόλαδο ή σπορέλαια: Αλήθειες και μύθοι

Υπάρχουν πολλοί μύθοι που αφορούν τη διατροφή. Ο λόγος είναι απλός: η διατροφή μας αφορά όλους! Στις μέρες μας οι πληροφορίες σχετικά με τη διατροφή προέρχονται από τα μέσα ενημέρωσης και κυρίως από την τηλεόραση, τα περιοδικά και τις εφημερίδες, αλλά και από το διαδίκτυο. Η αναπαραγωγή των πληροφοριών αυτών είναι πολλές φορές λανθασμένη καθώς διάφοροι 'μη-ειδικοί', προσθέτουν λίγη από τη δική τους 'γνώση και σοφία' για ένα θέμα, το οποίο συζητείται έπειτα κατά κόρον από το ευρύ κοινό.

Όπως ισχύει για μια σειρά τροφίμων, έτσι και για έλαια που καταναλώνουμε επικρατούν αρκετοί μύθοι που ουσιαστικά υποβαθμίζουν την πραγματική χρησιμότητα αυτής της ομάδας τροφίμων και δυσχεραίνουν την διαδικασία επιλογής του καταναλωτή. Ας δούμε λοιπόν μερικούς από τους συνηθέστερους μύθους που αφορούν το ελαιόλαδο και τα σπορέλαια.

Εφόσον το ελαιόλαδο είναι υγιεινό, μπορώ να καταναλώνω όσο θέλω?

Το ελαιόλαδο έχει χαρακτηριστεί από πολλούς επιστήμονες ως το 'υγρό χρυσάφι της φύσης'. Πράγματι οι περισσότεροι γνωρίζουμε πλέον τις ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου και τη σημασία του για την επίτευξη μιας ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής. Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Μεσογειακής Διατροφικής Πυραμίδας και το κύριο έλαιο που καταναλώνουμε εδώ και πολλά χρόνια.

Η καρδιοπροστατευτική, αλλά όπως φαίνεται από πρόσφατες μελέτες και αντικαρκινική δράση του, οφείλονται στη σύστασή του. Το ελαιόλαδο είναι φτωχό σε κορεσμένα λιπαρά οξέα, τα οποία αποδεδειγμένα βλάπτουν την υγεία της καρδιάς και των αγγείων και αυξάνουν την τάση δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας. Αντίθετα, είναι πλούσιο σε μονοακόρεστα λιπαρά που προάγουν την υγεία της καρδιάς και βελτιώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ μειώνοντας την 'κακή' (LDL) χοληστερόλη. Το διατροφικό προφίλ του ελαιολάδου συμπληρώνεται και από μια σειρά αντιοξειδωτικών βιταμινών (κυρίως βιταμίνη Ε) και βιοενεργών συστατικών (καροτενοειδή, πολυφαινόλες, φλαβονοειδή) που συμπληρώνουν το αντιοξειδωτικό κοκτέιλ. Η υψηλή θρεπτική του αξία προσδίδει στο ελαιόλαδο αντιγηραντικές ιδιότητες και σχετίζεται με τη μακροζωία.

Ωστόσο, από τον χρυσό κανόνα της διατροφής του 'παν μέτρον άριστον' δεν ξεφεύγει ούτε το ελαιόλαδο. Όπως όλα τα έλαια, έχει αρκετές θερμίδες. Συγκεκριμένα 1-2 κουταλάκια του γλυκού ελαιόλαδο μας δίνει περίπου 45-90 θερμίδες αλλά αυτές είναι από της λιπαρές θερμίδες που ο οργανισμός μας χρειάζεται σε καθημερινή βάση αναλόγως με το άτομο. Μπορούμε λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε πόσο επιβαρύνουμε θερμιδικά το γεύμα ή την σαλάτα μας εάν προσθέσουμε πολύ ελαιόλαδο. Δεν είναι τυχαίο ότι η αυξημένη κατανάλωση λίπους από τη διατροφή σχετίζεται διεθνώς με το πρόβλημα της παχυσαρκίας. Επομένως, μπορούμε και πρέπει να απολαμβάνουμε τη γεύση και τις ιδιότητες του ελαιόλαδου στο καθημερινό μας γεύμα, αλλά να θυμόμαστε ότι το 'κλειδί' της υγιεινής διατροφής είναι η ποιότητα και όχι η ποσότητα.

Το ελαιόλαδο έχει περισσότερες θερμίδες από τα 'ελαφριά' σπορέλαια'?

Είναι αρκετοί αυτοί που πιστεύουν ότι το ελαιόλαδο έχει περισσότερες θερμίδες από τα υπόλοιπα έλαια (σογιέλαιο, καλαμποκέλαιο, ηλιέλαιο). Αυτός ο μύθος, πιθανότητα έχει προκύψει εξαιτίας της μεγαλύτερης ρευστότητας των σπορέλαιων, λόγω του δυνατότερου αρώματος και της εντονότερης γεύσης του ελαιολάδου ή λόγω της έξυπνης διαφημιστικής προώθησης των σπορέλαιων ως 'ελαφριά λάδια'. Στην πραγματικότητα, αυτό που ισχύει είναι ότι όλα τα έλαια έχουν την ίδια θερμιδική αξία. Όλα τα έλαια δίνουν 9 θερμίδες ανα γραμμάριο. Επομένως, δεν γλιτώνουμε θερμίδες εάν επιλέξουμε κάποιο σπορέλαιο για τη μαγειρική μας.

Το σπορέλαια είναι πιο εύπεπτα από το ελαιόλαδο?

Άλλος ένας μύθος που μάλλον έχει προκύψει εξαιτίας της μεγαλύτερης ρευστότητας των σπορέλαιων και της λιγότερο έντονης γεύσης τους. Στην πραγματικότητα η αφομοίωση του ελαιόλαδου από τον ανθρώπινο οργανισμό, είναι πολύ μεγάλη. Μελέτες έδειξαν ότι ο βαθμός αφομοίωσης του ελαιόλαδου μπορεί να φτάσει το 98%, στοιχείο που εξασφαλίζει ότι ο οργανισμός μας είναι σε θέση να απορροφήσει το μεγαλύτερο ποσοστό των θρεπτικών συστατικών του. Η ικανότητα του οργανισμού μας να πέπτει το ελαιόλαδο, θεωρείται πολύ καλή και δεν διαφοροποιείται σε σχέση με τα υπόλοιπα έλαια. Μάλιστα, η σύστασή του σε λιπαρά οξέα, διεγείρει τις εκκρίσεις της χολής διευκολύνοντας έτσι έμμεσα και την πέψη των άλλων τροφών.

Όλα τα λάδια είναι ίδια στο τηγάνισμα?

Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι έρευνες που δείχνουν ότι η συχνή κατανάλωση τηγανητών τροφίμων σχετίζεται με αύξηση του βάρους και παχυσαρκία. Πρόσφατη μελέτη Ισπανών ερευνητών επιβεβαίωσε τη σχέση αυτή δείχνοντας μάλιστα ότι τα άτομα που καταναλώνουν συχνά τηγανητά έχουν αυξημένο βάρος αλλά και αυξημένη τάση εναπόθεσης σωματικού λίπους στην περιοχή της κοιλιάς. Το κοιλιακό λίπος και η αυξημένη περιφέρεια μέσης σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, διαβήτη τύπου 2, υπέρταση και διαταραχές ύπνου, ανεξαρτήτου ηλικίας. Όμως, εκτός από τη σχέση τηγανητών και παχυσαρκίας, δεδομένα από επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι τα τηγανητά σχετίζονται και με ορισμένους τύπους καρκίνου (παχύ έντερο, μαστού) καθώς και καρδιαγγειακά νοσήματα.

Είναι γεγονός ότι όλα τα λίπη και τα έλαια οξειδώνονται από την επίδραση της θερμοκρασίας κατά το μαγείρεμα και το τηγάνισμα. Η έντονη και προχωρημένη οξείδωση συνδέεται με τη δημιουργία υπεροξειδίων, πολυμερών και προϊόντων διάσπασης των υπεροξειδίων, που αποδεδειγμένα βλάπτουν την υγεία. Ιδιαίτερα κατά το τηγάνισμα που η θερμοκρασία είναι πολύ υψηλή, οι αλλοιώσεις είναι μεγαλύτερες. Ωστόσο, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες ΔΕΝ είναι όλα τα έλαια το ίδιο ανθεκτικά στο τηγάνισμα.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το ελαιόλαδο είναι πιο σταθερό και οξειδώνεται λιγότερο σε σύγκριση με τα σπορέλαια. Τη σταθερότητά του αυτή την οφείλει στη μεγάλη περιεκτικότητά του σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (ελαϊκό οξύ) και σε φυσικά αντιοξειδωτικά συστατικά, όπως η βιταμίνη Ε. Η ανθεκτικότητά του λοιπόν το καθιστά την καλύτερη επιλογή ακόμα όταν πρόκειται να τηγανίσουμε.

Οι επιστήμονες όμως είναι κατηγορηματικοί: όσες περισσότερες φορές τηγανίζουμε το ίδιο λάδι, τόσο αλλοιώνουμε τα χαρακτηριστικά του και 'φορτώνουμε' τον οργανισμό μας με επικίνδυνες ουσίες. Συμπερασματικά, θα λέγαμε οτι μπορούμε περιστασιακά να απολαμβάνουμε τα τηγανητά φαγητά, προτιμώντας όμως το ελαιόλαδο για το τηγάνισμα και αλλάζοντας τακτικά το λάδι που τηγανίζουμε.

Γράφει: Παπαλαζάρου Αναστάσιος, Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, MSc

Λάδι με ορυκτέλαιο στην αγορά! Έρευνα

Εκτεταμένοι έλεγχοι στο λιανεμπόριο γίνονται από τον ΕΦΕΤ για το ενδεχόμενο διοχέτευσης στην αγορά ορυκτελαίου αντί για ηλιέλαιο. Όπως ανακοίνωσε ο Ε.Φ.Ε.Τ. ξεκίνησε έλεγχο στις εταιρείες "ΜΑΝΟΣ Α.Ε." και "ΑΓΡΟΤΙΚΗ Α.Ε.", για τις οποίες μέσω του Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης για τα Τρόφιμα και τις Ζωοτροφές, υπήρχε η πληροφόρηση ότι είχε γίνει διακίνηση ηλιελαίου, που περιείχε ορυκτέλαιο. Τα αποτελέσματα των ελέγχων μέχρι στιγμής έδειξαν τα παρακάτω: - Σύμφωνα με την Περιφερειακή Δ/νση Θεσσαλίας του ΕΦΕΤ, που αφορούσαν τον έλεγχο της επιχείρησης "ΜΑΝΟΣ Α.Ε." στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της στο Βόλο, από τον αρχικό έλεγχο των παραστατικών προέκυψε ότι διακινήθηκαν 1182tn (και όχι 1185 όπως αναφέρεται στο Market Alert Notification), από τους οποίους 1058tn ραφιναρίστηκαν και διατέθηκαν στις κατωτέρω επιχειρήσεις: ΕΛΤΡΟ Α.Ε., ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΟΣΠΡΕΧ Α.Ε., ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΟΥΣΤΑΚΑΤΟΥ ΑΙΜΙΛΙΑ, ΑΧΑΡΝΑΙ ΙΩΑΝ. ΚΩΣΤΑΚΗΣ Α.Ε., ΛΑΡΙΣΑ ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑ ΚΡΗΤΗΣ ΑΒΕΕ, ΣΠΑΤΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΓΡΑΨΑΣ & ΣΙΑ Ε.Π.Ε., ΑΘΗΝΑ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ Π. ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΑΓΧΙΑΛΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η. ΚΟΚΟΛΙΝΑΚΗΣ Α.Ε., ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΓΡΟΤΥΠ ΑΒΕΕ, ΛΑΖΟΧΩΡΙ ΒΕΡΟΙΑΣ DESSINA BALKAN, ΚΟΡΥΤΣΑ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΑΦΟΙ ΠΑΝ. ΜΠΑΚΤΑΛΙΑ ΑΕΒΕ, ΚΟΡΙΝΘΟΣ ΣΕΦ ΑΒΕΕ, ΤΥΡΝΑΒΟΣ ΥΙΟΙ Γ. ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ Ο.Ε., ΓΕΡΑΚΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΦΟΙ ΧΑΛΚΙΔΗ ΑΕΒΕ, ΛΑΡΙΣΑ ΕΛΕΜΧΟ ΑΕ, ΒΡΙΛΗΣΣΙΑ ΑΘΗΝΑ 124tn ανεπεξέργαστοι ηλιελαίου διατέθηκαν στην ΜΙΝΕΡΒΑ Α.Ε.Β.Ε. ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. Για επιπλέον 950 tn ακατέργαστου ηλιελαίου αναμένουμε σχετικό πελατολόγιο από την εταιρία. - Σύμφωνα με την Περιφερειακή Δ/νση Αττικής του ΕΦΕΤ, που αφορούσαν τον έλεγχο στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης "ΑΓΡΟΤΙΚΗ Α.Ε", από τον αρχικό έλεγχο των παραστατικών προέκυψε ότι παρελήφθησαν 855tn (και όχι 835tn όπως φαίνεται στο Market Alert Notification), από τους οποίους 730tn ραφιναρίστηκαν και 125tn παρέμειναν ανεπεξέργαστοι. Το σύνολο της ποσότητας βρέθηκε στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης και δεσμεύτηκε, μέχρι να ολοκληρωθεί ο έλεγχος, ώστε να αποφασιστεί ποια θα είναι η περαιτέρω τύχη τους. -Άμεσα η Κεντρική Υπηρεσία του ΕΦΕΤ ενημέρωσε τις ανωτέρω 15 ελληνικές επιχειρήσεις για τα εξής: "Καλείστε όπως ανακαλέσετε άμεσα το σύνολο του ανωτέρω προϊόντος ραφιναρισμένου ή ακατέργαστου, καθώς και το σύνολο των τελικών προϊόντων, στα οποία έχει χρησιμοποιηθεί το ανωτέρω ηλιέλαιο ως πρώτη ύλη, και στα οποία το εν λόγω ηλιέλαιο περιέχεται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 10% εκτός εάν η εταιρία σας μπορεί να αποδείξει εμπεριστατωμένα (με ανάλυση ή με σχετικό ισοζύγιο μάζας) ότι η συγκέντρωση ορυκτελαίου σε αυτά είναι μικρότερη από 300 ppm. Τα ανωτέρω προϊόντα θα πρέπει να ανακληθούν από όλα τα σημεία πώλησης και να μας ενημερώσετε με υπεύθυνη δήλωση του Ν. 1599/1986 για την πιθανή διακίνησή του στην εσωτερική αγορά, σε άλλα Κράτη - Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή σε Τρίτες Χώρες. Επίσης, να μας πληροφορήσετε τις παραγωγικές διεργασίες στις οποίες χρησιμοποιήθηκε το ανωτέρω ηλιέλαιο, στις εγκαταστάσεις σας. Ακόμη, να μας πληροφορήσετε με ποια συσκευασία, επωνυμία και με ποιους αριθμούς παρτίδας διατέθηκαν τα ανωτέρω τελικά προϊόντα στην αγορά. Τέλος, να μας αποσταλεί πελατολόγιο διακίνησης των συγκεκριμένων παρτίδων, με τα πλήρη στοιχεία των επιχειρήσεων στις οποίες διοχετεύθηκε (επωνυμία - διεύθυνση - τηλέφωνα). Επιπλέον, εφόσον τα συγκεκριμένα προϊόντα έχουν διατεθεί στους καταναλωτές, οφείλετε να ενημερώσετε το κοινό για τους λόγους της απόσυρσης, σύμφωνα με τον Κανονισμό 178/2002/ΕΚ, άρθρο 19." Σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το Market Alert Notification 2008.0461-add18 της 7ης Μαΐου 2008 αναφορικά με τα συνιστώμενα μέτρα από τις Χώρες Κράτη Μέλη σχετικά με το επιμολυσμένο ηλιέλαιο αναφέρει τα εξής: -Απόσυρση/Ανάκληση όλου του επιμολυσμένου ηλιέλαιου που προέρχεται από την Ουκρανία (ή μιγμάτων που περιέχουν επιμολυσμένο ηλιέλαιο από την Ουκρανία) από την αγορά -Απόσυρση/Ανάκληση των προϊόντων τροφίμων που περιέχουν περισσότερο από 10% επιμολυσμένο ηλιέλαιο προερχόμενο από την Ουκρανία (ή μίγματα που περιέχουν επιμολυσμένο ηλιέλαιο από την Ουκρανία) από την αγορά, εκτός εάν μπορεί να αποδειχθεί ότι το προϊόν τροφίμου περιέχει λιγότερο από 300 ppm ορυκτελαίου. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί είτε με ανάλυση του προϊόντος τροφίμου είτε με κατάλληλους ποσοτικούς υπολογισμούς. (απαιτείται σύστημα ιχνηλασιμότητας). Ο Ε.Φ.Ε.Τ. συνεχίζει τους έλεγχους. Με κάθε νέα σχετική εξέλιξη, θα υπάρξει και άμεση ενημέρωση των καταναλωτών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Πηγή: ΑΠΕ για περισσότερες λεπτομέρειες στο: Ηλιέλαιο επιμολυσμένο με ορυκτέλαιο υψηλού ιξώδους