Αποτελεί το σπουδαιότερο αλατο-κορτικοειδές (φαντάσου ότι τα επινεφρίδια παράγουν τρεις κατηγορίες ορμονών, τα γλυκο-κορτικοειδή –όπως η κορτιζόνη- με τα αλατο-κορτικοειδή, τις κατεχολαμίνες –αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη- αλλά και ορμόνες του φύλου -σε μικρότερα ποσά από τα γεννητικά όργανα φυσικά). Οι τιμές θα βρούμε στο δείγμα του αίματος εξαρτώνται από το πόσο αλάτι (χλωριούχο νάτριο, NaCl) καταναλώνουμε συνήθως, αλλά και από τη θέση του σώματος (σε όρθια θέση είναι ψηλότερες οι τιμές της). Η λειτουργία της ορμόνης έχει να κάνει με την ανταλλαγή των ιόντων Καλίου και Νατρίου στον οργανισμό, σα να λέμε ένας μηχανισμός ομοιόστασης. Σε ελεύθερη λήψη αλατιού και σε κατάκλιση οι φυσιολογικές τιμές είναι 4,8 – 14,8 ng/dL, ενώ μετά από ορθοστασία 4 ωρών οι φυσιολογικές τιμές είναι 12 – 30 ng/dL. Η φυσιολογική αποβολή στα ούρα είναι 6 – 8 μg/24ωρο.
ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ (GH, Growth Hormone)
Μαζί με την ινσουλίνη, τις φυλετικές ορμόνες και τις ορμόνες του θυρεοειδή είναι οι υπεύθυνες ορμόνες για την ανάπτυξη. Οι τιμές στο αίμα το πρωί και μετά από νηστεία (αυτό που δεν τρως βαριά το προηγούμενο βράδυ και τίποτα το πρωί πριν σου πάρουν αίμα δηλαδή) έχουν φυσιολογικά όρια από 0 ως 10 ng/mL. Ο απλός προσδιορισμός της δεν έχει διαγνωστική αξία, παρά μόνο σε συνδυασμό με δυναμικές δοκιμασίες. Π.χ. στη δοκιμασία φόρτωσης με γλυκόζη (η δοκιμασία που προσπαθούν να βρουν αν έχεις ζάχαρο όταν έχεις οριακές τιμές και σου παίρνουν αίμα κάθε τρεις και λίγο την ίδια μέρα), επί ακρομεγαλίας (μεγάλα άκρα, μύτη, αυτιά, χείλη), παρατηρείται αύξηση των τιμών της ορμόνης ή παραμονή στα ίδια επίπεδα με τη βασική τιμή. Αντίθετα, σε φυσιολογικά άτομα παρατηρείται πτώση της GH κάτω του 1 ng/mL κατά τη διάρκεια αυτής της δοκιμασίας.
ΓΟΝΑΔΟΤΡΟΠΙΝΕΣ
Εκκρίνονται από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης (ένα μικρό σκατουλάκι ακριβώς στο κέντρο του κεφαλιού σου που εκκρίνει ένα σωρό ορμόνες) και είναι ουσιαστικά η Θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) και η Ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH), οι οποίες ρυθμίζουν τη λειτουργία των γεννητικών αδένων (ωριμάζουν το σπερματοζωάριο και το ωάριο, ευθύνονται για τον κύκλο της περιόδου, σύλληψη – κύηση). Στην εμμηνόπαυση και μετά οι τιμές αυτών των δύο ορμονών αυξάνονται πάρα πολύ.
Φυσιολογικές τιμές FSH
- Για τις γυναίκες: 1 – 9 mIU/mL ( 2 – 10 mIU/mL στη μέση του καταμήνιου κύκλου)
- Για τους άνδρες: κάτω από 6 mIU/mL
Φυσιολογικές τιμές LH
- Για τις γυναίκες: 1 -22 mIU/mL ( 20 – 70 mIU/mL στη μέση του καταμήνιου κύκλου)
- Για τους άνδρες: 0 – 9 mIU/mL
ΔΕΫΔΡΟΕΠΙΑΝΔΡΟΣΤΕΡΟΝΗ (DHEA)
Ο προσδιορισμός της στο αίμα και μάλιστα του θειικού παραγώγου της S-DHEA είναι ο καλύτερος δείκτης για τη διάγνωση εάν η γυναικεία υπερτρίχωση είναι επινεφριδιακής αιτιολογίας (μικρά ποσά αυτής της ορμόνης παράγονται στα επινεφρίδια και μάλιστα αυτή η ορμόνη είναι πρόδρομη της τεστοστερόνης). Οι τιμές αναφοράς στους άνδρες είναι 1,9 – 4,9 μg/mL και στις γυναίκες 1,3 – 3,6 μg/mL.
ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΤΡΟΠΟΣ ΟΡΜΟΝΗ (TSH)Εκκρίνεται κι αυτή από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης και ρυθμίζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα (αύξηση των θυρεοειδικών κυττάρων, σύνθεση θυρεοειδικών ορμονών, πρόσληψη ιωδίου, δέσμευση τυροσινών –τι σου λέω τώρα-, απελευθέρωση θυρεοειδικών ορμονών στο σώμα). Φυσιολογικές τιμές είναι από 0,17 – 4 mIU/L. Αποτελεί τον καλύτερο δείκτη για τη διάγνωση ευθυρεοειδισμού (το ότι όλα πάνε καλά δηλαδή με το θυρεοειδή σου). Με τις νεότερες μεθόδους προσδιορισμού επιτυγχάνεται ικανοποιητική ακρίβεια, ώστε τιμές πολύ χαμηλές (κάτω από 0,15) να είναι διαγνωστικές υπερθυρεοειδισμού. Για τις περιπτώσεις υποθυρεοειδισμού τιμές άνω του 5 είναι διαγνωστικές.
ΘΥΡΟΞΙΝΗ (Τ4)
Η ολική θυροξίνη σε άτομα ηλικίας 10 – 60 ετών είναι 5 – 12 μg/dL, ενώ μετά τα 60 πέφτουμε στα 5 – 10. Υψηλότερες είναι οι τιμές στα βρέφη (9 – 18) και στα μικρά παιδιά (7 – 15). Ο προσδιορισμός αποτελεί την πρώτη ένδειξη για τη λειτουργία του θυρεοειδή. Επειδή οι θυρεοειδικές ορμόνες κυκλοφορούν στο αίμα κατά το μεγαλύτερο μέρος τους συνδεδεμένες με πρωτεΐνες (κυρίως με την TBG, thyroxine binding globulin) και δραστικές είναι οι ελεύθερες ορμόνες, οι οποίες και αποτελούν ένα πολύ κλάσμα (π.χ. για την Τ4 μόλις το 0,05 %), οι μεταβολές των πρωτεϊνών επηρεάζουν τις θυρεοειδικές ορμόνες. Μια τέτοια κατάσταση είναι η εγκυμοσύνη, κατά την οποία αυξάνει η TBG και η ολική Τ4, χωρίς όμως αύξηση της ελεύθερης Τ4. Επίσης, φαρμακευτικοί ή ιδιοσυστατικοί παράγοντες επηρεάζουν τα επίπεδα της θυροξίνης. Γι’ αυτό είναι χρήσιμο να προσδιορίζεται η ελεύθερη Τ4 ή να σχετίζεται ο προσδιορισμός της με την TBG. Η τελευταία προσδιορίζεται άμεσα στο αίμα, καθώς και έμμεσα μέσω της πρόσληψης ραδιενεργού Τ3 ή Τ4 από το αίμα (Τ3 ή Τ4 uptake). Ο συνδυασμός Τ3 uptake και ολικής Τ4 δίνει το δείκτη ελεύθερης θυροξίνης, που είναι ο πλέον αξιόπιστος δείκτης για τη λειτουργία του θυρεοειδή.
ΤΡΙΙΩΔΟΘΥΡΟΝΙΝΗ (Τ3)
Φυσιολογικές τιμές είναι από 110 – 190 ng/dL. Αν και κυκλοφορεί σε ποσότητες πολύ μικρότερες της θυροξίνης (Τ4), φαίνεται πως είναι η κύρια δραστική ορμόνη του θυρεοειδούς, καθώς η θυροξίνη παίζει το ρόλο της προορμόνης που μεταβολίζεται σε Τ3 στην περιφέρεια. Η αυξημένη Τ3 έχει ιδιαίτερη σημασία στη διάγνωση της Τ3 θυρεοτοξίκωσης, δηλαδή της κατάστασης στην οποία σημειώνεται αύξηση της Τ3 χωρίς αύξηση της Τ4. Οι περιπτώσεις αυτές αποτελούν το 5 % των υπερθυρεοειδικών. Σε πολλές καταστάσεις η μετατροπή της Τ4 σε Τ3 αναστέλλεται και ως εκ τούτου εμφανίζεται χαμηλή Τ3, χωρίς όμως να ελαττώνεται η Τ4. Γι’ αυτό χαμηλή μόνο Τ3 ΔΕΝ αποτελεί ασφαλή ένδειξη υποθυρεοειδισμού. Επίσης, επειδή σε σοβαρές ασθένειες η μετατροπή της Τ4 σε Τ3 αναστέλλεται, είναι δυνατόν να υπάρχει υπερθυρεοειδισμός και η Τ3 να μην είναι αυξημένη. Γενικώς, η Τ3 επιβεβαιώνει τη διάγνωση σχετικά με μια πάθηση του θυρεοειδή, αλλά ποτέ δεν την κρίνει.
ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ
Οι τιμές της φυσιολογικά κυμαίνονται από 2 – 25 μU/mL. Αυξημένες τιμές μαζί με υπογλυκαιμία παρατηρούνται στο ινσουλίνωμα, έναν όγκο του παγκρέατος. Χαμηλές τιμές βρίσκονται στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι, καθώς και μετά από αφαίρεση του παγκρέατος (αφού εκεί παράγεται). Αυξημένες τιμές ινσουλίνης και σακχάρου σε άτομο που δεν έφαγε κάτι σημαίνουν «αντίσταση στην ινσουλίνη» και παρατηρούνται σε παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, ουραιμία και υπερκορτιζολαιμία.
C-ΠΕΠΤΙΔΙΟ
Προέρχεται από διάσπαση της προϊνσουλίνης σε ένα μόριο C-πεπτιδίου και σε ένα μόριο ινσουλίνης. Αυξημένο βρίσκεται στο ινσουλίνωμα. Η τιμή του διαχωρίζει την προέλευση της ινσουλίνης στο αίμα. Αν η ινσουλίνη είναι ψηλή και οφείλεται σε υπερβολική δόση της εξωγενώς, τότε το πεπτίδιο είναι χαμηλό. Αν παράγεται ενδογενώς ινσουλίνη, τότε το πεπτίδιο ακολουθεί τα ψηλά επίπεδα ινσουλίνης. Φυσιολογικές τιμές: 1 – 4 ng/mL.
ΚΑΤΕΧΟΛΑΜΙΝΕΣΔεν τις μετράμε στο αίμα, γιατί έχουν μικρό χρόνο ζωής και αυξομειώνονται ταχύτατα. Μετράμε όμως τους μεταβολίτες τους στα ούρα. Μετά από διακοπή όλων των φαρμάκων της πίεσης για 2 μέρες μαζεύουμε τα ούρα ενός 24ώρου. Το βανιλινομανδελικό οξύ (VMA) / οι ολικές ελεύθερες κατεχολαμίνες ούρων 24ώρου είναι 0 – 100 μg.
ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ
Αποτελεί το σπουδαιότερο γλυκο-κορτικοειδές. Οι τιμές στο αίμα παρουσιάζουν εξεσημασμένη ημερήσια διακύμανση: το πρωί στις 8 π.μ. είναι 5 – 23 μg/dL, ενώ το βράδυ σχεδόν μηδενίζονται. Η ελεύθερη κορτιζόλη των ούρων είναι 10 -100 μg/24ωρο. Έ νας απλός προσδιορισμός της κορτιζόλης σε τυχαίο δείγμα ΔΕ βοηθά στη διάγνωση, εξαιτίας των μεγάλων ημερήσιων μεταβολών, αλλά και της επίδρασης του stress στην παραγωγή της. Αύξησή της μπορεί να σημαίνει πάθηση των επινεφριδίων ή/και της υπόφυσης.
ΚΟΡΤΙΚΟΤΡΟΦΙΝΗ (ACTH)
Φυσιολογικές τιμές της κάτω από 60 pg/mL στις 8 π.μ. και κάτω από 25 pg/mL στις 6 μ.μ. Σαν εξέταση συμπληρώνει την ακριβώς προηγούμενη.
ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΗ (PRL)
Τυπικές τιμές αναφοράς στις γυναίκες είναι κάτω από 20 ng/mL στις γυναίκες και κάτω από 12 στην εμμηνόπαυση, ενώ στους άνδρες κάτω από 16 ng/mL. Παρουσιάζει μεταβαλλόμενες τιμές κατά τη διάρκεια της μέρας υπό μορφή σφυγμικών αυξήσεων και μεγαλύτερες τιμές το απόγευμα. Μεγάλη αύξηση πάνω από 5 φορές από τις ανώτερες φυσιολογικές τιμές αποτελεί ένδειξη ανησυχίας για όγκο στην υπόφυση (αρκετά συχνός!). Μια μικρή αύξηση ΔΕΝ οδηγεί σε διάγνωση, αλλά πρέπει η μέτρηση να επαναληφθεί 2-3 φορές σε πρωινό δείγμα. Στις γυναίκες αυξημένες τιμές παρατηρούνται σε διαταραχές της γονιμότητας, όπως η ανωορρηξία (με ή χωρίς διαταραχή της εμμήνου ρύσεως), σε γαλακτόρροια και σε αμηνόρροια (αν αναρωτιέσαι γιατί δεν έχεις περίοδο, ενώ δεν παίρνει αντισυλλυπτικά). Στους άνδρες μπορεί να βρεθεί αυξημένη σε ανικανότητα και ολιγοσπερμία.
ΤΕΣΤΟΣΤΕΡΟΝΗΕίναι το κυριότερο ανδρογόνο και παράγεται κυρίως από τους όρχεις, αλλά και από τις ωοθήκες (ω, ναι!) και τα επινεφρίδια. Πριν την εφηβεία οι φυσιολογικές τιμές είναι 10 – 20 ng/dL και για τα δύο φύλα, ενώ μετά στους άνδρες είναι 250 – 750 και στις γυναίκες 11 – 80 (μη με ρωτήσεις για ενδιάμεσες καταστάσεις, δεν είμαι ενδοκρινολόγος :-P). Χαμηλές τιμές στους άνδρες ανευρίσκονται σε υπολειτουργία των όρχεων με υπογονιμότητα και σε ανικανότητα. Αν οι τιμές της τεστοστερόνης είναι πάνω από 200 ng/dL στις γυναίκες, τότε ψάχνουμε για όγκο στην ωοθήκη. Τα οιστρογόνα δεν τα μετράμε συχνά στην καθ’ημέρα κλινική πράξη, εκτός αν πρόκειται για διερεύνηση υπογονιμότητας σε γυναίκες ή αν θέλουμε να δώσουμε υποκατάσταση σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που κινδυνεύουν από οστεοπόρωση και καρδιακά επεισόδια αν δεν πάρουν υποκατάσταση.
ΠΑΡΑΘΟΡΜΟΝΗ (PTH)
Είναι η ορμόνη που παράγει η υπόφυση και διεγείρει τους παραθυρεοειδείς αδένες. Ουσιαστικά εμπλέκεται στο μεταβολισμό του ασβεστίου και στην ισορροπία αυτού στον οργανισμό, μέσω καλσιτονίνης, βιταμίνης D και Ca. Κάθε εργαστήριο έχει δικές του τιμές αναφοράς. Χάος
ΡΕΝΙΝΗ
Είναι ένα ένζυμο που παράγεται στο νεφρό και ρυθμίζει την πίεσή μας. Όταν είναι πεσμένη, σημαίνει ότι το νεφρό δεν πάει καλά ή ότι κάτι καταστέλλει την παραγωγή της. Δρα συνεργικά με την αλδοστερόνη και γενικά είναι η ουσία που παράγεται αντιδραστικά στην πίεση (π.χ. αν αντιληφθεί μικρή πίεση αυξάνει την έκκρισή της και ανεβαίνει η πίεση, αντίθετα δεν απελευθερώνεται όταν η πίεση είναι μεγάλη). Εδώ έχει ένα σωρό νούμερα. Χάος πάλι.
Γράφει ο Dr. JA Kyriakidis-Kent
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου