Βότανα και μπαχαρικά της ελληνικής κουζίνας

Η παράδοσή μας είναι πλημμυρισμένη από γεύσεις εξαιρετικές, γεύσεις που σε ένα μεγάλο βαθμό, οφείλονται στα βότανα και τα μπαχαρικά της ελληνικής φύσης. Ρίγανη, βασιλικός και δυόσμος είναι μερικά μόνο από αυτά που κυριαρχούν στην καθημερινή κουζίνα μας, προσδίδοντας, ξεχωριστή και ιδιαίτερη γεύση ακόμα και χωρίς τη χρήση αλατιού. Ακολουθώντας λοιπόν τις παραδοσιακές συνταγές της πατρίδας μας, μπορούμε να προσδώσουμε στην καθημερινότητά μας μία ιδιαίτερα ευχάριστη και γευστική νότα. Βασιλικός:

• Συνδυάζεται με: σάλτσες ντομάτας συνοδεύοντας τα μακαρόνια μας και ψητά ενώ χρησιμοποιείται και για τον αρωματισμό ελαιολάδου
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: πλούσιος σε ευγενόλη, εστραγόλη, λιναλούνη και άλλες ουσίες με σημαντική αντιμικροβιακή και ανιφλεγμονώδη δράση. Έχει αντισπασμωδικές ιδιότητες και καταπραΰνει τις ημικρανίες νευρικής φύσης. Δρα εναντίον του κρυολογήματος, του πονοκέφαλου και θεωρείται άριστο γαλακτογόνο για τις θηλάζουσες γυναίκες.

Γαρίφαλο:

• Συνδυάζεται με: γλυκά και σάλτσες
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: πλούσιο σε ευγενόλη, η οποία ανακουφίζει από τον πόνο, τον τυμπανισμό, τη δυσπεψία, τη ναυτία, και έχει ήπια αντισηπτική δράση. Έχει τανίνες και φλαβονοειδή, ουσίες στις οποίες αποδίδονται ευεργετικές ιδιότητες για την καρδιά.

Δάφνη:

• Συνδυάζεται με: τις φακές, τα διάφορα ψητά και κοκκινιστά, το στιφάδο και τις σουπιές δίνοντας ιδιαίτερα πικάντικη γεύση
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: κύριο συστατικό της είναι η κινεόλη. Είναι τονωτικό της πέψης, αντιασθματικό και χρησιμοποιείται και για την καταπολέμηση της τριχοφυΐας. Το αφέψημα των φύλλων της διώχνει τα έντομα από τα αποθηκευμένα σύκα, δαμάσκηνα, σταφίδες.

Δεντρολίβανο:

• Συνδυάζεται με: μοσχάρι, αρνί, κυνήγι, πουλερικά και ψάρια μειώνοντας την έντονη οσμή τους ενώ, αποτελεί και το κύριο αρωματικό φυτό των παραδοσιακών τηγανητών σαλιγκαριών της Κρήτης
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: περιέχει σημαντικά ποσά βιταμίνης Α και C, 2 οξέων (carnosic και rosmarinic acid) με εξαιρετικά αντιοξειδωτική δράση, ουσιών με αντιμικροβιακή δράση και θεωρείται διουρητικό και ενισχυτικό της μνήμης.

Δυόσμος:

• Συνδυάζεται με: ντολμαδάκια, γεμιστά, μπιφτέκια, σούπες, καλιτσούνια και μυζηθρόπιτες
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: κύριο συστατικό του είναι η μενθόλη. Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να συμβάλει στη μείωση της χοληστερίνης. Έχει απολυμαντικές ιδιότητες και σε συνδυασμό με γλυκάνισο δρα εναντίον των κολικών, της κράμπας και της κόπωσης.

Θρούμπι:

• Συνδυάζεται με: σαλάτες και ομελέτες ενώ, χρησιμοποιείται και για να δώσει ιδιαίτερο άρωμα και γεύση στις ελιές
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: κύρια συστατικά του είναι η καρβακρόλη και η θυμόλη οι οποίες του προσδίδουν μικροβιοκτόνο δράση. Χρησιμοποιείται στον πονόλαιμο και σε εντερικά προβλήματα ενώ, θεωρείται αφροδισιακό βότανο.

Θυμάρι:

• Συνδυάζεται με: ψάρια, κεφτέδες, γεμιστά, κοτόπουλο, σάλτσες, σούπες, λαχανικά, σαλάτες και ζυμαρικά ενώ, χρησιμοποιείται και για τον αρωματισμό ελαιολάδου
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: εξαιρετικό αντιμικροβιακό έναντι του βακτηρίου Λιστέρια, το οποίο αναπτύσσεται σε νωπά και κατεψυγμένα κρέατα και πουλερικά, μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά αλλά και σε ωμά λαχανικά. Τα κυριότερα συστατικά του είναι οι φαινόλες, θυμόλη και καρβακρόλη. Έχει επίσης καρυοφυλλένιο, λιναόλη, βορνεόλη και τερπινεόλη σε μικρότερες ποσότητες. Έχει ισχυρές αντισηπτικές ιδιότητες. Χρησιμοποιείται σε πονόλαιμο, κρυολογήματα, αναπνευστικά προβλήματα και στομαχολογικά. Συμμετέχει σε αλοιφές, οδοντόκρεμες για το άρωμά του και τις αντιμικροβιακές ιδιότητές του. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι μπορεί να καταπολεμήσει τη γαστρίτιδα, τη δυσπεψία και τη διάρροια.

Κανέλα:

• Συνδυάζεται με: φρούτα, όπως μήλο και μπανάνα, γλυκά, κρέας και ψάρια
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: καλή πηγή μαγνησίου και σιδήρου, οι κινναμικές αλδεΰδες της βοηθούν στην ελάττωση της πίεσης και του πυρετού έχοντας ηρεμιστική και αναλγητική δράση, ενδείκνυται σε καταστάσεις τυμπανισμού, δυσπεψίας και γαστροπεπτικών κολικών με μετεωρισμό και λόγω της ουσίας MHCP που ανήκει στις πολυφαινόλες ενδέχεται να μπορεί να μειώσει τη γλυκόζη του αίματος, τα τριγλυκερίδια και LDL- χοληστερόλη σε άτομα με διαβήτη τύπου 2.

Κρόκος (σαφράν):

• Συνδυάζεται με: ζυμαρικά, ρύζι, σούπες, σάλτσες, λευκό και κόκκινο κρέας, ψάρι, καφέ κα τσάι
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνες Β1 και Β2 και σε αντιοξειδωτικές ουσίες, χρησιμοποιείται σε πεπτικές διαταραχές, όπως η δυσπεψία και η δυσκοιλιότητα, στον πονοκέφαλο, στη ναυτία, στις κρίσεις άσθματος, στην ενίσχυση της μνήμης και τη βελτίωση της όρασης. Έχει αντισπασμωδική δράση, τονώνει την κυκλοφορία του αίματος και βοηθά στη μείωση της χοληστερίνης. Κάποιες μελέτες υποστηρίζουν την αντικαταθλιπτική του δράση.

Ρίγανη:

• Συνδυάζεται με: χωριάτικη σαλάτα, ψητά κρέατα, μπιφτέκια, πατάτες φούρνου, σάλτσες και ομελέτες
• Ευεργετικές ουσίες – Ιδιότητες: κύρια συστατικά του αιθέριου ελαίου της είναι οι φαινόλες κραβακρόλη και θυμόλη. Έχει ισχυρές μικροβιοκτόνες ιδιότητες και υψηλή αντιοξειδωτική δράση. Είναι σπασμολυτικό, αντιφυσητικό, εφιδρωτικό, αντιβηχικό σε έντονο βήχα και ανακουφίζει το αναπνευστικό σύστημα. Επίσης δρα εναντίον του πονόδοντου και των κολικών.

Αναδηυμοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφη. Τεύχος 37 Μάιος - Ιούνιος 2009, 14 Γράφει η Παρασκευή Κουστουράκη, M.Sc., Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος