Αλλεργίες τροφών

Μέχρι 2 εκατομμύρια πληθυσμού, ή 8% των παιδιών και 2% των ενήλικων, στις Ηνωμένες Πολιτείες υπολογίζεται οτι υποφέρουν απο αλλεργίες τροφών.

Σε ένα επεισόδιο αλλεργίας σε τροφή, το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου αντιδρά σε υπερβολικό βαθμό σε συνήθως αβλαβείς τροφές. Αυτό προκαλείται από ένα αλλεργικό αντίσωμα, ανοσοσφαιρίνη Ε (IgE), το οποίο βρίσκεται σε αυξημένα ποσοστά στους ανθρώπους με αλλεργίες. Το ΙgE αντίσωμα μπορεί να αναπτυχθεί όταν ο αλλεργικός συνηθίζει να τρώει τη συγκεκριμένη τροφή επανειλημμένα στο παρελθόν, αλλά χωρίς την ύπαρξη προβλημάτων. Η αλλεργία τροφών μπορεί να εμφανιστεί συχνότερα σε κάποιον που έχει οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών, και τα κλινικά συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν αφότου το αλλεργικό άτομο καταναλώσει ακόμη και ένα μικροσκοπικό ποσό των τροφών.

Η δυσανεξία τροφών μερικές φορές μπερδεύεται με την αλλεργία τροφών. Η δυσανεξία τροφών αναφέρεται σε μια ανώμαλη απάντηση του οργανισμού σε τροφές ή πρόσθετα συστατικά τους χωρίς όμως να είναι αλλεργική αντίδραση. Διαφέρει από την αλλεργία ως προς το ότι δεν περιλαμβάνει αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο αλλεργιολόγος μπορεί να σας βοηθήσει να καθορίσετε τη διαφορά μεταξύ της δυσανεξίας και της αλλεργίας όπως επίσης και να σας βοηθήσετε στην καθιέρωση ενός διοικητικού σχεδίου γιά την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Τα αλλεργιογόνα τροφών - εκείνα τα μέρη των τροφών που προκαλούν αλλεργική αντίδραση-είναι συνήθως πρωτεϊνες. Τα περισσότερα από αυτά τα αλλεργιογόνα μπορούν να προκαλέσουν τις αντιδράσεις ακόμα και αφού μαγειρευθούν ή έχουν υποβληθεί σε πέψη στα έντερα. Πολυάριθμες πρωτεϊνες τροφών έχουν μελετηθεί για να καθιερώσουν την περιεκτικότητα τους στα διάφορα αλλεργιογόνα. Μερικά αλλεργιογόνα (συχνότερα τα φρούτα και τα λαχανικά) προκαλούν τις αλλεργικές αντιδράσεις μόνο εάν τρώγονται πριν μαγειρευθούν. Οι περισσότερες τέτοιες αντιδράσεις περιορίζονται στο στόμα και το λαιμό.

Τα πιο κοινά αλλεργιογόνα τροφών είναι οι πρωτεϊνες στο γάλα της αγελάδας, τα αυγά, τα φυστίκια και άλλους ξηρούς καρπούς, το σίταρι, τη σόγια, το ψάρι, και τα οστρακοειδή.

Όλα τα τρόφιμα προέρχονται είτε από μιά φυτική ή μια ζωική πηγή και ομαδοποιούνται στις διατροφικές οικογένειες σύμφωνα με την προέλευσή τους. Τα φυστίκια, τα μπιζέλια, οι φακές, τα φασόλια, και η σόγια είναι μέλη της οικογένειας οσπρίων, ενώ το σπαράγγι, τα φρέσκα πράσινα κρεμμύδια, το σκόρδο και το κρεμμύδι (βολβός) είναι, προς έκπληξη, μέλη της οικογένειας των κρίνων.

Σε κάποια ομάδες τροφίμων, ειδικά καρύδια και θαλασσινά, μια αλλεργία σε ένα μέλος μιας οικογένειας τροφίμων μπορεί να οδηγήσει το αλλεργικό άτομο να είναι αλλεργικό σε όλα τα μέλη της ίδιας ομάδας. Αυτό είναι γνωστό και ως διασταυρούμενη αντίδραση. Μερικοί άνθρωποι, όμως, μπορεί να είναι αλλεργικοί και στα φυστίκια και στα καρύδια, τα οποία είναι από τις διαφορετικές οικογένειες τροφίμων - αυτές οι αλλεργίες καλούνται αλλεργίες κατά σύμπτωση, επειδή δεν συσχετίζονται.

Μέσα στις ζωικές ομάδες τροφίμων, η διασταυρούμενη αντίδραση δεν είναι τόσο κοινή. Παραδείγματος χάριν, οι άνθρωποι αλλεργικοί στο γάλα της αγελάδας μπορούν συνήθως να φάνε το βοδινό κρέας, και οι ασθενείς αλλεργικοί στα αυγά μπορούν συνήθως να φάνε το κοτόπουλο.
Όσον αφορά στα θαλασσινά, τα οστρακοειδή (γαρίδες, καβούρι και αστακός) είναι πλέον πιθανά να προκαλέσουν μια αλλεργική αντίδραση. Τα μαλάκια (όπως μύδια, στρείδια) μπορεί να είναι αλλεργιογόνα, αλλά οι αντιδράσεις σε αυτό το είδος είναι λιγότερο κοινές. Περιστασιακά, οι άνθρωποι είναι αλλεργικοί και στους δύο τύπους οστρακόδερμων.

Συμπτώματα των αλλεργικών αντιδράσεων στα τρόφιμα.

Η πιο κοινή αλλεργική αντίδραση δερμάτων σε τροφές είναι η κνίδωση. Τα συμπτώματα είναι κόκκινες, πολύ κνιδωτικές, πρησμένες περιοχές του δέρματος που μπορούν να εμφανιστούν ξαφνικά και να εξαφανιστούν γρήγορα.

Η ατοπική δερματίτιδα, ή έκζεμα, μια δερματοπάθεια που χαρακτηρίζεται από το κνησμώδες, φολιδωτό και κόκκινο ερεθισμένο δέρμα, μπορεί να προκληθεί από την αλλεργία τροφίμων. Αυτή η αντίδραση είναι συχνά χρόνια και εμφανίζεται σε άτομα με ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών ή άσθματος.

Τα συμπτώματα του άσθματος, όπως ο βήχας και η δυσκολία αναπνοής λόγω των στενεμένων αεραγωγών, μπορούν να προκληθούν από την αλλεργία τροφίμων, ειδικά στα νήπια και τα παιδιά.

Τα γαστρεντερικά συμπτώματα της αλλεργίας τροφίμων περιλαμβάνουν τον εμετό, τη διάρροια και τον κοιλιακό πόνο, και μερικές φορές ένα κόκκινο ερύθημα γύρω από το στόμα, το πρήξιμο του στόματος και του λαιμού, τις κοιλιακές κράμπες, τη διόγκωση του στομαχιού και την παραγωγή αερίων.

Στα νήπια, οι μη-αλλεργικές, προσωρινές αντιδράσεις σε ορισμένα τρόφιμα, ειδικά φρούτα, είναι κοινές. Παραδείγματος χάριν, ένα ερύθημα γύρω από το στόμα, λόγω των φυσικών οξέων στα τρόφιμα όπως τις ντομάτες και τα πορτοκάλια, ή διάρροια λόγω της υπερβολικής ζάχαρης στο χυμό φρούτων ή άλλα ποτά, εμφανίζεται συχνά. Εντούτοις, άλλες αντιδράσεις είναι αλλεργικές και μπορούν να προκληθούν από τα ίχνη των προσβαλλόμενων τροφίμων όταν τρώγονται σε επανάληψη. Με την ηλικία, μερικά παιδιά μπορούν να ανεχτούν τα τρόφιμα που προκάλεσαν αρχικά τις αλλεργικές αντιδράσεις.

Λιγότερο από 21% των ασθενών με την αλλεργία φυστικιών θα ξεπεράσουν αυτές τις αλλεργίες. Οι περιοδικές εξετάσεις αλλεργίας τροφίμων με τις κατάλληλες προκλήσεις τροφίμων πρέπει να πραγματοποιούνται υπό την επίβλεψη ενός αλλεργιολόγου.

Σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις

Σε βαριές περιπτώσεις, η κατανάλωση τροφίμων στα οποία κάποιος είναι αλλεργικός μπορεί να προκαλέσει μια απειλητική για τη ζωή αντίδραση, αποκαλούμενη αναφυλαξία. Η αναφυλαξία είναι μια συστημική αλλεργική αντίδραση που μπορεί να είναι σοβαρή και μερικές φορές μοιραία. Τα πρώτα σημάδια της αναφυλαξίας μπορούν να είναι ένα αίσθημα καύσου, πονοκέφαλος, μούδιασμα στο στόμα ή ένα κόκκινο, κνισμώδες εξάνθημα. Άλλα συμπτώματα μπορούν να περιλαμβάνουν τα αισθήματα της ζαλάδας, δύσπνοιας, σοβαρού φτερνίσματος, της αναστάτωσης του στομαχιού, συσπάσεων της μήτρας ή/και του εμετού και της διάρροιας. Σε βαριές περιπτώσεις, οι ασθενείς μπορούν να πάθουν μια πτώση στην πίεση αίματος που οδηγεί σε απώλεια συνείδησης και σοκ. Χωρίς άμεση θεραπεία, η αναφυλαξία μπορεί να προκαλέσει το θάνατο.

Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας αντιστρέφονται με θεραπεία με την ενέσιμη αδρεναλίνη, τα αντιισταμινικά, και άλλα μέτρα επείγουσας ιατρικής. Είναι πολύ σημαντικό κάθε ασθενής με συμπτώματα πιθανής αναφυλαξίας να λαμβάνει αμέσα θεραπεία.

Διάγνωση

Οι δερματικές δοκιμές αλλεργίας μπορούν να είναι χρήσιμες για να καθορίσουν ποια τρόφιμα ή άλλα αντιγόνα προκαλούν τα αλλεργικά συμπτώματα ενός ασθενή. Στη δερματική δοκιμασία, ένα μικρό ποσό υγρού διαλύματος που παρασκευάζεται από τα τρόφιμα τοποθετείται στην πλάτη ή το βραχίονα. Σε αυτό το τεστ αποκαλούμενο «prick test», μιά βελόνα τρυπά το κορυφαίο στρώμα του δέρματος, μέσω σταγόνας υγρού που τοποθετείται πανω στο δέρμα. Σε μερικές περιπτώσεις, φρέσκα τρόφιμα μπορούν να απαιτηθούν για τη δερματική δοκιμασία.

Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει τις εξετάσεις αίματος για IgE αντίσωμα σε συγκεκριμένα τρόφιμα, δηλαδή την αποκαλούμενη δοκιμασία RAST ή CAP-RAST, για να εντοπίσει τις αλλεργίες τροφίμων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως το εκτεταμένο βαριάς μορφής έκζεμα, μια δερματική δοκιμασία αλλεργίας δεν μπορεί να γίνει. Ο γιατρός σας τότε μπορεί να συστήσει μια εξέταση αίματος τροφίμων RAST για να λάβει τις ίδιες πληροφορίες που μπορούν να ληφθούν με μια δερματική δοκιμασία. Για τη διάγνωση της αλλεργίας γάλακτος, αυγών, φυστικιών ή ψαριών, το επίπεδο της δοκιμής RAST ή CAP-RAST μπορεί να βοηθήσει να προβλέψει τις μελλοντικές αντιδράσεις αλλεργίας τροφίμων σε αυτά τα τρόφιμα. Ψευδώς θετικά αποτελέσματα μπορούν να εμφανιστούν με τη δερματική δοκιμασία αλλεργίας τροφίμων αλλά και με τη δοκιμή αίματος. Οι προκλήσεις τροφίμων, που περιγράφονται κατωτέρω, απαιτούνται συχνά για να επιβεβαιώσουν τη διάγνωση.

Ό αλλεργιολόγος μπορεί να προτείνει ότι ασθενής κρατά ένα ημερολόγιο τροφίμων, το οποίο είναι ένα λεπτομερές αρχείο με ημερομηνία, χρόνο πρόσληψης και οποιαδήποτε άλλα συμπτώματα εμφανίστηκαν μετά το φαγητό. Όταν υπάρχει υποψία για αλλεργία σε μια συγκεκριμένη τροφή, συστήνεται αποφυγή της για ένα χρονικό διάστημα. Εάν τα συμπτώματα δεν ξαναπαρουσιαστούν, μπορεί να προστεθεί το τρόφιμο στη διατροφή άλλη μια φορά για να καθορισθεί με μεγαλύτερη βεβαιότητα η αλλεργική αντίδραση στο τρόφιμο (αυτό δεν γίνεται ποτέ όταν έχει ο ασθενής ιστορικό αναφυλαξίας).

Θεραπεία

1.Αποφύγετε τα τρόφιμα. Ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπιστεί η αλλεργία τροφίμων είναι να αποφευχθούν τα συγκεκριμένα τρόφιμα που προκαλούν την αλλεργία.

2.Ρωτήστε για τα συστατικά. Για να αποφύγουν ένα «κρυμμένο» αλλεργιογόνο τροφίμων μακρυά από το σπίτι (εστιατόριο), τα τρόφιμο-αλλεργικά άτομα πρέπει πάντα να ερευνούν για τα συστατικά κατά κατανάλωση στα εστιατόρια ή άλλα εξωτερικά μέρη και να κάνουν τη σοβαρότητα της αλλεργίας τους γνωστή στους υπόλοιπους.

3.Διαβάστε τις ετικέτες τροφίμων. Είναι σημαντικό για τους τρόφιμο-αλλεργικούς ανθρώπους να διαβάσουν προσεκτικά τις ετικέτες τροφίμων. Πολλές χώρες έχουν θεσπίσει κανόνες επιβολής ετικέτας σε τρόφιμα που εξασφαλίζουν οτι τα αλλεργιογόνα των τροφίμων παρατίθενται στην κοινή γλώσσα, όπως «το γάλα» παρά έναν επιστημονικό ή τεχνικό όρο, όπως «την καζεϊνη.»

4.Προετοιμάζεται για τις έκτακτες ανάγκες. Οι αναφυλακτικές αντιδράσεις που προκαλούνται από τις αλλεργίες τροφίμων μπορούν να είναι ενδεχομένως απειλητικές για τη ζωή. Εκείνοι που έχουν δοκιμάσει μια αναφυλακτική αντίδραση σε τρόφιμα πρέπει αυστηρά να αποφύγουν εκείνα τα τρόφιμα. Μπορεί να πρέπει να φέρουν και να ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν την ενέσιμη αδρεναλίνη και τα αντισταμινικά για να θεραπεύσουν τις αλλεργικές αντιδράσεις λόγω της τυχαίας κατάποσης.

Πότε να δείτε εναν ειδικό αλλεργίας/άσθματος
Άτομα με τροφικές αλλεργίες πρέπει να συμβουλευθούν αλλεργιολόγο όταν:

• Έχουν μια διαγνωσθείσα αλλεργία τροφίμων.

• Έχουν περιορίσει την διατροφή τους βασιζόμενοι στις αντιληπτές δυσμενείς αντιδράσεις στα τρόφιμα ή τις πρόσθετες ουσίες.

• Έχουν ένα οικογενειακό ιστορικό των αλλεργιών και αναμένουν έναν νεογέννητο και ενδιαφέρονται για τον προσδιορισμό στρατηγικών για την πρόληψη αλλεργίας στο νήπιο.

• Έχουν αναπτύξει αλλεργικά συμπτώματα (κνίδωση, αγγειοοίδημα, άσθμα, γαστροεντερικές επιπλοκές) σε συνδυασμό με την έκθεση σε τροφές.

Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή. Τεύχος 26 ΙΟΥΛ - ΑΥΓ 2007, 18

Γράφει ο Ιωάννης Μωυσίδης, Αλλεργιολόγος