Διατροφή στην υπέρταση: Οι νέες Οδηγίες

Όπως και σε άλλα χρόνια νοσήματα, ο γενικότερος τρόπος ζωής παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της υπέρτασης. Τον κυριότερο ρόλο στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, τουλάχιστον από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, τον παίζει το σωματικό βάρος. Πιο συγκεκριμένα, μια απώλεια βάρους της τάξεως των 5 κιλών μπορεί να μειώσει κατά 4,4mmHg τη συστολική (μεγάλη) και κατά 3,6mmHg τη διαστολική (μικρή) πίεση, αλλά και να προλάβει την εμφάνιση υπέρτασης σε υπέρβαρα άτομα, μολονότι προφανώς το σημαντικότερο είναι να προληφθεί η αύξηση του σωματικού βάρους και να μην φτάσει ποτέ σε μη φυσιολογικά επίπεδα. Τα μη φυσιολογικά επίπεδα για τον καθένα μας τα υπολογίζουμε από τον Δείκτη Σωματικής Μάζας. Αυτός ο δείκτης είναι ένας αριθμός ο οποίος προέρχεται αν διαιρέσουμε το βάρος μας σε κιλά με το τετράγωνο του ύψους μας σε μέτρα. Έτσι, αν κάποιος ενήλικας έχει 2 μέτρα ύψος και ζυγίζει 80 κιλά τότε ο ΔΜΣ του είναι 80: (2Χ2)=20. Αν αυτός ο αριθμός είναι μεταξύ 18,5 και 25 τότε μιλάμε για φυσιολογικό ΔΣΜ, αν είναι μεταξύ 25 και 30 τότε μιλάμε για υπερβάλλον βάρος, και αν είναι πάνω από 30 τότε μιλάμε για παχυσαρκία. Αυτός ο υπολογισμός δεν ισχύει για παιδιά και εφήβους, εγκύους και θηλάζουσες, καθώς και για αθλητές. Αυτό, επίσης, που έχει παρατηρηθεί είναι ότι η μείωση του σωματικού βάρους μειώνει περισσότερο την πίεση σε έναν υπερτασικό συγκριτικά με έναν νορμοτασικό. Επίσης, η μείωση του σωματικού βάρους μπορεί να επιφέρει ευεργετικά αποτελέσματα και σε άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως η ινσουλινοαντοχή, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερλιπιδαιμία, η υπερτροφία της άριστης κοιλίας της καρδιάς, η υπνική άπνοια. Επομένως, και αν ακόμη αυτή η μείωση είναι μικρή, η επίδραση που θα έχει στη μείωση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου και στεφανιαίας νόσου είναι σημαντική για να μην το λαμβάνουμε ιδιαίτερα σοβαρά υπόψη. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να μειωθεί και η φαρμακευτική αγωγή, όπου αυτή είναι αναγκαία. Τέλος, επειδή τα άτομα μέσης ηλικίας αυξάνουν το σωματικό βάρος κατά 0,5 με 1 κιλό το χρόνο, ένας πολύ σημαντικός στόχος θα ήταν αρχικά η σταθεροποίησή του. Τα άλλα σημαντικά στοιχεία από τη διατροφή, πέρα από την ενεργειακή πρόσληψη, που επηρεάζει το σωματικό βάρος, είναι το νάτριο, το κάλιο, το αλκοόλ, τα κορεσμένα λίπη και το συνολικό λίπος της τροφής, καθώς και τα φρούτα και τα λαχανικά. Πιο συγκεκριμένα, η υψηλή πρόσληψη νατρίου επηρεάζει αρνητικά την αρτηριακή πίεση. Το νάτριο βρίσκεται στο αλάτι αλλά και σε άλλα τρόφιμα (κρυφές πηγές), όπως οι πίκλες, η μαγιονέζα, οι κονσέρβες σε άλμη, το ψωμί και άλλα. Έχει παρατηρηθεί ότι όταν μειωθεί η πρόσληψη αλατιού σε υπερτασικούς ασθενείς από 10,5gr την ημέρα σε περίπου 4,7 – 5,8gr την ημέρα, αυτό μπορεί να επιφέρει μια μείωση της αρτηριακής πίεσης κατά 4-6mmHg. Η συνιστώμενη επαρκής για τον οργανισμό πρόσληψη νατρίου άλλαξε πρόσφατα και οι νέες οδηγίες είναι από 100 στα 65mmol την ημέρα, που αντιστοιχούν σε περίπου 3,8gr αλάτι. Αυτό όμως, είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί και έτσι μια πιο ρεαλιστική σύσταση είναι τα 5gr την ημέρα (85mmol νατρίου). Το κάλιο, από την άλλη μεριά, φαίνεται ότι μπορεί να συμβάλει στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Η μέγιστη αποτελεσματικότητα παρατηρείται όταν επιτευχθεί παράλληλα η μείωση στην πρόληψη νατρίου (έως 2,4gr την ημέρα), και η αύξηση στην πρόσληψη καλίου. Πλούσιες πηγές καλίου είναι τα φρούτα και τα λαχανικά και αυτός είναι ένας από τους λόγους που πρέπει να αυξηθεί η κατανάλωση τους. Το κορεσμένο λίπος (ζωικά λιπαρά) επηρεάζει πολλούς παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων και γι’ αυτό πρέπει ο γενικός πληθυσμός να το μειώσει κάτω από το 10% της συνολικής ενέργειας, και τα άτομα υψηλού κινδύνου, όπως οι υπερτασικοί, κάτω από το 10% της συνολικής ενέργειας, και τα άτομα υψηλού κινδύνου, όπως οι υπερτασικοί, κάτω από το 7%. Υπάρχουν, επίσης, μελέτες που δείχνουν ότι τα ιχθυέλαια (ω-3λιπαρά οξέα) σε δόσεις μεγαλύτερες των 3gr την ημέρα μπορούν να μειώσουν την αρτηριακή πίεση σε υπερτασικούς κατά 4,0mmHg τη συστολική και κατά 2,5mmHg τη διαστολική, αλλά αυτή είναι μια σχετική μεγάλη δοσολογία για να χορηγείται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Επίσης, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αφορούν στην επίδραση των φυτικών ινών στην αρτηριακή πίεση. Τέλος, η συμπληρωματική χορήγηση ασβεστίου ή μαγνησίου έχει υποδειχθεί από μερικές έρευνες ότι έχει αντι-υπερτασική δράση, αλλά υπάρχουν και άλλες που έδειξαν ότι δεν υπήρχαν ιδιαίτερα ευεργετικά αποτελέσματα στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Η κατανάλωση οινοπνεύματος σε άτομα με υπέρταση είναι προβληματική. Μια πρόσφατη έρευνα παρατήρησε ότι υπάρχει μια γραμμική σχέση μεταξύ κατανάλωσης οινοπνεύματος και αρτηριακής πίεσης, δηλαδή όσο περισσότερα οινοπνευματώδη ποτά πίνουμε τόσο αυξάνεται η αρτηριακή πίεση. Η υψηλή πρόσληψη οινοπνεύματος (πάνω από 5 ποτά την ημέρα) μειώνει και την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής. Επίσης, υπάρχουν μελέτες που έδειξαν ότι η αποχή από την κατανάλωση μειώνει την αρτηριακή πίεση. Επομένως, οι υπερτασικοί ασθενείς πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση οινοπνεύματος σε λιγότερο από 20-30gr αιθανόλης την ημέρα οι άνδρες και σε λιγότερο από 10-20gr την ημέρα οι γυναίκες, ενώ πρέπει, επίσης, να τους επισημαίνεται ο αυξημένος κίνδυνος αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου που έχουν με τη συχνή, έστω και σχετικά μικρή κατανάλωση αλκοόλ. Τέλος, υπάρχουν μελέτες που έδειξαν ότι η αλλαγή συνολικά της διαιτητικής συμπεριφοράς μπορεί να έχει σημαντικά ευεργετικά αποτελέσματα στη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Όμως, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι. Σε άλλους μπορεί να υπάρξουν ευεργετικά αποτελέσματα, κυρίως από τη μείωση του νατρίου (αλάτι) και άλλοι να μην αντιδρούν καθόλου σε αυτή την αλλαγή. Επομένως, ο διαιτολόγος ή ο ιατρός πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα την αποτελεσματικότητα της αλλαγής της διαιτητικής συμπεριφοράς αλλά και τη συμμόρφωση του ασθενούς ώστε να μην καθυστερήσει αδικαιολόγητα η έναρξη φαρμακευτικής αγωγής, αν αυτή κριθεί αναγκαία. Γράφει ο Αντώνης Ζαμπέλας, Αν. Καθηγητής Διατροφής Ανθρώπου Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Λιπιδιολογίας Αθηροσκλήρωσης και Αγγειακής Νόσου Μονάδα Δατροφής του Ανθρώπου Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Γεωπονικό Παν/μιο Αθήνας Πηγή: CONGRESS Developments Report, 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αρτηριακής Υπέρτασης