Υπογλυκαιμία - Τι μας προκαλεί και τι κάνουμε!

Ti είναι η υπογλυκαιμία; Ο οργανισμός για την επιβίωση του και τη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου χρησιμοποιεί την γλυκόζη ως την αναγκαία πηγή ενέργειας (που ως συνήθως λαμβάνεται από την ζάχαρη και τα παράγωγα της). Τα φυσιολογικά επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα είναι 70-110 mg/dl. Με τον όρο υπογλυκαιμία εννοούμε την κατάσταση κατά την οποία τα επίπεδα της γλυκόζης, δηλ. του σακχάρου στο αίμα μειώνονται κάτω του φυσιολογικού. Τί προκαλεί την υπογλυκαιμία; Η υπογλυκαιμία είναι ένα από τα συχνότερα προβλήματα στην καθημερινή αντιμετώπιση και θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη. Οι κυριότερες αιτίες που την προκαλούν είναι: —Πρόσληψη ανεπαρκούς ποσότητας υδατανθράκων στα κύρια ή ενδιάμεσα γεύματα, η καθυστερημένη πρόσληψη των γευμάτων αυτών, ή η παράλειψη τους. —Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. —Έντονη, μη προγραμματισμένη, σωματική άσκηση ή δραστηριότητες. —Υπερβολική δόση ινσουλίνης ή αντιδιαβητικών δισκίων. Ποια είναι τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας; Τα αρχικά συμπτώματα της υπογλυκαιμίας που συνήθως εμφανίζονται όταν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα πέσουν κάτω από 50 mg/dl, μπορεί να είναι ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: —ταχυκαρδία, —εφίδρωση, —έντονο αίσθημα πείνας, —πόνος στη κοιλιά, —μούδιασμα γύρω από το στόμα, —ζαλάδα, —πονοκέφαλος, —τρέμουλο, —αδυναμία και κούραση, —άσχημη διάθεση, —αδυναμία συγκεντρώσεως. Ωστόσο η αντίληψη των συμπτωμάτων της υπογλυκαιμίας διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ακόμη και στο ίδιο άτομο, μπορεί να είναι διαφορετική ανάλογα με το πόσο έχει μειωθεί η γλυκόζη στο αίμα, ή αν το άτομο αυτό έχει πολλά χρόνια διαβήτη. Εάν συνυπάρχει και διαβητική νευροπάθεια η αντίληψη των συμπτωμάτων μπορεί να απουσιάζει εντελώς. Υπογλυκαιμία χωρίς συμπτώματα μπορεί επίσης να συμβεί τη νύκτα και χαρακτηρίζεται από πονοκέφαλο το πρωί. Σε αυτή τη περίπτωση θα πρέπει να δείτε το γιατρό σας γιατί ίσως χρειαστεί μείωση της δόσης ινσουλίνης ή διαβητικών δισκίων. Τα συμπτώματα που προκαλούνται από την υπογλυκαιμία είναι συνάρτηση τόσο των επιπέδων του σακχάρου του αίματος όσο και της ταχύτητας με την οποία αυτό πέφτει. Τα συμπτώματα αυτά μπορούν να διακριθούν σε οξέα, υποξέα και χρόνια. Πρακτικά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η γλυκόζη αποτελεί την κύρια και μοναδική πηγή ενεργείας των νευρικών κυττάρων και έτσι ένα μεγάλο μέρος των συμπτωμάτων της υπογλυκαιμίας οφείλεται στην δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος κατά τη φάση της υπογλυκαιμίας.

Τα οξέα συμπτώματα συνήθως παρουσιάζονται σε άτομα που κάνουν υπέρβαση της δόσης της ινσουλίνης και είναι εφίδρωση, αίσθημα πείνας, άγχος, τρεμούλας, μουδιάσματα των δακτύλων και διαταραχές από την όραση. Στην περίπτωση αυτή αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα θεραπευτικά μέτρα το άτομο παρουσιάζει σπασμούς και πέφτει σε κώμα από το οποίο μπορεί να οδηγηθεί στο θάνατο. Κάθε διαβητικό άτομο θα πρέπει να είναι κατάλληλα ενημερωμένο ώστε να μπορεί να διακρίνει εύκολα τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας ούτως ώστε να τα αντιμετωπίζει έγκαιρα και να μην διατρέχει τον κίνδυνο του κώματος.

Τα υποξέα συμπτώματα είναι λιγότερο έκδηλα γι αυτό και δυσκολότερα διαγιγνώσκονται. Κυριαρχούν συνήθως η υπνηλία και η ελάττωση της ικανότητας για αυτόματες αντιδράσεις αλλά μπορεί να υπάρχουν και εκδηλώσεις κακής συμπεριφοράς τις οποίες όμως το άτομο δεν είναι σε θέση να καταλάβει. Η ανάρμοστη αυτή συμπεριφορά αρκετές φορές αποδίδεται σε λήψη αλκοόλ επειδή ακριβώς η συμπεριφορά του ατόμου μοιάζει με αυτή του μεθυσμένου. Στα υποξέα συμπτώματα περιλαμβάνεται και ο αρνητισμός καθώς και η ανικανότητα χειρισμού ατομικών υποθέσεων.

Τα χρόνια συμπτώματα συνήθως παρουσιάζονται σε άτομα που πάσχουν από όγκους που εκκρίνουν ινσουλίνη. Τα συμπτώματα αυτά είναι ύπουλα, διαδράμουν χρονίως χωρίς να είναι έντονα και πολύ συχνά διαγιγνώσκονται δύσκολα και κυρίως καθυστερημένα. Τα χρόνια συμπτώματα της υπογλυκαιμίας συνίστανται σε βραδεία προοδευτική διανοητική έκπτωση η οποία πολλές φορές έχει και στοιχεία ψυχοπάθειας και η οποία καταλήγει τελικά σε εγκεφαλική άνοια.

Η διάγνωση της υπογλυκαιμίας δεν είναι πάντα εύκολη. Αυτή βασίζεται στην καλή εξιστόρηση των συμπτωμάτων από τον άρρωστο καθώς και στην ανεύρεση χαμηλών τιμών σακχάρου στο αίμα. Θα πρέπει να ξέρουμε ότι η απλή εξέταση του σακχάρου του αίματος δεν είναι πάντοτε αποκαλυπτική αφού η υπογλυκαιμία είναι συνήθως παροδική. Γι αυτό επί εντόνου κλινικής υποψίας και φυσιολογικών τιμών σακχάρου αίματος απαιτούνται άλλες ειδικότερες εξετάσεις. Ένα συχνό παράπονο αρκετού κόσμου είναι το ότι πάσχει από υπογλυκαιμία είτε επειδή βρέθηκε μία τιμή σακχάρου στα χαμηλότερα φυσιολογικά όρια είτε επειδή παρουσιάζει συμπτώματα (λιγούρα, ιδρώτες) που πράγματι παρουσιάζονται επί υπογλυκαιμίας. Επίσης πολλά άτομα την τάση τους να καταναλώνουν πολλά γλυκά την αποδίδουν σε υπογλυκαιμία. Χωρίς να σημαίνει ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί εν τούτοις είναι τόσο σπάνιο που δεν δικαιολογεί την τόσο συχνή παρουσίασή του.

Πώς προλαμβάνεται η υπογλυκαιμία; —με τη λήψη της σωστής δόσης ινσουλίνης ή διαβητικών δισκίων και πιθανή αναπροσαρμογή της δοσολογίας ύστερα από οξείες καταστάσεις όπως λοίμωξη ή χειρουργική επέμβαση. —με τη σωστή κατανομή των γευμάτων στο 24ωρο χωρίς να παραλείπετε κανένα κύριο ή ενδιάμεσο γεύμα. —αποφεύγοντας την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. —μειώνοντας τη δόση ή ακόμη και τρώγοντας ένα μικρό γεύμα πριν από περιπτώσεις σωματικής άσκησης ή αυξημένης δραστηριότητας που δεν αποτελούν μέρος ενός καθημερινού προγράμματος. —έχοντας πάντα μαζί σας μερικούς κύβους ζάχαρη ή καραμέλες. Μπορεί να αποφευχθεί η υπογλυκαιμία; Ίσως όχι εντελώς, εφόσον θέλετε και πρέπει ο διαβήτης σας να είναι σωστά ρυθμισμένος και το σάκχαρο αίματος να μην υπερβαίνει το φυσιολογικό, αλλά αν βρείτε την αιτία που την προκαλεί μπορείτε να την κάνετε σπάνια.

Η αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας είναι αιτιολογική δηλ. αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο αίτιο που προκαλεί την υπογλυκαιμία φροντίζουμε να αρθεί. Αν π.χ. η δόση της ινσουλίνης είναι μεγάλη ή αν η δίαιτα του διαβητικού δεν είναι ρυθμισμένη τότε φροντίζουμε να τα ρυθμίσουμε. Η ρύθμιση αυτή είναι αρκετά πιο δύσκολη στα παιδιά απ' ότι στους ενήλικες επειδή τα παιδιά έχουν έντονη και απρόβλεπτη κινητική δραστηριότητα η οποία όπως αναφέρθηκε πιο πάνω αποτελεί αίτιο υπογλυκαιμίας. Η υπογλυκαιμία αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση γλυκόζης είτε υπό τη μορφή της ενδοφλέβιας χορήγησης (στις πιο βαριές περιπτώσεις) είτε υπό την μορφή σάκχαρης ή γλυκού (στις πιο ελαφριές περιπτώσεις). Τα περισσότερα άτομα που πάσχουν από υπογλυκαιμία (κυρίως διαβητικοί) γνωρίζουν τα συμπτώματά της και τα αντιμετωπίζουν με τη λήψη μιας ή περισσοτέρων κουταλιών σάκχαρης ή ενός γλυκού ή μιας γλυκιάς πορτοκαλάδας. Πολλά άτομα με συχνές κρίσεις υπογλυκαιμίας συνηθίζουν να κουβαλάνε στην τσέπη τους μερικές καραμέλες ή σοκολάτες ή ακόμη και φακελάκια με ζάχαρη.

Σπαντιδέας Αναστάσιος, Παθολόγος