Νηστεία και υγεία

Σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα για τη διατροφή του ανθρώπου, η νηστεία μπορεί όντως να αποδειχθεί μια συνήθεια που βοηθά την υγεία. Η νηστεία μπορεί να εφαρμοστεί από την πλειοψηφία του υγιούς πληθυσμού, σύμφωνα πάντα με τις θρησκευτικές αντιλήψεις του καθενός. Προσοχή πρέπει να δίνεται και καλύτερα να αποφεύγεται στα παιδιά, στις εγκύους, στις θηλάζουσες, στους ηλικιωμένους ή σε άτομα με χρόνιες παθήσεις. Σε γενικές γραμμές, με ένα νηστίσιμο πρόγραμμα διατροφής μπορούμε να επιτύχουμε μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή. Αυτό σημαίνει ότι παρέχονται ικανοποιητικές και ισορροπημένες ποσότητες τόσο μακροθρεπτικών συστατικών (υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λίπους) όσο και μικροθρεπτικών (βιταμινών και μετάλλων). Τα οφέλη της νηστείας για την υγεία του ανθρώπου είναι πολλά. Η αποχή από τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης που είναι το κύριο χαρακτηριστικό της νηστείας, μειώνει τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα δηλαδή της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων. Τα κορεσμένα λίπη (ζωικής προέλευσης) συμβάλλουν στη δημιουργία αθηρωμάτωσης, στις καρδιαγγειακές παθήσεις, στην καρδιακή προσβολή, στα εγκεφαλικά επεισόδια και στην ψηλή αρτηριακή πίεση. Ιδιαίτερα τα άτομα με ψηλά λιπίδια στο αίμα επωφελούνται καθώς η νηστεία βοηθά στη μείωση τους.

Μια νέα επιδημιολογική μελέτη του 2008 από γιατρούς και άλλους επιστήμονες του πανεπιστημίου της Πολιτείας Γιούτα των Ηνωμένων Πολιτειών προσθέτει σημαντικά νέα στοιχεία για τις ευεργετικές επιδράσεις της νηστείας στον οργανισμό. Στην Πολιτεία αυτή οι άνθρωποι που ανήκουν στην εκκλησία LDS, δηλαδή οι Μορμόνοι, έχουν ακόμη χαμηλότερο ποσοστό θανάτων λόγω καρδιακών παθήσεων από τους υπόλοιπους κατοίκους της Γιούτα και των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα αποτελέσματα των ερευνητών έδειξαν ότι η συστηματική νηστεία όπως γίνεται από τους Μορμόνους μειώνει κατά 54% τον κίνδυνο για καρδιακή πάθηση. Επίσης, η εν λόγω νηστεία μείωνε σημαντικά και τον κίνδυνο προσβολής από διαβήτη.

Ένα ακόμη όφελος που εξασφαλίζουμε από τη νηστεία είναι η αυξημένη πρόσληψη ω3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων. Τα ω3 θεωρούνται απαραίτητα για όλες τις ηλικίες, δηλαδή ο οργανισμός δε μπορεί να τα συνθέσει μόνος του και πρέπει να τα λάβει από την τροφή. Πηγή τους είναι τα ψάρια και τα θαλασσινά που τρώμε συχνά στη νηστεία. Δρουν ευεργετικά για την καρδιά καθώς έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αρρυθμιών και δημιουργίας θρόμβων, καθυστερούν το ρυθμό αύξησης της αθηρωματικής πλάκας και μειώνουν ελαφρώς και την αρτηριακή πίεση. Επίσης, βοηθούν και στο ανοσοποιητικό και το νευρικό σύστημα (συμβάλλουν στην πνευματική εγρήγορση). Η απουσία από τη διατροφή λιπαρών ουσιών της οικογένειας των ωμέγα 3 όπως το DHA και το EPA, έχουν σχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο για κατάθλιψη και νευρικές διαταραχές.

Από τα οφέλη της νηστείας, σημαντικό είναι να επισημάνουμε και την αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών που προέρχονται από τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια καθώς και τα δημητριακά ολικής άλεσης. Ειδικά οι αδιάλυτες φυτικές ίνες από τα φρούτα και τα λαχανικά συμβάλλουν στην καλή λειτουργικότητα του πεπτικού σωλήνα με μείωση του κινδύνου για δυσκοιλιότητα και στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου του παχέως εντέρου. Ακόμη, μια σημαντική δράση τους είναι η μείωση της απορρόφησης της χοληστερόλης από τη βλεννογόνο του εντέρου. Έτσι, μειώνουν τη χοληστερόλη και τη γλυκόζη στο αίμα. Από την άλλη, η αυξημένη κατανάλωση των παραπάνω τροφίμων έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη πρόσληψη αντιοξειδωτικών ουσιών όπως η βιταμίνη C, τα βιοφλαβονοειδή και τα καροτενοειδή (β-καροτένιο, λυκοπένιο), το σελήνιο. Οι ουσίες αυτές ενισχύουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και παρεμποδίζουν τη δράση των ελευθέρων ριζών. Έτσι, μειώνεται το «οξειδωτικό στρες» -ένα σύνολο αντιδράσεων που γίνονται στον οργανισμό και θεωρούνται η αιτία δημιουργίας της αθηροσκλήρωσης, του καρκίνου και των εκφυλιστικών νοσημάτων του νευρικού συστήματος, όπως η νόσος του Πάρκινσον και η νόσος του Άλτσχαϊμερ.

Από την άλλη, η νηστεία μπορεί να δημιουργήσει κάποιες διατροφικές ανεπάρκειες. Για παράδειγμα, η αποχή από τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχει ως συνέπεια τη μειωμένη πρόσληψη ασβεστίου το οποίο προσλαμβάνουμε κυρίως από αυτά. Για τις μέρες της νηστείας μπορούμε να καλύψουμε εν μέρει τις ανάγκες μας σε ασβέστιο μέσω των ξηρών καρπών και κάποιων λαχανικών με αυξημένη περιεκτικότητα σε ασβέστιο (αμύγδαλα, σουσάμι, χαλβάς, λάχανο, μπρόκολο, κουνουπίδι, σπανάκι, μπάμιες, το γάλα σόγιας και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά). Παρόμοια έλλειψη μπορεί να παρατηρηθεί και για το σίδηρο ο οποίος απορροφάται καλύτερα όταν προέρχεται από ζωικά τρόφιμα. Στα νηστίσιμα φαγητά, ο σίδηρος βρίσκεται στα θαλασσινά και σε κάποια φυτικά τρόφιμα όπως (π.χ. όσπρια, σπανάκι, τα εμπλουτισμένα δημητριακά, αποξηραμένα φρούτα, ξηροί καρποί, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά) αλλά η απορρόφηση σιδήρου φυτικής προέλευσης δεν είναι τόσο καλή. Μπορεί όμως να βελτιωθεί σημαντικά από τη ταυτόχρονη πρόσληψη βιταμίνης C που περιέχεται σε πολλά φρούτα και λαχανικά. Ακόμη, η νηστεία είναι πιθανό να δημιουργήσει έλλειψη σε βιταμίνη Β12 καθώς αυτή περιέχεται κυρίως σε ζωικά τρόφιμα. Μικρές ποσότητες μπορούμε να πάρουμε από τους ξηρούς καρπούς και τις μπανάνες.

Συμπερασματικά, η νηστεία μπορεί να είναι τελικά ωφέλιμη τόσο για θρησκευτικούς λόγους όσο και για λόγους υγείας όταν περιλαμβάνει ποικιλία τροφίμων και γίνεται με σωστούς συνδυασμούς τροφών. Βέβαια, όπως είδαμε είναι πιθανό να δημιουργεί κάποιες διατροφικές ανεπάρκειες. Γι’ αυτό καλό είναι τα άτομα που έχουν προβλήματα υγείας ή άλλες ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού που αναφέρθηκαν πριν πάντα να συμβουλεύονται το γιατρό τους πριν ξεκινήσουν τη νηστεία και πιθανόν να χρειαστούν κάποιο συμπλήρωμα διατροφής. Γράφει η Χριστίνα Φοντόρ Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος