Το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ» της ΕΕ εξετάζει επίκαιρες προσεγγίσεις στην ανάλυση του κινδύνου για τα τρόφιμα

Το κλασικό μοντέλο ανάλυσης κινδύνου, που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1990, χωρίζει τη διαδικασία ανάλυσης κινδύνου σε τρία στάδια:
A) εκτίμηση του κινδύνου (risk assessment),
B) διαχείριση του κινδύνου και (risk management and),
Γ) επικοινωνία του κινδύνου (risk communication).

Ωστόσο, μερικοί επιστήμονες θεωρούν ότι το μοντέλο και οι πρακτικές που σχετίζονται με αυτό, μπορεί να μην ανταποκρίνεται στις ανησυχίες των καταναλωτών για αλλαγές σε θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια των τροφίμων.

Το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ»
Το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ» (που διήρκησε από τον Απρίλιο του 2004 ώς τον Ιούνιο του 2008), έχει αναπτύξει μια πιο ολιστική προσέγγιση σε σχέση με την ασφάλεια των τροφίμων, με αποτέλεσμα να ανταποκρίνεται άμεσα στις ανησυχίες των καταναλωτών. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν 37 εταίροι κοινοπραξίας (consortium partners), μεταξύ των οποίων, μερικά από τα κορυφαία ευρωπαϊκά επιστημονικά ερευνητικά ιδρύματα που ασχολούνται με τα τρόφιμα, οργανώσεις, πανεπιστήμια και συνεργάτες από τη Νότια Αφρική και την Κίνα.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε μια προσπάθεια διερεύνησης, που έχει ως στόχο να καταγράψει τις ανησυχίες των καταναλωτών σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων, να τις ιεραρχήσει και να διαπιστώσει πόσο πιο αποτελεσματικά μπορεί να αξιοποιήσει τα ώς τώρα διαθέσιμα εργαλεία (τεχνολογία, έρευνα, ρυθμιστικές διαδικασίες), προκειμένου να ανταποκριθεί καλύτερα στις ανάγκες των καταναλωτών.

Το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ» χρησιμοποίησε μια διεπιστημονική οπτική για το πώς όλες οι πτυχές της διαδικασίας ανάλυσης κινδύνου θα μπορούσαν ενδεχομένως να αναπτυχθούν, από την επιστημονική αποτίμηση του κινδύνου ως την επικοινωνία του κινδύνου στους καταναλωτές. Ένα σημαντικό εύρημα ήταν ότι η αξιοποίηση της μέχρι τώρα υπάρχουσας γνώσης σε εθνικό επίπεδο για τη δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής ή παγκόσμιας άποψης θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει τις παραπάνω διαδικασίες.

Καθιστώντας την εθνική γνώση διεθνώς προσιτή
Το πρόγραμμα ανέπτυξε μια online βάση δεδομένων από 400 εμπειρογνώμονες της ασφάλειας τροφίμων που προέρχονται από 260 οργανισμούς σε περισσότερες από 35 χώρες. Οι κυβερνήσεις και οι αρχές θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν αυτήν την τεχνολογία για να ανιχνεύσουν γρήγορα σχετικούς εμπειρογνώμονες.
Ένα πλήρως λειτουργικό σημείο διαδικτυακής επικοινωνίας, όπου τα εγγεγραμμένα μέλη μπορούν να ανταλλάξουν γνώσεις για καίρια ζητήματα και για τους κινδύνους ασφάλειας τροφίμων, δημιουργήθηκε επίσης από την ομάδα που ασχολήθηκε με το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ». Αυτή η τεχνολογία επιταχύνει τον προσδιορισμό των κινδύνων με τη συγκέντρωση συμπερασμάτων από περισσότερους των 300 εθνικών και ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών, που άπτονται της ασφάλειας των τροφίμων. Αν και η βάση δεδομένων είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο, διάφορες εθνικές και ευρωπαϊκές οργανώσεις έχουν εκφράσει ήδη το ενδιαφέρον να γίνουν χρήστες.

Μηλόπιτα = Τάρτα με μήλα
Οι χώρες συλλέγουν δεδομένα που αφορούν την κατανάλωση τροφίμων, τους μολυσματικούς παράγοντες και τις τοξίνες των τροφίμων, αλλά η δυνατότητα να συγκριθούν τα στοιχεία διαφορετικών χωρών είναι γενικά περιορισμένη, επειδή τα τρόφιμα έχουν κωδικοποιηθεί και συλλεχθεί με διαφορετικό τρόπο σε κάθε χώρα. Το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ» κατάφερε να υπερνικήσει αυτό το πρόβλημα με τη χρησιμοποίηση της μεθόδου κωδικοποίησης “Codex harmonized” για την εκ νέου κωδικοποίηση των τροφίμων (π.χ. μηλόπιτα) σε πέντε χώρες με τη μορφή των ακατέργαστων γεωργικών προϊόντων (π.χ. μήλα, αλεύρι, ζάχαρη, βούτυρο). Η εκ νέου κωδικοποίηση των εθνικών δεδομένων επέτρεψε στο πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ» να πραγματοποιήσει μια προσομοίωση, η οποία αποκάλυψε το κατά πόσον οι διαφορές μεταξύ των εθνικών δεδομένων εξηγούνται από τις διαφορετικές συνήθειες κατανάλωσης ή τις διαφορετικές πρακτικές ελέγχου.

Προηγμένη τεχνολογία
Το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ» διερεύνησε τους τρόπους με τους οποίους η προηγμένη τεχνολογία μπορεί να ενσωματωθεί, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η χρήση των διαθέσιμων δεδομένων. Το πρόγραμμα ανέλυσε τη σύνθεση της πατάτας και του αραβόσιτου χρησιμοποιώντας μια καινοτόμο τεχνική "omics". Αυτή η τεχνολογία μπορεί να επιτρέψει στους επιστήμονες να εκτελέσουν πρωτοφανείς αναλύσεις σύστασης της συγκομιδής, μετρώντας μονομιάς χιλιάδες παραμέτρους (συμπεριλαμβανομένων των γονιδίων, των πρωτεϊνών και των μεταβολιτών). Οι επιστήμονες θα μπορούσαν να καθορίσουν με αυτόν τον τρόπο, εάν η παρεμβολή ενός νέου γονιδίου σε έναν πυρήνα αραβοσίτου αλλάζει ακούσια τη σύνθεσή του, ενώ τα διευθυντικά στελέχη που ασχολούνται με τη διαχείριση του κινδύνου θα μπορούσαν να κατανοήσουν πώς οι συνθήκες και ο διαδικασία καλλιέργειας αλλάζει τη θρεπτική αξία των τροφίμων (π.χ. νανοτεχνολογία, γενετική τροποποίηση, οργανικά τρόφιμα).

Βελτιώνοντας την επικοινωνία του κινδύνου
Το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ» πραγματοποίησε μια έρευνα καταναλωτών, για να διαπιστώσει με ποιον τρόπο θα μπορούσε να βελτιωθεί η επικοινωνία του κινδύνου. Το συμπέρασμα ήταν ότι οι πληροφορίες σε σχέση με τον κίνδυνο πρέπει να προσαρμοστούν στις καταναλωτικές ανάγκες και ότι η αβεβαιότητα και η μεταβλητότητα πρέπει να επικοινωνηθούν κατόπιν συντονισμού και οργάνωσης των πληροφοριών για τους κινδύνους στα τρόφιμα. Το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ», επομένως, προτείνει ότι οι προσπάθειες επικοινωνίας της διαχείρισης του κινδύνου στον τομέα των τροφίμων, προϋποθέτουν ρυθμιστικές προτεραιότητες, προληπτικά μέτρα, ενισχυτικές δράσεις και την εξειδίκευση των διευθυντικών στελεχών, που έχουν ως αντικείμενο τη διαχείριση του κινδύνου στα τρόφιμα.

Εκσυγχρονίζοντας το πρότυπο ανάλυσης του κινδύνου στα τρόφιμα
Πολλοί επαγγελματίες του χώρου παραδέχονται ότι το κλασικό πρότυπο ανάλυσης κινδύνου είναι ακόμα χρήσιμο για τη λήψη αποφάσεων ρουτίνας, σχετικά με απλά, μη αμφιλεγόμενα ζητήματα. Το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ», εντούτοις, υποστηρίζει ότι οι αμφιλεγόμενες περιπτώσεις πρέπει να αξιολογηθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο από αυτό που ισχύει ώς τώρα. Το πρόγραμμα κάνει συστάσεις «καλής πρακτικής», οι οποίες βελτιώνουν το κλασικό πρότυπο ανάλυσης κινδύνου, με στόχο τη βελτιστοποίηση της διαδικασία ανάλυσης κινδύνου.
Μερικές συστάσεις, όπως το να συμπεριλαμβάνονται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς (stakeholders) στην ανάλυση του κινδύνου, έχουν ήδη, μερικώς ενσωματωθεί στις ρυθμιστικές διαδικασίες του προγράμματος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημιουργήσει τη Συμβουλευτική Ομάδα σχετικά με την Τροφική Αλυσίδα και την Υγεία των Φυτών και των Ζώων (Advisory Group on the Food Chain and the Animal and Plant Health), καθώς και την Ομάδα Διαλόγου των Εμπλεκομένων Φορέων (Stakeholder Dialogue Group). Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority) έχει, και αυτή από τη μεριά της, δημιουργήσει τη Συμβουλευτική Πλατφόρμα Εμπλεκομένων Φορέων (Consultative Stakeholder Platform).
Υπάρχουν ακόμα περιοχές για περαιτέρω έρευνα, όπως είναι η ανάπτυξη τεχνικής καθοδήγησης σχετικά με το πώς και το πότε θα πρέπει να χρησιμοποιείται η τεχνολογία “omics” και τα επιμορφωτικά προγράμματα σχετικά με το πώς πρέπει να χρησιμοποιούνται τα αποτελέσματα από αυτές τις αναλύσεις για τη λήψη αποφάσεων.
Αν και το πρόγραμμα «ΑΣΦΑΛΗ ΤΡΟΦΙΜΑ» μπορεί να έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, η ανάπτυξη της μεθοδολογίας του, που επάγει τη σκέψη, δεν έχει τελειώσει ακόμα.

www.safefoods.nl