Ποια η επίδραση της χοληστερόλης των τροφών στη χοληστερόλη του αίματος;

Ποια η επίδραση της χοληστερόλης των τροφών στη χοληστερόλη του αίματος;

Είναι ευρέως γνωστό ότι οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, στους οποίους μπορούμε να επέμβουμε είναι οι εξής:

• Κάπνισμα
• Υψηλή αρτηριακή πίεση (Υπέρταση)
• Υψηλά επίπεδα χοληστερόλης
• Έλλειψη άσκησης
• Άγχος

Υπολογίζεται ότι η βαρυτήτα της υπερχοληστερολαιμίας είναι μεγαλύτερη σε σχέση με τους υπόλοιπους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Αυτό αποδεικνύεται και από αποτελέσματα ερευνών τα οποία δείχνουν ότι μία μείωση της τάξης του 10% στη χοληστερόλη του αίματος, έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση του κινδύνου για εμφάνιση στεφανιαίας νόσου, όπως φαίνεται και παρακάτω. Μείωση κινδύνου για στεφανιαία νόσο ανα ηλικιακές ομάδες: 40 ετών: 50% 50 ετών: 40% 60 ετών: 30% 70 ετών: 20% 

Σύμφωνα με νεώτερα ερευνητικά στοιχεία, από την μελέτη ΑΤΤΙΚΗ, μπορεί να γίνει η υπόθεση ότι περίπου 3 εκατομμύρια Έλληνες πάσχουν από υπερχοληστερολαιμία. Επίσης, αποδεικνύεται ότι η Μεσογειακή Δίαιτα μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη μείωση τόσο της χοληστερόλης, όσο και των υπόλοιπων λιπιδίων στο αίμα. 

Συγκεκριμένα, φάνηκε ότι στην ομάδα των ατόμων που ακολουθούσαν Μεσογειακή Διατροφή, παράλληλα με φαρμακευτική αγωγή, παρατηρήθηκε 9% μεγαλύτερη μείωση της ολικής και 19% μεγαλύτερη μείωση της LDL (κακή) χοληστερόλης, σε σχέση με την ομάδα που ακολουθούσε φαρμακευτική αγωγή και 'Δυτικού τύπου' δίαιτα. Επιπλέον, ιδιαίτερα σημαντικό είναι το εύρημα ότι σχετικά με την πρωτογενή πρόληψη οι προσπάθειές μας πρέπει να επικεντρώνονται στο τμήμα εκείνο του πληθυσμού που έχει χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο και εμφανίζει μεγαλύτερο κίνδυνο. 

Από την πανευρωπαϊκή μελέτη Ε.Π.Ι.Κ. διαπιστώνεται ότι υψηλότερα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα εμφανίζουν τα άτομα με χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ και τα επίπεδα της HDL (καλής) χοληστερόλης είναι χαμηλότερα. Συνεπώς, το πρόβλημα της υπερχοληστερολαιμίας δεν αντιμετωπίζεται με τις περίπλοκες οδηγίες που δίνονται συνεχώς στους ασθενείς, ούτε με τις δυσνόητες χημικές αναλύσεις που περιλαμβάνονται στις ετικέτες τροφίμων.

Ένας απλός και αποδεδειγμένα αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση της υπερχοληστερολαιμίας, χρησιμοποιώντας την κατανοητή σε όλους έννοια της συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων, είναι τα εννέα βήματα προς την υιοθέτηση της Μεσογειακής Διατροφής:

• Υψηλή κατανάλωση ελαιόλαδου.
• Υψηλή κατανάλωση λαχανικών.
• Υψηλή κατανάλωση φρούτων.
• Υψηλή κατανάλωση δημητριακών, ιδιαίτερα ψωμιού ολικής αλέσεως.
• Υψηλή κατανάλωση οσπρίων.
• Μέτρια προς υψηλή κατανάλωση ψαριών.
• Χαμηλή κατανάλωση κρέατος και κρεατοσκευασμάτων (λουκάνικα, αλλαντικά κ.ά.)
• Μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών.
• Μέτρια κατανάλωση αλκοόλ.

Είναι απαραίτητη η χοληστερόλη για τον οργανισμό μας;

Η χοληστερόλη ανήκει στην κατηγορία των λιπών και έχει σημαντική φυσιολογική σημασία για τον οργανισμό. Ειδικότερα, είναι απαραίτητη για τη δόμηση των μεμβρανών των κυττάρων, για την παραγωγή και το μεταβολισμό κάποιων ορμονών και για το μεταβολισμό της βιταμίνης D. Όλες οι παραπάνω μεταβολικές διεργασίες είναι πρωταρχικής ανάγκης για τον οργανισμό, γεγονός που καθιστά τη χοληστερόλη απαραίτητη για την ίδια τη ζωή. Γίνεται, όμως, επικίνδυνη όταν υπάρχει στο αίμα μας σε μεγαλύτερη ποσότητα από την απαραίτητη. Στο σημείο αυτό, βέβαια, θα πρέπει να αναφερθεί και ο διαχωρισμός της χοληστερόλης στα δύο βασικά της είδη:

• LDL - ‘Κακή’ χοληστερόλη. Μεταφέρει τη χοληστερόλη από το συκώτι στους ιστούς και την εναποθέτει στα τοιχώματα των αρτηριών.
• HDL - ‘Καλή’ χοληστερόλη. Απομακρύνει τη χοληστερόλη από τα τοιχώματα των αρτηριών.

Η χοληστερόλη της τροφής ανεβάζει τη χοληστερόλη στο αίμα μου;

Η πρόσληψη διατροφικής χοληστερόλης έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει αρνητικά τα επίπεδα της ολικής και της κακής χοληστερόλης (LDL-χοληστερόλης) στο αίμα, όχι όμως στο βαθμό που πιστεύαμε πριν από δεκαετίες. Επίσης, από μελέτες περιστατικών έχει φανεί ότι όλοι οι άνθρωποι δεν επηρεάζονται με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο βαθμό από τη χοληστερόλη που προσλαμβάνουμε από την τροφή.

Για παράδειγμα, ορισμένοι άνθρωποι όταν υποβάλονται σε δίαιτα υψηλή σε διατροφική χοληστερόλη δεν εμφανίζουν αύξηση στα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα, ενώ άλλοι με την ίδια ποσότητα εξωγενούς χοληστερόλης παρουσιάζουν μεγάλες αυξήσεις στην ολική και LDL-χοληστερόλη. Αντίστοιχα, η επίδραση μιας δίαιτας χαμηλής σε χοληστερόλη σε υπερχοληστερολαιμικούς ασθενείς δεν προκαλεί την ίδια μείωση σε όλους τους ανθρώπους. 

Τα δεδομένα της τελευταίας δεκαετίας οδήγησαν την επιστημονική κοινότητα στο συμπέρασμα ότι οι διατροφικοί παράγοντες που επηρεάζουν το λιπιδαιμικό προφίλ είναι κυρίως τα λιπαρά της τροφής. Έτσι, έχει αποδειχθεί ότι το κορεσμένα λιπαρά (πηγές: κόκκινο κρέας, τυριά, βούτυρο, γαλακτοκομικά πλήρη σε λιπαρά κ.α.) αυξάνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης, ενώ τα μονοακόρεστα (πηγές: ελαιόλαδο, ανεπέξαργαστοι ξηροί καρποί κ.α.) και πολυακόρεστα λιπίδια (πηγές: ψάρια, λαχανικά, ξηροί καρποί κ.α.) ευνοούν το λιπιδαιμικό προφίλ. 

Αντίθετα, η συνεισφορά της διατροφικής χοληστερόλης θεωρήθηκε μικρότερης σημασίας, δεδομένου ότι η μεγαλύτερη ποσότητα της χοληστερόλης στο αίμα προέρχεται από την ενδογενή παραγωγή. Τελευταία δεδομένα, ωστόσο, δείχνουν ότι η κατανάλωση υψηλής διατροφικής χοληστερόλης (>300mg/ ημέρα) αυξάνει το λόγο ολικής χοληστερόλης/ καλή χοληστερόλη (HDL-χοληστερόλη) και συνεπώς επηρεάζει αρνητικά το λιπιδαιμικό προφίλ. 

Οι συστάσεις για το γενικό πληθυσμό, που δεν πάσχει από υπερλιπιδαιμία, προτείνουν τον περιορισμό της πρόσληψης χοληστερόλης από την τροφή στα 300mg/ ημέρα. Αυτό συνεπάγεται ότι η πρόσληψη τροφών πλούσιων σε χοληστερόλη (π.χ. συκώτι και άλλα εντόσθια, ορισμένα οστρακοειδή, βούτυρο, αβγά κ.α.) δεν πρέπει να είναι ανεξέλεκτη. Όσον αφορά τα άτομα που πάσχουν ήδη από υπερχοληστερολαιμία οι συστάσεις περιορίζουν ακόμα περισσότερο την πρόσληψη διατροφικής χοληστερόλης στα 200mg/ ημέρα. 

Τα τρόφιμα που είναι ιδιαίτερα πλούσια σε χοληστερόλη είναι τα εντόσθια, ορισμένα οστρακοειδή και μαλάκια, το βούτυρο, ο κρόκος του αβγού και όλα τα τρόφιμα που παράγονται με βάση τα παραπάνω συστατικά, όπως τα γλυκά και τα αρτοσκευάσματα. Άλλες κατηγορίες τροφίμων που περιέχουν σημαντικές ποσότητες χοληστερόλης είναι τα κρέατα (κυρίως το αρνί και το κατσίκι), τα αλλαντικά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα πλήρη σε λιπαρά και ιδιαίτερα τα τυριά. 

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα αμυλούχα τρόφιμα (ψωμί, ρύζι, μακαρόνια κτλ.) δεν περιέχουν χοληστερόλη και φυσικά ούτε λιπαρά. Για το λόγο αυτό, τα τρόφιμα αυτά αποτελούν τη βάση της μεσογειακής διατροφής, δηλαδή πρέπει να καταναλώνονται σε ημερήσια βάση και να αποτελούν το θεμέλιο λίθο της διατροφής μας. 

Για πρόληψη, και ειδικά όταν αρχίζουμε να έχουμε κάποια παραπανίσια κιλά καλό είναι να ελέγχετε η χοληστερόλη συχνά μέχρι να βρείτε το τρόπο διατροφής σας αλλά και άσκησης που θα την σταθεροποίηση. Προληπτικές εξετάσεις αίματος προβλέπετε να γίνονται κάθε 6 μήνες ή και περισσότερο αναλόγως της ηλικίας αλλά και κατάστασης υγείας του κάθε ατόμου. 

Γράφει: Πυρογιάννη Βασιλική MSc, Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος